ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΠΑΝΑΝΙΑ: «Ταΐζουμε» 14 δισ. ευρώ τον Μινώταυρο της γραφειοκρατίας!

Του Ηλία Μπενέκου

Πριν από περίπου ένα χρόνο, υπουργός - ένθερμος υποστηρικτής της ψηφιακής υπογραφής στο Δημόσιο, ζήτησε να προχωρήσει ηλεκτρονικά η σύμβαση για προμήθεια χαρτιού με γνωστή ιδιωτική εταιρεία. Είχε ήδη εξασφαλίσει ότι το προσωπικό στο υπουργείο του, μπορούσε σε πιλοτικό επίπεδο να εφαρμόζει το καθεστώς τη ψηφιακής υπογραφής. Η δε σχετική δαπάνη για το χαρτί, δεν θα επιβάρυνε μάλιστα καθόλου το ελληνικό δημόσιο, καθώς θα προερχόταν από κοινοτικά κονδύλια. Η εταιρεία, ωστόσο, εξέφρασε έντονες επιφυλάξεις, λόγω και του θολού θεσμικού πλαισίου, αντιπροτείνοντας τον... παραδοσιακό τρόπο.

Το θέμα «κόλλησε» για μεγάλο χρονικό διάστημα και οι «διαπραγματεύσεις» συνεχίζονταν επί μακρόν. Το αποτέλεσμα τελικώς, ήταν να εκπνεύσει η προβλεπόμενη προθεσμία και να χαθεί το κονδύλι! Κάποιοι μάλιστα στο υπουργείο έσπευσαν να σχολιάσουν καυστικά, ότι δεν είναι δυνατό μέσα σε μια μέρα «από το κάρο, να σου ζητήσουν να μετακινηθείς με  διαστημόπλοιο»! 

Και όμως όσο και αν ακούγεται απίστευτη η ιστορία, είναι ενδεικτική του ότι ο γραφειοκρατικός κυκεώνας έχει πλέον μετατραπεί σε καθημερινή συνήθεια για πολιτικούς και πολίτες, την οποία δύσκολα θα μπορέσουν να αποτινάξουν.

Το 2007 σε μία κοινή απόφαση των μελών της ΕΕ, συμφωνήθηκε πως τα λεγόμενα «διοικητικά βάρη», δηλαδή το κόστος της γραφειοκρατίας, θα έπρεπε να μειωθούν σε όλες τις χώρες κατά 25%. Η απόφαση αυτή, είναι γεγονός, ότι στη χώρα μας, όπου βασίλευε η γραφειοκρατία σε κάθε έκφανση της δημόσιας διοίκησης, ήχησε μάλλον περίεργα, και όπως ήταν φυσικό παραπέμφθηκε στις ελληνικές καλένδες, καθώς ουδείς είχε τη διάθεση να ασχοληθεί με το θέμα και να συγκρουσθεί με παγιωμένα συμφέροντα που κρύβονταν πίσω από το ... χαρτοβασίλειο.

Λίγα χρόνια αργότερα, ο όρος «διοικητικά βάρη» επανήλθε στα γραφεία των ιθυνόντων, αυτή τη φορά μέσα από το κείμενο του πρώτου μνημονίου. Προφανώς δεν είχε γίνει καμία ουσιαστική ενέργεια, για περιορισμό τους τα έτη που πέρασαν και η χώρα εγκαλείτο να πράξει όσα είχε αμελήσει. Για μία ακόμη φορά όμως το πρόβλημα μπήκε κάτω από το χαλί. Ο λόγος, μάλλον απλός. «Οποιαδήποτε μνημονιακή υποχρέωση δεν ήταν συνδεδεμένη με την δανειακή σύμβαση και δεν εξαρτάτο από αυτή η εκταμίευση της δόσης, απλά την πετούσαμε στα σκουπίδια» εξηγούν με σχεδόν ... κυνική απλότητα, στελέχη της Διοίκησης. 

Πόσο όμως κοστίζει στη χώρα αυτή η κατάσταση; 

Ακούγεται σχεδόν απίστευτο, σε καιρούς δημοσιονομικά χαλεπούς, αλλά το γραφειοκρατικό βάρος εκτιμάται στο 7,23% του ΑΕΠ του 2012, ήτοι, περίπου στα 14 δισ. ευρώ!

