Του Κώστα Ράπτη
Μπορεί ένα ελεγχόμενο πολιτικό σύστημα να επιφυλάσσει αλλεπάλληλες εκπλήξεις; Στην περίπτωση του Ιράν έχει αποδειχθεί ότι μπορεί –και η πορεία προς τις προεδρικές και δημοτικές εκλογές της 14ης Ιουνίου το επιβεβαιώνει.
Η αντιφατική φύση του καθεστώτος, όπως αυτό προέκυψε από την Επανάσταση του 1979 και αποκρυστάλλωσε τα χαρακτηριστικά του κατά τη διάρκεια του εννεαετούς πολέμου με το Ιράκ, συνοψίζεται στα δύο συστατικά μέρη της ονομασίας του: “Ισλαμική Δημοκρατία”.
Μπορεί ένα ελεγχόμενο πολιτικό σύστημα να επιφυλάσσει αλλεπάλληλες εκπλήξεις; Στην περίπτωση του Ιράν έχει αποδειχθεί ότι μπορεί –και η πορεία προς τις προεδρικές και δημοτικές εκλογές της 14ης Ιουνίου το επιβεβαιώνει.
Η αντιφατική φύση του καθεστώτος, όπως αυτό προέκυψε από την Επανάσταση του 1979 και αποκρυστάλλωσε τα χαρακτηριστικά του κατά τη διάρκεια του εννεαετούς πολέμου με το Ιράκ, συνοψίζεται στα δύο συστατικά μέρη της ονομασίας του: “Ισλαμική Δημοκρατία”.
Αποκρούοντας περισσότερο
θεοκρατικές απόψεις, ο ιδρυτής του καθεστώτος, αγιατολλάχ Ruhollah
Homeini εξασφάλισε ένα στοιχείο αντιπροσωπευτικότητας, με τη διεξαγωγή
προεδρικών, βουλευτικών και δημοτικών εκλογών. Ταυτόχρονα, όμως, και
παράλληλα προς τους δημοκρατικά νομιμοποιημένους θεσμούς, επεφύλαξε στον
εαυτό του τον ρόλο του “Οδηγητή” (Rahbar) της Επανάστασης, ο οποίος, με
τη μεσολάβηση θεσμών όπου κυριαρχούν οι “ειδήμονες” του ισλαμικού
νόμου, ασκεί την υπέρτατη εξουσία.
Ο διάδοχος του Homeini, αγιατολλάχ Ali Hamenei έχει αποδειχθεί ιδιαίτερα επιδέξιος στο να επιβεβαιώνει την εξουσία του απέναντι σε οποιαδήποτε αμφισβήτηση –όχι μόνο “ιδεολογική”, αλλά και προερχόμενη από τα σπλάχνα του καθεστώτος.
Εξ ού και πρώτιστο μέλημά του στην παρούσα φάση είναι το αποφευχθεί το περιπετειώδες προηγούμενο των εκλογών του 2009, που χάρισαν στον πρόεδρο Mahmud Ahmadinejad μια δεύτερη προεδρική θητεία αλλά και πυροδότησαν το πρωτοφανές κύμα διαδηλώσεων του “Πράσινου Κινήματος”.
Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει με κάποιον τρόπο να ενθαρρυνθεί η προσέλευση των ψηφοφόρων (το 2009 είχε φθάσει το 85%), χωρίς ωστόσο να ανοίξει ο δρόμος για την ανάδειξη ανεξέλεγκτων υποψηφίων. Και το Συμβούλιο των Θεματοφυλάκων του Συντάγματος μόλις απέκλεισε τους δύο περισσότερο επίφοβους εξ αυτών.
Βάσει του Συντάγματος του 1979 και των κατοπινών αναθεωρήσεών του, το Συμβούλιο των Θεματοφυλάκων, αποτελείται από 6 κληρικούς διορισμένους από τον Οδηγητή και 6 νομικούς διορισμένους από το Κοινοβούλιο (Majlis) και έχει τη δυνατότητα αναπομπής νόμων και την εξουσία να προεγκρίνει τις υποψηφιότητες στις εκλογές, βάσει της “καταλληλότητας” των υποψηφίων και της συμβατότητάς τους προς τις αρχές της Ισλαμικής Επανάστασης.
Στις προεδρικές εκλογές του 2009 από 475 αρχικές υποψηφιότητες ενέκρινε μόλις 4. Φέτος, από 686 αρχικούς υποψηφίους (μεταξύ των οποίων και 30 γυναίκες) επέτρεψε την κάθοδο στις εκλογές σε 8, προχωρώντας ταυτόχρονα σε δύο ηχηρούς αποκλεισμούς: αυτούς του Ali Akbar Hashemi Rafsanjani και του Esfandiar Rahim Mashaei.
Ο διάδοχος του Homeini, αγιατολλάχ Ali Hamenei έχει αποδειχθεί ιδιαίτερα επιδέξιος στο να επιβεβαιώνει την εξουσία του απέναντι σε οποιαδήποτε αμφισβήτηση –όχι μόνο “ιδεολογική”, αλλά και προερχόμενη από τα σπλάχνα του καθεστώτος.
Εξ ού και πρώτιστο μέλημά του στην παρούσα φάση είναι το αποφευχθεί το περιπετειώδες προηγούμενο των εκλογών του 2009, που χάρισαν στον πρόεδρο Mahmud Ahmadinejad μια δεύτερη προεδρική θητεία αλλά και πυροδότησαν το πρωτοφανές κύμα διαδηλώσεων του “Πράσινου Κινήματος”.
Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει με κάποιον τρόπο να ενθαρρυνθεί η προσέλευση των ψηφοφόρων (το 2009 είχε φθάσει το 85%), χωρίς ωστόσο να ανοίξει ο δρόμος για την ανάδειξη ανεξέλεγκτων υποψηφίων. Και το Συμβούλιο των Θεματοφυλάκων του Συντάγματος μόλις απέκλεισε τους δύο περισσότερο επίφοβους εξ αυτών.
Βάσει του Συντάγματος του 1979 και των κατοπινών αναθεωρήσεών του, το Συμβούλιο των Θεματοφυλάκων, αποτελείται από 6 κληρικούς διορισμένους από τον Οδηγητή και 6 νομικούς διορισμένους από το Κοινοβούλιο (Majlis) και έχει τη δυνατότητα αναπομπής νόμων και την εξουσία να προεγκρίνει τις υποψηφιότητες στις εκλογές, βάσει της “καταλληλότητας” των υποψηφίων και της συμβατότητάς τους προς τις αρχές της Ισλαμικής Επανάστασης.
Στις προεδρικές εκλογές του 2009 από 475 αρχικές υποψηφιότητες ενέκρινε μόλις 4. Φέτος, από 686 αρχικούς υποψηφίους (μεταξύ των οποίων και 30 γυναίκες) επέτρεψε την κάθοδο στις εκλογές σε 8, προχωρώντας ταυτόχρονα σε δύο ηχηρούς αποκλεισμούς: αυτούς του Ali Akbar Hashemi Rafsanjani και του Esfandiar Rahim Mashaei.
O 78χρονος Rafsanjani, εκ των πρωταγωνιστών της Επανάστασης του 1979, διετέλεσε πρόεδρος της χώρας την περίοδο 1989-1997 και τώρα προεδρεύει του 28μελούς συμβουλίου επίλυσης διαφορών μεταξύ του Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου των Θεματοφυλάκων. Μετριοπαθής πραγματιστής, δεκτικός στην αποκατάσταση των σχέσεων με τις ΗΠΑ, ο Rafsanjani φέρεται να είναι ταυτόχρονα ο πλουσιότερος άνθρωπος του Ιράν, με τα συμφέροντα της οικογένειάς του να διακλαδώνονται στην αγορά ακινήτων, την καλλιέργεια φιστικιών, την αυτοκινητοβιομηχανία και μία ιδιωτική αεροπορική εταιρεία. Η σχέση του με τον Hamenei είναι τεταμένη και με διακυμάνσεις, καθώς οι διαμαρτυρίες του για την καταστολή του “Πράσινου Κινήματος” τον κατέστησαν “ύποπτο”, με αποτέλεσμα να συλληφθεί προσωρινά και η πολιτικά δραστήρια κόρη του.
