ΚΟΙΝΩΝΙΑ στην ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΠΑΝΑΝΙΑ: Λίγος χυλός, πολλή ομίχλη

Του ΕΥΓΕΝΙΟΥ ΤΡΙΒΙΖΑ

Δύο αποσπάσματα από λογοτεχνικά αριστουργήματα του προπερασμένου αιώνα. 

Στο πρώτο («O Ζοφερός Οίκος») η ηρωίδα Εστερ, φτάνοντας στο Λονδίνο, απορεί για ποιον λόγο δεν μπορεί να δει πέρα από τη μύτη της και ο νεαρός που την υποδέχεται της εξηγεί περί τίνος πρόκειται:

[...] αφού επέβλεψε τη μεταφορά των αποσκευών μου, τον ρώτησα μήπως είχε πιάσει πουθενά καμιά μεγάλη πυρκαγιά. Γιατί οι δρόμοι ήταν γεμάτοι από έναν πυκνό καφετί καπνό και με δυσκολία έβλεπα γύρω μου.

«Α, όχι, δεσποινίς», μου απάντησε. «Είναι ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του Λονδίνου».

Πρώτη φορά στη ζωή μου άκουγα τέτοιο πράγμα.

«Η ομίχλη, δεσποινίς!» είπε ο νεαρός κύριος.

«Α, μάλιστα!» είπα εγώ. ⁽¹⁾

Στο δεύτερο («Ολιβερ Τουίστ»), ένα φοβισμένο αγόρι τολμάει να ζητήσει λίγο χυλό παραπάνω για να ξεγελάσει την πείνα του και το πληρώνει ακριβά.

[...] απελπισμένος απ' την πείνα και παράτολμος απ' τη δυστυχία, σηκώθηκε από το τραπέζι και, προχωρώντας προς τον οικονόμο με τη γαβάθα και το κουτάλι στο χέρι, κάπως αλαφιασμένος από το τόλμημά του, του είπε:

«Σας παρακαλώ, κύριε, θα ήθελα λίγο ακόμη».

Ο οικονόμος ήταν ένας παχύς άντρας γεμάτος υγεία, όμως εκείνη τη στιγμή έχασε το χρώμα του. Για μερικά δευτερόλεπτα έμεινε άναυδος κοιτάζοντας τον μικρό επαναστάτη... ⁽²⁾

Το πέπλο ομίχλης που περιγράφει ο Κάρολος Ντίκενς στο πρώτο απόσπασμα (το ίδιο πέπλο που καλύπτει τα εγκλήματα του Τζακ του Αντεροβγάλτη και σβήνει τις σκιές των αντιπάλων του Σέρλοκ Χολμς), δεν ήταν αποτέλεσμα μόνο καιρικών συνθηκών, αλλά του συνδυασμού τους με ατμοσφαιρική ρύπανση λόγω της χρήσης ρυπογόνων καυσίμων στα τζάκια (που πολύ αργότερα απαγορεύτηκε νομοθετικά, μετά τον θάνατο χιλιάδων ανθρώπων).

Ο ήρωας του δεύτερου αποσπάσματος θεωρείται ότι είναι βασισμένος στη ζωή του Robert Blincoe, που είχε στην πραγματικότητα βιώσει παρόμοιες καταστάσεις όταν ήταν παιδί. ⁽³⁾

Από τον προπερασμένο στον δικό μας αιώνα, τα πέπλα αιθαλομίχλης που απλώνονται στις πόλεις μας και τα κρούσματα υποσιτισμένων παιδιών που λιποθυμάνε σε σχολεία φέρνουν στο νου τέτοιες ζοφερές ντικενσιανές σκηνές.

Εχουν περάσει διακόσια χρόνια από τη γέννηση του συγγραφέα που αφύπνιζε με τις περιγραφές του το κοινό της εποχής του. Αν δεν κάνουμε όλοι το χρέος μας, ίσως χρειαστούν νέοι Ντίκενς για να περιγράψουν παρόμοιες σκηνές στην εποχή μας, στην ήπειρό μας, στη χώρα μας.

Για αυτόν τον λόγο δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι, όπως πίστευε ο μεγάλος κοινωνικός αναμορφωτής, εκτός από τη σοφία του μυαλού υπάρχει και η σοφία της καρδιάς, και ότι η σοφία της καρδιάς είναι η γνησιότερη σοφία.

⁽¹⁾ Κάρολος Ντίκενς, «O Ζοφερός Οίκος», εκδ. Gutenberg 2008, μετάφραση Κλαίρη Παπαμιχαήλ

⁽²⁾ Κάρολος Ντίκενς, «Ολιβερ Τουίστ», εκδ. Πατάκη 1993, μετάφραση Φωτεινή Μεγαλούδη

⁽³⁾ John Waller, The Real Oliver Twist: Robert Blincoe: A Life That Illuminates a Violent Age, Icon, 2005