Αρκεί να αναφέρουμε ότι έχουν καταμετρηθεί 23.142 αρμοδιότητες της διοίκησης σε χιλιάδες νομοθετικές και κανονιστικές ρυθμίσεις, οι οποίες βεβαίως «ταλαιπωρούν» τον πολίτη που προσπαθεί να φέρει εις πέρας μία υπόθεσή του μέσα από τις δαιδαλώδεις διαδρομές του γραφειοκρατικού λαβυρίνθου, κοστίζουν σε χρόνο και χρήμα, απασχολούν χωρίς σημαντικό λόγο χιλιάδες υπαλλήλους και το σημαντικότερο πλήττουν επικίνδυνα την επιχειρηματικότητα. Από αυτές οι περισσότερες (10.765) είναι επιτελικές και ακολουθούν οι υποστηρικτικές (9.816), οι ελεγκτικές (1.563) και οι σχετιζόμενες με την παροχή υπηρεσιών. Το άνευ λόγου χάος το οποίο επικρατεί στο δημόσιο, μπορεί να συμπληρώσει η πληροφορία ότι το 60% των υποστηρικτικών διαδικασιών στην κεντρική διοίκηση αφορά την εσωτερική επικοινωνία των υπηρεσιών.

Είναι δε ενδεικτικό, ότι μόνο από τον περιορισμό της χρήσης χαρτιού και την ηλεκτρονική διακίνηση εγγράφων, υπολογίζεται ότι, σε ετήσια βάση, θα εξοικονομηθεί ποσό της τάξης των 500.000.000 ευρώ! Για το σκοπό αυτό μάλιστα, προ ημερών η υφυπουργός Διοικητικής Μεταρρύθμισης Εύη Χριστοφιλοπούλου ανέλαβε πρωτοβουλία για τον συντονισμό των ενεργειών και την επιτάχυνση των διαδικασιών για την εφαρμογή των Ψηφιακών Υπογραφών σε όλο το Δημόσιο. Στο πλαίσιο των χρονοδιαγραμμάτων που τέθηκαν θα πρέπει οι κεντρικές υπηρεσίες των Υπουργείων μέχρι τις 20 Δεκεμβρίου να έχουν ολοκληρώσει την εφαρμογή της ηλεκτρονικής διακίνησης εγγράφων στις διαδικασίες - υπηρεσίες που έχουν επιλεγεί κατά προτεραιότητα, ενώ μέχρι τις 30 Ιουνίου 2014 θα πρέπει να έχουν προβεί στην εφαρμογή των Ψηφιακών Υπογραφών σε όλο το δημόσιο τομέα.

Σε κάθε περίπτωση, στην παρούσα φάση ο περιορισμός των διοικητικών βαρών, δείχνει να αποτελεί προτεραιότητα για το υπουργείο Διοικητικής Μεταρρύθμισης. Δεκάδες δημόσιοι λειτουργοί, εθνικοί εμπειρογνώμονες και ανώτατα στελέχη της Δημόσιας Διοίκησης, καθώς και φορείς και οργανώσεις του επιχειρηματικού κόσμου της χώρας, συνεργάζονται στο πλαίσιο μιας πρωτοφανούς χαρτογράφησης της νομοθεσίας με τελικό στόχο τη μείωση των διοικητικών βαρών που λειτουργούν ανασταλτικά για την επιχειρηματικότητα και την ανάπτυξη, ενώ ενισχύουν τα φαινόμενα διαφθοράς.

Ήδη έχουν καταγραφεί 4.600 διοικητικά βάρη, και οριστικοποιείται ο εντοπισμός του 20% των υποχρεώσεων που έχουν το μεγαλύτερο διοικητικό κόστος και δημιουργούν την υψηλότερη όχληση. Ο ίδιος ο Κυριάκος Μητσοτάκης άλλωστε έχει δηλώσει ότι «η μεταρρυθμιστική ατζέντα δεν περιορίζεται μόνο στην εκπλήρωση των υποχρεώσεων της χώρας απέναντι στους πιστωτές», ενώ επαφές για το θέμα είχε πρόσφατα στο Παρίσι με εκπροσώπους του ΟΟΣΑ που συνδράμει την προσπάθεια, μεταξύ των οποίων και τον Γενικό Γραμματέα του οργανισμού, Ανχελ Γκουρία. Ειδικότερα, σύμφωνα με τα χρονοδιαγράμματα, ο ΟΟΣΑ θα πρέπει να έχει ολοκληρώσει έως τον Ιανουάριο του 2014 την εργασία, με την οποία θα έχουν εντοπισθεί αλλά και κοστολογηθεί τα διοικητικά βάρη. Παράλληλα, θα κάνει συγκεκριμένες προτάσεις για το 20% των σημαντικότερων βαρών ώστε να περιορισθούν ή να απαλειφθούν.

ΑΝΑΛΟΓΑ ΜΕ ΤΟ ΠΟΥ ΕΝΤΟΠΙΣΤΗΚΑΝ... ΤΑ ΞΕΡΟΧΟΡΤΑ Σε δέκα φορείς η αρμοδιότητα του καθαρισμού της βλάστησης!

