ΔΙΕΘΝΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ - ΑΦΡΙΚΗ: Μαύρα σύννεφα στην... κινεζοποίηση της Μαυρης Ηπείρου

Του Παναγιώτη Παπαϊωάννου

Μόνο τυχαία δεν ήταν η επιλογή της Αφρικής για το πρώτο ταξίδι στο εξωτερικό του νέου προέδρου της Κίνας, Σι Τζινπίνγκ, με αφορμή τη Σύνοδο Κορυφής των BRICS στη Νότια Αφρική. Και τούτο διότι η «Μαύρη Ηπειρος» είναι την τελευταία δεκαετία ένα από τα σημαντικότερα «εφαλτήρια» της ραγδαίας οικονομικής ανάπτυξης της Κίνας. Τόσο ως εμπορικός εταίρος, όσο και ως προμηθευτής των απαραίτητων πρώτων υλών που απαιτούνται για να συνεχίσει να κινείται με φρενήρεις ρυθμούς η κινεζική οικονομία.  

Μία σχέση που ωστόσο, παρομοιάζεται όλο και πιο συχνά με έναν... μήνα του μέλιτος πάνω από τον οποίο αρχίζουν να συγκεντρώνονται τα πρώτα «μαύρα σύννεφα». Διότι στην πολύπαθη Αφρική, όλο και περισσότερα κράτη, όπως η Αγκόλα, αρχίζουν να μη βλέπουν με καλό μάτι αυτή τη σχέση που χαρακτηρίζουν ανοιχτά ως... «νέο-αποικιακή».

Το γεγονός είναι ότι η Αφρική συνεχίζει να αποτελεί προτεραιότητα για το Πεκίνο. Και αν στα χρόνια του Μάο οι λόγοι ήταν κυρίως ιδεολογικοί, την τελευταία δεκαετία είναι κυρίως οικονομικοί, καθώς η Αφρική είναι ένας παράγοντας ζωτικής σημασίας για την κινεζική ανάπτυξη. Κάτι που η Κίνα δεν έχει κρύψει, εγκαινιάζοντας από το 2006 τη διεξαγωγή μιας διμερούς Συνόδου Κορυφής. Αποτέλεσμα ήταν η ραγδαία αύξηση των κινεζικών επενδύσεων στην Αφρική και η χρηματοδότηση και υλοποίηση σημαντικών υποδομών που στερούνταν εδώ και χρόνια τα αφρικανικά κράτη.

Παράλληλα, το Πεκίνο όχι μόνο δεν παραμέλησε, αλλά ενίσχυσε όλα αυτά τα χρόνια τις διπλωματικές του σχέσεις με τα αφρικανικά κράτη. Όπως άλλωστε αναγνωρίζεται στη «Λευκή Βίβλο για την αφρικανική πολιτική της Κίνας», που καταρτίστηκε το 2006, «Η Κίνα πρέπει να εγκαθιδρύσει και αναπτύξει μία νέα μορφή στρατηγικής συνεργασίας, η οποία θα διέπεται από τις αρχές της ισότητας και της αμοιβαίας εμπιστοσύνης σε πολιτικό επίπεδο, μέσα από την οποία θα υπάρχει κέρδος και για τις δύο πλευρές».

Τα τελευταία χρόνια, η Κίνα αποτελεί πλέον το βασικό εμπορικό εταίρο της Αφρικής. Οι αριθμοί «μιλούν» από μόνοι τους: 

Οι εμπορικές συναλλαγές των δύο πλευρών «εκτινάχθηκαν» από 7,75 δισ. ευρώ το 2000 στο αστρονομικό ποσό των 115 δισ. ευρώ στα τέλη του 2012.

Εξίσου εντυπωσιακό είναι το ύψος των κινεζικών επενδύσεων στην Αφρική, που μόνο πέρυσι ανήλθαν σε 15,3 δισ. δολάρια. Ο αριθμός δε των κινεζικών επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται με τον ένα ή τον άλλο τρόπο στην Αφρική υπερβαίνει τις 800. Η κινεζική παρουσία είναι τόσο ισχυρή που δεν «σταματά» στα σύνορα ούτε των - θεωρούμενων για τη Δύση- επικίνδυνων αφρικανικών χωρών, όπως το Σουδάν ή η Σιέρα Λεόνε.

