ΔΙΕΘΝΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗ - ΜΥΣΤΙΚΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ - ΗΠΑ: Υπόθεση Σνόουντεν (Another Country)

Της ΣΩΤΗΣ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΥ

Ο Έντουαρντ Σνόουντεν βρίσκεται από τις 23 Ιουνίου στην transit zone του αεροδρομίου Σερεμέτιεβο της Μόσχας, περιμένοντας, ματαίως, να του παραχωρηθεί άσυλο στη Ρωσία - προσωρινό, έστω, ώσπου να αποφασίσει σε ποια χώρα θα καταφύγει.  

Δεν έχει πολλές επιλογές: δεν διαλέγεις πού και πώς θα ζήσεις, όταν απλώς θέλεις να επιζήσεις.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες επιβάλλουν αυστηρούς κανόνες και προβλέπουν σκληρές ποινές για τους παραβάτες του νόμου περί κατασκοπίας. Ο Όλντριτς Έιμς, που συνελήφθη το 1994 με την κατηγορία της διαρροής πληροφοριών υπέρ της ΕΣΣΔ και της Ρωσίας, καταδικάστηκε σε ισόβια° ο Χάρολντ Νίκολσον εκτίει ποινή 23,5 χρόνων (όχι ισόβια, επειδή «συνεργάστηκε» μετά τη σύλληψή του)° ο Ερλ Πιτς βρίσκεται από το 1997 σε φυλακή υψίστης ασφαλείας στη Βιρτζίνια° ο Ρόμπερτ Χάνσεν θα περάσει την υπόλοιπη ζωή του σε απομόνωση 23 ώρες την ημέρα στο σωφρονιστικό ίδρυμα της Φλόρενς, στο Κολοράντο.

Η στάση των Αμερικανών έναντι των νόμων που σχετίζονται με τα κρατικά μυστικά, με ό,τι χαρακτηρίζεται ως «defence of the realm», διαφέρει από εκείνη των Βρετανών και ταυτίζεται με εκείνη των Ρώσων. Οι Βρετανοί ήταν ανέκαθεν απρόσεκτοι, επιεικείς, λίγο αφηρημένοι° είχαν την αίσθηση του γελοίου όπως την εικονογραφούσε ο Τζέιμς Μποντ και η Μόντεστι Μπλέιζ. Αλλά οι Αμερικανοί, με το ιστορικό της υπερδύναμης και της διελκυστίνδας με τη Σοβιετική Ένωση, είναι επιρρεπείς σε καχυποψία, κατά καιρούς παρανοειδούς μορφής. Εξάλλου, η αμερικανική εξουσία είναι πιο περίπλοκη, με σκοτεινούς, αλληλοκαλυπτόμενους ή και αλληλοαναιρούμενους μηχανισμούς ελέγχου και αρμοδιοτήτων.  

Οι ΗΠΑ, εξαιτίας της θέσης τους στον κόσμο και, εν μέρει, εξαιτίας της διεθνούς πολιτικής τους, έχουν λόγους να φοβούνται εσωτερικούς και εξωτερικούς εχθρούς - το αποτέλεσμα αυτού του φόβου είναι τα εκτεταμένα δίκτυα κατασκοπίας και αντικατασκοπίας, τα οποία, όπως συμβαίνει συνήθως, νομιμοποιούνται μέσω της θεωρίας του πατριωτισμού και της πίστης σε ιδανικά (δημοκρατία, ελευθερία).

Για τα αμερικανικά δεδομένα, ο Έντουαρντ Σνόουντεν, που αποκάλυψε τις λεπτομέρειες των προγραμμάτων επιτήρησης των αμερικανικών υπηρεσιών, είναι κατάσκοπος - αν πέσει στα χέρια της αμερικανικής δικαιοσύνης το πιθανότερο είναι ότι θα καταδικαστεί σε ισόβια (οι κατηγορίες εναντίον του δεν επισύρουν ενδεχόμενο θανατικής ποινής).  

Φέρθηκε, νομίζω, με αφέλεια: όχι μόνον επειδή δημοσιοποίησε μυστικές δραστηριότητες της CIA και της NSA χωρίς να έχει εξασφαλίσει σταθερούς συμμάχους, αλλά και διότι προσδοκούσε στη στήριξη των Ρώσων. Σχεδόν ανεπίγνωστα, ο Σνόουντεν μπήκε σ' έναν κόσμο από εκτελεστές δολοφόνους, επαγγελματίες με κωδικά ονόματα («Φοίνιξ», «Σκορπιός» «Τσακάλι» και τα τοιαύτα), εξωτικούς τόπους (πέρασε από το Χονγκ Κονγκ, πιθανότατα θα κατευθυνθεί στο Καράκας), από δυσνόητα αρκτικόλεξα κι από πένθιμη μοναξιά. 

 Κανείς δεν θέλει να διακινδυνεύσει τις σχέσεις του με τις ΗΠΑ για να τον προστατεύσει - η μοναδική του διέξοδος είναι, ίσως, οι χώρες που δεν διατηρούν σχέσεις με τις ΗΠΑ.

Αλλά και πάλι, τα βλέπω δύσκολα: 

Κανείς δεν συγκλονίστηκε από τα σκάνδαλα που αποκάλυψε ο Σνόουντεν: όλοι ξέρουμε μέσες-άκρες το ήθος και τις δομές των μυστικών υπηρεσιών. Όλοι ξέρουμε ότι η CIA έχει πλούσια εγκληματική δράση όπως άλλωστε η KGB η οποία διατηρεί σταθερά τα πρωτεία της εγκληματικότητας - ενώ ο Σνόουντεν έβαζε τον εαυτό του σε θέση ήρωα και μάρτυρα, ο κόσμος είχε διαφορετικές έγνοιες. Ξανά και ξανά ο κύκλος της απάτης αποδεικνύεται ευρύτερος απ' ό,τι νομίζουν οι whistleblowers και οι muckrakers - κι αν o Σνόουντεν γλιτώσει από τους αμείλικτους συμπατριώτες του, από την ελίτ των δολοφόνων ή από την επίσημη δικαιοσύνη, θα χρωστάει χάρη σε αινιγματικούς τριτοκοσμικούς που σε μαχαιρώνουν πισώπλατα χαμογελώντας. 

Κοντολογίς, ισχύει αυτό που έγραφε ο Αμπρόουζ Μπιρς στο «Λεξικό του διαβόλου»: «Μετανάστης είναι ο αδαής που πιστεύει ότι μια χώρα είναι καλύτερη από τη δική του» - ο Σνόουντεν φαίνεται αδαής.

Από την πλευρά τους, οι ΗΠΑ εκδηλώνουν παλιοχαρακτήρα και, εν κατακλείδι, ανοησία: αντί να μαίνονται όπως μαίνονται, θα μπορούσαν να υποτιμήσουν τη σπουδαιότητα των διαρροών και, εφαρμόζοντας το πατριωτικό τους σύνθημα: "America, love it or leave it", να αφήσουν τον Σνόουντεν να ζήσει ήσυχος σε μια άλλη χώρα.