Ενδιαφέροντα στοιχεία προκύπτουν από μία από τις μελέτες που έγιναν για την καταγραφή και μείωση των διοικητικών επιβαρύνσεων σε οκτώ πεδία πολιτικής και συγκεκριμένα το εταιρικό δίκαιο (σύσταση ΕΠΕ και ΑΕ), την εργατική νομοθεσία (ασφάλεια και υγιεινή στην εργασία), την πολιτική συνοχής (δημοσιότητα των αναδόχων έργων που συγχρηματοδοτούνται από το ταμείο συνοχής), τις γεωργικές επιδοτήσεις, τις δημόσιες συμβάσεις (συμμετοχή σε ανοιχτό διαγωνισμό), την απόδοση ΦΠΑ (υποβολή περιοδικής και εκκαθαριστικής δήλωσης), την αλιεία και τις μεταφορές.

Ενδεικτικά αναφέρουμε , ως παράδειγμα, την απόδοση ΦΠΑ, όπου μελετήθηκαν 3 νόμοι και ένα Προεδρικό Διάταγμα, από τα οποία προέκυψε διοικητικό βάρος μεγαλύτερο από ένα δις ευρώ.

Αντίστοιχα στον τομέα των δημοσίων συμβάσεων μελετήθηκαν τα βάρη που προκύπτουν από ένα νόμο και δύο ΠΔ με το διοικητικό βάρος να ξεπερνά τα 200 εκατομμύρια ευρώ, ή τις γεωργικές επιδοτήσεις όπου μελετήθηκαν 31 υπουργικές αποφάσεις,1 αγορανομική απόφαση και μία εγκύκλιος από τις οποίες προέκυψε επιβάρυνση 158 εκατομμύρια ευρώ.

Ανάμεσα στα βασικά συμπεράσματα της μελέτης, από τα οποία προκύπτουν και τα μεγάλα διοικητικά βάρη, ήταν η έλλειψη τυποποίησης διαδικασιών και περιγραφής καθηκόντων των υπαλλήλων που οδηγεί σε ασάφειες και συγχύσεις κατά την εκτέλεση του έργου τους, οι διάσπαρτες πεπαλαιωμένες και συγκεχυμένες διατάξεις σε όλες τις κατηγορίες ρυθμίσεων, τα σοβαρά διοικητικά ελλείμματα στους ΟΤΑ με κυριότερο την ανυπαρξία ελεγκτικών μηχανισμών, οι εξαιρετικά αδύναμοι μηχανισμοί κέντρου  περιφέρειας, τα εκτεταμένα δίκτυα «διαμεσολαβητών» και «ενδιαμέσων» και τέλος η εδραιωμένη κουλτούρα παθητικής αποδοχής φαινομένων κακοδιοίκησης και διαφθοράς.

Η γραφειοκρατία όμως υπάρχει σε κάθε πτυχή της δημόσιας διοίκησης, όχι μόνο επιβαρύνοντας με περιττό κόστος, αλλά πολλές φορές κάνοντας δυσλειτουργικό το κράτος ακόμη και σε καίριους τομείς, όπως αυτόν της δασοπροστασίας, θέτοντας εντέλει σε κίνδυνο ακόμη και ανθρώπινες ζωές.

Ένας πολύπλοκο νομικό πλαίσιο, σε συνδυασμό με έναν απίστευτο κατακερματισμό αρμοδιοτήτων και εμπλοκή δεκάδων διαφορετικών υπηρεσιών, καθιστά το όλο σύστημα ανεπαρκές να δράσει μπροστά στη φυσική καταστροφή. 29 νόμοι διέπουν τη δασοπροστασία, ενώ  ειδικότερα  στο στάδιο της πρόληψης σε εννέα αρμοδιότητες εμπλέκονται 45 φορείς, σε ό,τι αφορά την καταστολή σε 11 αρμοδιότητες εμπλέκονται 17 φορείς και σε ό,τι αφορά τέλος την αποκατάσταση, αποτυπώνονται 4 αρμοδιότητες στις οποίες εμπλέκονται 11 φορείς!

 

Συνωστισμός... αρμοδίων
Αρκεί να αναφερθεί ότι - για παράδειγμα - η αρμοδιότητα του καθαρισμού της βλάστησης (σε επίπεδο πρόληψης) «μοιράζεται» σε δέκα διαφορετικούς φορείς, αναλόγως με το πού ακριβώς ... εντοπίστηκαν τα ξερόχορτα.

Έτσι κατά περίπτωση αρμόδιοι μπορεί να είναι οι δήμοι, οι γενικοί γραμματείς των Περιφερειών, οι περιφερειακές υπηρεσίες, τα δασαρχεία, το υπουργείο Εθνικής Άμυνας, η ΔΕΗ, το υπουργείο Πολιτισμού, η υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας, η γενική γραμματεία Δημοσίων Έργων του ΥΠΕΧΩΔΕ και ο ΟΣΕ. Μετά από αυτό δεν είναι δύσκολο να αντιληφθεί κανείς γιατί η χώρα έχει κατ επανάληψη βρεθεί στο έλεος της πύρινης λαίλαπας θρηνώντας ακόμη και ανθρώπινα θύματα.