ΤΟΥΡΚΙΑ: Γυμνός, αλλά κυρίαρχος ο Ταγίπ Ερντογάν

Του ΑΡΗ ΑΜΠΑΤΖΗ

Η διαχείριση της ισχύος σε περιπτώσεις ισχυρών μονοκομματικών κυβερνήσεων και προσωποπαγών κομμάτων, το ζήτημα Ισλάμ-κοσμικών, το πάγιο πρόβλημα των ταυτοτήτων στην Τουρκία και η εικόνα της χώρας από πλευράς ανάπτυξης του καπιταλισμού, είναι τα τέσσερα μακροπολιτικά και κοινωνικά σημεία που αναδεικνύονται ή θα αναδειχθούν στην υπόθεση των διαμαρτυριών.

Το χαρακτηριστικό της εξουσίας Ερντογάν, ειδικά μετά την τρίτη εκλογική νίκη το 2011, είναι η σταδιακή μεταμόρφωση της πολιτικής αναζήτησης ερεισμάτων -εντός και εκτός της χώρας- σε ένα προφίλ αυταρχικής και αλαζονικής πολιτικής.

Η περιθωριοποίηση των ενόπλων δυνάμεων, η θετική πορεία της οικονομίας, η δημιουργία νέων και μεγάλων τζακιών, φιλικών προς την κυβέρνηση, και η αντίληψη της Αγκυρας ότι η διεθνής πολιτική συγκυρία -ειδικά στη Μέση Ανατολή- είναι αυτό που καθιστά τη χώρα αστέρι της περιοχής, ήταν τα στοιχεία της τρέχουσας τετραετίας της κυβέρνησης Ερντογάν.

Ολα αυτά, συνδυαζόμενα με την εκλογική επιτυχία, δημιούργησαν μία ισχύ την οποία κλήθηκε να διαχειριστεί ο Ερντογάν. Σκόνταψε στις διαδηλώσεις. Ο σουλτάνος είναι πλέον γυμνός.

Ωστόσο εξακολουθεί να είναι κυρίαρχος. Το στοίχημα είναι κατά πόσον οι διαμαρτυρίες θα επηρεάσουν μεσοπρόθεσμα την εκλογική συμπεριφορά. Αυτό που μένει όμως είναι ένα πολύ έντονο κλίμα αντιπαράθεσης μεταξύ ερντογανικών και κοσμικών.

Το τρίτο σημείο είναι οι ταυτότητες, δηλαδή το γεγονός ότι στην ουσία η Τουρκία συνεχίζει το μοντέλο των Οθωμανών, δηλαδή των εθνοτικών και θρησκευτικών ταυτοτήτων. Ο ορισμός της κοινωνίας, της πολιτικής και των ατόμων γίνεται μέσω των ταυτοτήτων. Δεν υπάρχει ατομική ταυτότητα και, κατ' επέκταση, ατομικές ελευθερίες, αλλά ελευθερίες σουνιτών, αλεβίδων, Κούρδων, Ελλήνων, και πάει λέγοντας. Η πλατεία Ταξίμ, για πρώτη φορά στην ιστορία της σύγχρονης Τουρκίας, έσπασε αυτό το πλαίσιο. Εχει ιστορική σημασία το στοιχείο αυτό, ανεξάρτητα από το αν είναι πολύ δύσκολο να γίνει λόγος για άμεση επίδραση στην πολιτική ζωή.

Τέλος, η Τουρκία είναι η χώρα όπου μετά το 1980 αναπτύσσεται με ραγδαίους ρυθμούς ο καπιταλισμός, με όποιες ιδιαιτερότητες έχει ο περιφερειακός αυτός καπιταλισμός. Το χαρακτηριστικό της Κωνσταντινούπολης αυτή την εποχή είναι ο οργασμός έργων για να μετατραπεί η Πόλη σε περιφερειακή μητρόπολη του καπιταλισμού. Ολα αυτά σημαίνουν ότι την ανάπλαση της πλατείας Ταξίμ θα την έκανε όποιος κι αν ήταν αυτή τη στιγμή πρωθυπουργός της Τουρκίας, για να μην ξεχνάμε και από πού ξεκίνησαν οι διαδηλώσεις.