Με δεδομένο ότι οι ηγέτες του Πράσινου Κινήματος και προεδρικοί υποψήφιοι το 2009 Mirhossein Musavi και Mehdi Karrubi τελούν σε κατ΄ οίκον περιορισμό από το 2011 και ο πρώην πρόεδρος (1997-2005) Ali Khatami, κατεξοχήν εκπρόσωπος των “μεταρρυθμιστών”, δεν επιθυμούσε να είναι υποψήφιος, η υποψηφιότητα που κατέθεσε ο Rafsanjani την τελευταία στιγμή θεωρήθηκε ότι μπορούσε να σχηματίσει ένα ευρύ μέτωπο μετριοπαθών και μεταρρυθμιστών.
Το Συμβούλιο των Θεματοφυλάκων απέτρεψε τον κίνδυνο ενός “φαινομένου Γκορμπατσόφ” απορρίπτοντας τον Rafsanjani, με την επίκληση της προχωρημένης ηλικίας του, όμως ο αγώνας του Hamenei είναι διμέτωπος. Διότι λίγο έχει προσεχθεί εκτός Ιράν το γεγονός ότι όλη η δεύτερη τετραετία του Ahmadinejad σημαδεύθηκε από τη σφοδρή σύγκρουση του Οδηγητή με τον Πρόεδρο.
Ο Ahmadinejad δεν είχε δικαίωμα για τρίτη κατά σειρά θητεία. Δεν δίστασε όμως να συνοδεύσει αυτοπροσώπως στο γραφείο υποβολής υποψηφιοτήτων (μολονότι θεσμικά όφειλε να τηρεί ουδετερότητα) τον διευθυντή του γραφείου του και συμπέθερό του Esfandiar Rahim Mashaei, καθιστώντας σαφές ότι πρόκειται για τον άμεσο “αντικαταστάτη” του.
Ο 53χρονος Mashaei προέρχεται από τις μυστικές υπηρεσίες και συνδέεται με τον Ahmadinejad από πολλών ετών. Στηρίζεται και αυτός στην απήχησή του στα φτωχότερα στρώματα των αστικών κέντρων και της υπαίθρου, ωστόσο αντιμετωπίζεται εχθρικά από το κατεστημένο, διότι θεωρείται ότι ανήκει σε μια “αποκλίνουσα” θρησκευτική τάση που αμφισβητεί την ανάγκη να διαμεσολαβείται η σχέση των πιστών με τον Θεό από το σώμα των κληρικών. Επιπλέον, τείνει περισσότερο προς τον εθνικισμό (με την επίκληση και ανάδειξη και της προϊσλαμικής ιρανικής κληρονομιάς) παρά προς τον ισλαμισμό. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο Hamenei μπλοκάρισε προ τριετίας τον διορισμό του Mashaei από τον Ahmadinejad σε θέση αντιπροέδρου.
Μετά τον αποκλεισμό των Rafsanjani και Mashaei απομένουν οκτώ υποψήφιοι (ανάμεσά τους και δύο μεταρρυθμιστές) εκ των οποίων ευρεία αναγνωρισιμότητα διαθέτουν μόνο ο πρώην υπουργός Εξωτερικών Ali Akbar Velayati, ο δήμαρχος Τεχεράνης Mohammad Bagher Qalibaf και ο διαπραγματευτής του Ιράν για το πυρηνικό του πρόγραμμα Saeed Jalili. Ο τελευταίος φέρεται να είναι ο εκλεκτός του Hamenei, ωστόσο δεν έχει χειρισθεί ζητήματα εσωτερικής πολιτικής, ενώ η κατάσταση της οικονομίας (εν μέσω και διεθνών κυρώσεων) αποτελεί το κύριο μέλημα των ψηφοφόρων. Επιπλέον, ο Qalibaf χαίρει μεγάλης δημοτικότητας ως επιτυχημένος δήμαρχος της πρωτεύουσας και ως καταγόμενος από τη δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της χώρας, τη Mashhad.
Άλλωστε, ο Qalibaf υπήρξε πτέραρχος των Φρουρών της Επανάστασης οι οποίοι αποτελούν το κυριότερο στήριγμα της εξουσίας του Hamenei, αλλά και μια “οικονομική αυτοκρατορία” εντός του Ιράν.
Σε κάθε περίπτωση, το επόμενο επεισόδιο στο πολυετές διεθνοπολιτικό σίριαλ του ιρανικού πυρηνικού προγράμματος θα παιχτεί αναγκαστικά μετά την επίλυση του γρίφου των ιρανικών εκλογών.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου