ΔΙΕΘΝΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗ: Βερολίνο - Βαγδάτη Εξπρές

Tου Ηλια Μαγκλινη

Μία από τις λιγότερο γνωστές πτυχές του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου ήταν ότι η Γερμανία είχε αποπειραθεί να καταστρέψει τη Βρετανική Αυτοκρατορία όχι μόνον στα χαρακώματα του Δυτικού Μετώπου, αλλά και μέσω του Ισλάμ. 

Οντως, στα 1914-18, η συμμαχία της Γερμανίας με την παραπαίουσα Οθωμανική Αυτοκρατορία οδήγησε τους Γερμανούς σε μια μάλλον έξυπνη ιδέα: να προσπαθήσουν να στρέψουν τον μουσουλμανικό κόσμο εναντίον των Βρετανών. Γερμανοί κατάσκοποι κάθε τύπου, από απλούς στρατιώτες έως καλλιεργημένους αρχαιολόγους, αναπτύχθηκαν σε μια τεράστια περιοχή, από την Τρίπολη της Λιβύης έως την Καμπούλ, δωροδοκώντας, διανέμοντας όπλα και εξωθώντας τους πιστούς μουσουλμάνους σε μια πρωτοφανή τζιχάντ. Το Αφγανιστάν και η Περσία είχαν ιδωθεί από τους Γερμανούς ως δυνάμει συμμαχικές χώρες, που θα μπορούσαν να εξαπολύσουν μια συντριπτική επίθεση στις Βρετανικές Ινδίες. Το μεγάλο όπλο σε αυτόν τον μυστικό αγώνα ήταν η σιδηροδρομική γραμμή Βερολίνο - Βαγδάτη, την οποία οι Γερμανοί κατέβαλαν λυσσαλέες προσπάθειες να ολοκληρωθεί το συντομότερο δυνατόν. Αυτός είναι και ο τίτλος του έξοχου χρονικού του πανεπιστημιακού ιστορικού Sean McMeekin, «The Berlin - Baghdad Express» (Penguin, 2011), στο οποίο αναφέρει πως ο Κάιζερ αντιλήφθηκε ότι η Ρωσία, η Γαλλία και κυρίως η Μεγάλη Βρετανία μοιράζονταν μία «κολοσσιαία αχίλλειο πτέρνα: κάθε μία κυβερνούσε εκατομμύρια μουσουλμάνους, η δυσαρέσκεια των οποίων απέναντι στο γεγονός ότι είχαν άπιστους πάνω απ’ το κεφάλι τους θα μπορούσε να αποδειχθεί πολύ χρήσιμη στους Γερμανούς. Μόνο η Βρετανία είχε εκατό εκατομμύρια μουσουλμάνους υπηκόους στην αχανή επικράτειά της!

Σήμερα ξέρουμε ότι το σχέδιο των Γερμανών δεν έπιασε τόπο. Ο McMeekin, ωστόσο, δείχνει στο βιβλίο του πως έφτασαν πολύ κοντά στο να το καταφέρουν.

Είναι αυτά τα απίθανα σχέδια των Γερμανών μέσα στην Ιστορία που τους καθιστούν στα μάτια άλλων λαών ύποπτους και συνάμα ικανούς για τα πάντα προκειμένου να εδραιώσουν την (επι)κυριαρχία τους. Πολλοί επιμένουν να λένε ότι σήμερα, μέσω της οικονομίας, προσπαθούν να επιβληθούν στην Ευρώπη, έτσι όπως δεν τα κατάφεραν τις άλλες φορές. Κάπως απλοϊκή σκέψη, η οποία όμως βρίσκει πολλούς αποδέκτες.

Αλλά ας δούμε τη μεγαλύτερη εικόνα: 

Oι ισορροπίες των δυνάμεων πάνω στον πλανήτη εκατό χρόνια ακριβώς πριν, πόσο διαφορετικές ήταν από αυτές που ισχύουν σήμερα. Διότι μεταξύ των μουσουλμάνων που προσπαθούσε να σαγηνεύσει στα 1914-18 ο Κάιζερ ήταν και αυτοί της Αιγύπτου – την οποία, ως γνωστόν, κατείχαν οι Βρετανοί. Σήμερα, έναν αιώνα αργότερα, οι Αιγύπτιοι δεν εξαρτώνται τόσο από τις λεπτές ισορροπίες ανάμεσα σε δυτικές υπερδυνάμεις όσο από τα δικά τους, εσωτερικά φαντάσματα, τις δικές τους ανάγκες, ιδέες, επιθυμίες. Και η Δύση, κυρίως η ευρωπαϊκή Δύση, παρακολουθεί με μια κάποια αμηχανία, ακόμα και ανημπόρια (αλλά και με ανησυχία μπροστά σε μια ενδεχόμενη επικράτηση φανατικών ισλαμιστών). 

 Βυθισμένη στη δική της αβεβαιότητα, η Δύση μοιάζει να περιμένει παθητικά ένα πιθανό εμφύλιο αιματοκύλισμα στην Αίγυπτο. Ο κόσμος αλλάζει και είναι τόσο δύσκολο να τον παρακολουθήσουμε.