Η ισχυρή κινεζική παρουσία στην Αφρική αποτελεί εύλογα έναν μεγάλο λόγο ανησυχίας για τη Δύση, ιδιαίτερα για τις ΗΠΑ και τη Γαλλία, που ανέκαθεν είχε ισχυρή παρουσία στην Αφρική. Αφρικανοί διπλωμάτες υπογραμμίζουν ωστόσο ότι η Δύση πληρώνει τα λάθη που έκανε τα τελευταία 25 χρόνια στην Αφρική.

Περίοδο κατά την οποία οι δυτικές επενδύσεις «στέρεψαν», γεγονός που άφησε ανοιχτό πεδίο δράσης στους Κινέζους, οι οποίοι επενδύουν σε υποδομές και αγοράζουν αφρικανικές πρώτες ύλες με όρους πολύ πιο συμφέροντες από αυτούς που επιβάλλουν Ευρωπαίοι και Αμερικανοί. 

Παράλληλα, οι Κινέζοι είναι πολύ πιο «δοτικοί» και «πρόθυμοι» να μοιραστούν την τεχνογνωσία τους, καθώς είναι «κοινό μυστικό» ότι η κινεζική ανάπτυξη χωρίς τις αφρικανικές πρώτες ύλες δεν θα κινούταν με τους ίδιο εντυπωσιακούς ρυθμούς.

Η στήριξη αυτή δεν είναι βέβαια δίχως αντίκρισμα. Υπολογίζεται ότι τα τελευταία χρόνια περισσότεροι από 1 εκατ. Κινέζοι έχουν «μεταναστεύσει» στην Αφρική. Ωστόσο, σε πολλές χώρες υπάρχουν όλο και πιο έντονες αντιδράσεις για την... κινεζοποίηση της Αφρικής, ενώ δεν είναι λίγοι πλέον εκείνοι που κατηγορούν το Πεκίνο για «αποικιοκρατία νέου τύπου».

Είναι γεγονός ότι κάθε νόμισμα έχει δύο όψεις. Ετσι σε πολλές χώρες τα σωματεία διαμαρτύρονται ότι οι Κινέζοι προσπαθούν να επιβάλουν εργασιακές συνθήκες σαν αυτές που ισχύουν στα βάθη της κινεζικής ενδοχώρας, ακόμη και σε αφρικανικές χώρες που έχουν αποτάξει εδώ και χρόνια τις άθλιες συνθήκες της ευρωπαϊκής αποικιοκρατίας. Οσο για τα προϊόντα «made in China» που έχουν κατακλύσει την αφρικανική ήπειρο, μπορεί να έχουν συμβάλει στη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου των Αφρικανών, προκαλούν όμως τον «αργό θάνατο» μικροβιοτεχνών και μικροεμπόρων που αποτελούν τη «ραχοκοκαλιά» της αφρικανικής οικονομίας.

Ο αφρικανικός Τύπος υπήρξε ιδιαίτερα αιχμηρός στα εγκαίνια της νέας έδρας της Αφρικανικής Ενωσης στην Αντις Αμπέμπα το 2012, ενός υπερσύγχρονου 20ώροφου κτιρίου που χρηματοδοτήθηκε εξ ολοκλήρου, κάτι που σχολίασαν και αρκετοί Αφρικανοί ηγέτες.

Η Αφρική μοιάζει να έχει μάθει από τα παθήματα του παρελθόντος. Κάτι που δεν απέκρυψε τον περασμένο Ιούλιο ο πρόεδρος της Νοτίου Αφρικής, Τζέικομπ Ζούμα. Κατά τη διάρκεια επίσημης επίσκεψης στο Πεκίνο, προειδοποίησε ότι οι διμερείς οικονομικές σχέσεις δεν μπορούν να είναι βιώσιμες μακροπρόθεσμα, αν δεν υπάρχει απόλυτη ισονομία. «Η εμπειρία της οικονομικής σχέσης της Αφρικής με την Ευρώπη κατά το παρελθόν, μας αναγκάζει να είμαστε πιο προσεχτικοί», δήλωνε με αφοπλιστική ειλικρίνεια.