ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΟ
Η εικόνα ήταν φευγαλέα, πρόλαβα όμως να δω το άψυχο κορμάκι που
έσφιγγε ένας πατέρας στην αγκαλιά του καθώς έτρεχε μέσα σε χαλάσματα. Το
ρεπορτάζ ήταν από τη Γάζα, εκεί όπου ξέσπασε ακόμη μία φορά η άγρια
τρέλα της πολεμικής βίας. Καρφώθηκε η εικόνα στο μυαλό μου.
Η επόμενη
ήταν ακόμη χειρότερη: λιλιπούτεια κορμάκια τυλιγμένα σε παλαιστινιακές
σημαίες έστελναν το μήνυμα της φρίκης. Σε ποιους; Ποιος έχει απομείνει
να ανατριχιάζει, να σκέφτεται τρόπους για την επίτευξη της ειρήνης,
έπειτα από μισό και πλέον αιώνα που οι κάμερες μεταφέρουν τέτοιες
εικόνες στα καθιστικά τού ευδαίμονα κόσμου;
Γιατί ναι, είναι ευδαίμων
μόνο και μόνο επειδή βρίσκεται σε απόσταση από το μακελειό, όπου και να
ξεσπάει. Είναι ευδαίμων, επειδή έχει την πολυτέλεια να μη συνειδητοποιεί
ποια είναι η πραγματική ευδαιμονία του. Και επειδή εκείνη εικόνα του
άψυχου παιδικού κορμιού που κρατούσε στα χέρια του σαν ζύμη διαλυμένη
ένας άνδρας σπαράζοντας από πόνο δεν μπορεί να στοιχειώσει πλέον έναν
κόσμο ήδη στοιχειωμένο από πλήθος παρόμοιων.
Ηταν στα τέλη της δεκαετίας του '60 όταν άρχισε να εισβάλλει για
πρώτη φορά στα καθιστικά των αμερικανικών οικογενειών η αγριότητα του
πολέμου με την έγχρωμη, εντυπωσιακή φρίκη της. Εκείνο το τηλεοπτικό
πολεμικό υπερθέαμα από τον πόλεμο του Βιετνάμ έμελλε να επηρεάσει τις
συνειδήσεις των πολιτών, να διαμορφώσει ένα ισχυρό κίνημα ειρήνης, να
αλλάξει τον ρόλο της τηλεόρασης και της δημοσιογραφίας. Καθηλωμένη, η
Αμερική των νοικοκυραίων παρακολουθούσε με κομμένη την ανάσα τον
Κρονκάιτ στο CBS και συνειδητοποιούσε την αληθινή φρίκη ενός πολέμου που
μέχρι τότε προτιμούσε να πιστεύει ότι είναι ένας αναίμακτος, ηρωικός
περίπατος για τους αμερικανούς στρατιώτες.
Εκείνη ήταν η πρώτη τηλεόραση που μετέφερε την αγριότητα από τα
πεδία των μαχών στην άνεση του μικροαστικού καθιστικού (παρατηρούσε ο
Μακλούαν). Τότε η τηλεόραση βρισκόταν ακόμη στο στάδιο της αθωότητας
καθώς τα ρεπορτάζ από τη φρίκη του Βιετνάμ ήταν τα πρώτα χωρίς τη
λογοκρισία του Πενταγώνου, όπως οι εικόνες από τον πόλεμο για
παράδειγμα. Κυριαρχούσε ένα κλίμα ανεξαρτησίας των μίντια και της
δημοσιογραφίας που οφειλόταν στην αντίληψη που είχε ο Κένεντι για τη
λειτουργία τους.
Ολα αυτά επρόκειτο λίγο αργότερα να αλλάξουν άρδην. Και
όχι ακριβώς από το Πεντάγωνο αλλά κυρίως από τα διαφημιστικά κεφάλαια.
Γιατί όταν πια τέλειωσε εκείνη η πολεμική υστερία (1975), ακολούθησαν οι
έρευνες και οι αναλύσεις για να αποκαλύψουν ότι ο πόλεμος υπήρξε ένα
εξαιρετικά προσοδοφόρο τηλεοπτικό υπερθέαμα και ως τέτοιο εξίσου ισχυρό
πολιτικό όπλο. Ηταν το τέλος της τηλεοπτικής αθωότητας στον τομέα των
πολεμικών ανταποκρίσεων.
Εκτοτε οι τηλεοπτικές κάμερες βρίσκονταν σε κάθε πολεμικό μέτωπο,
μέρος της προπαγάνδας της μίας ή της άλλης πλευράς, μέρος ενός
κολοσσιαίου εμπορικού σχεδιασμού επίσης - πάντοτε γίνονταν όμως από τους
πρώτους στόχους των πυρών που αντάλλασσαν οι αντίπαλοι.
Ωστόσο οι εικόνες φτάνουν. Βέβαια, όχι παντού. Τα μεγάλα
ειδησεογραφικά δίκτυα της Δύσης αποφάσισαν να μην προβάλλουν τις εικόνες
των νεκρών παιδιών στη Γάζα. Προβάλλονται όμως παντού στη Μέση Ανατολή
- και στην ελληνική τηλεόραση.
Αρθρογράφος της «Γκάρντιαν» αναρωτιέται
αν αυτό συμβαίνει λόγω της διαφορετικής κουλτούρας θανάτου ή γιατί τα
δυτικά μίντια θεωρούν ότι πρόκειται για μακάβρια προπαγάνδα. Σημασία
έχει ότι είναι εικόνες που δεν μπορούν να ενταχθούν σε καμιά αφήγηση.
Και η αληθινή τραγωδία είναι ίσως αυτό που περιγράφει η Σούζαν Σόνταγκ
στο βιβλίο της «Κοιτώντας τον πόνο των άλλων». Σε κάθε θεατή ενός
σκληρού θεάματος γεννιούνται διαφορετικά συναισθήματα και σε αυτόν τον
κόσμο τον εθισμένο στην τηλεοπτική φρίκη ίσως δεν έχει απομείνει κανένα
για να γεννηθεί.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου