ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΙΑ: Τα μάτια της Ιστορίας

Toυ ΜΙΧΑΛΗ ΜΗΤΣΟΥ

Ο Ζόζεπ Πλα (1897-1981) ξεκίνησε τη δημοσιογραφία σε ηλικία 22 ετών ως ανταποκριτής της καταλανικής εφημερίδας «La Publicitat» στο Παρίσι. Ξεχώρισε γρήγορα για τα ρεπορτάζ του, ήταν ένας παθιασμένος εθνικιστής και το έδειχνε στα γραπτά του. «Κάθε καλλιτέχνης είναι ένοχος λογοκλοπής εις βάρος μας», συνήθιζε να λέει. Μια μέρα όμως διαπιστώθηκε ότι λογοκλόπος ήταν ο ίδιος: αντέγραφε κείμενα που δημοσιεύονταν στον γαλλικό Τύπο και τα παρουσίαζε ως δικά του. 

Η εφημερίδα του τον απέλυσε. Λίγους μήνες μετά, όμως, τον επαναπροσέλαβε: εντάξει, έκλεβε ξένα κείμενα, αλλά το έκανε τόσο καλά… Το 1923, μαζί με έναν άλλο γνωστό καταλανό ανταποκριτή, δημοσίευσε μια συνέντευξη με τον Χίτλερ, που τότε δεν ήταν πολύ γνωστός. Λίγα πράγματα έγιναν στη συνέχεια γνωστά για εκείνη τη συνέντευξη. Μήπως την είχε κατασκευάσει κι εκείνη;

Με το επεισόδιο αυτό ξεκινά το κείμενο του Μαρκ Μπασέτς που περιλαμβάνεται σε μια συλλογή από άρθρα 12 βετεράνων δημοσιογράφων, η οποία μόλις κυκλοφόρησε στην Ισπανία με τίτλο «Θέλουμε να ξέρουμε». Λάθη και παρασπονδίες κάνουν και οι καλύτεροι δημοσιογράφοι. Ακόμη κι ο γοητευτικός Ρίσαρντ Καπουσίνσκι κατηγορήθηκε ότι «επέκτεινε τα ρεπορτάζ του στον χώρο της λογοτεχνίας»... Ομως οι ξένοι ανταποκριτές είναι τα μάτια της Ιστορίας, όπως γράφει στον πρόλογο η επιμελήτρια της έκδοσης Σεσίλια Μπαλεστέρος. «Τα κείμενά τους διαμορφώνουν την άποψη της εποχής τους».

Ο πρώτος πολεμικός ανταποκριτής ήταν ο Ουίλιαμ Χάουαρντ Ράσελ, που εστάλη το 1854 από τους «Τάιμς» να καλύψει τον πόλεμο της Κριμαίας. «Οι ανταποκρίσεις του επέτρεψαν την κατανόηση της φρίκης του πολέμου και διαμόρφωσαν το σκηνικό για γενιές ολόκληρες δημοσιογράφων», γράφει ο ανταποκριτής της εφημερίδας «Ελ Παΐς» στην Ιερουσαλήμ Ερικ Γκονθάλεθ. 

Ενάμιση αιώνα αργότερα, τα πράγματα είναι πολύ διαφορετικά, το Internet άλλαξε ριζικά το μοντέλο της πληροφόρησης. Οπως σημειώνει όμως στο δικό του κείμενο ο ανταποκριτής της εφημερίδας «Ελ Μούντο» στην Ασία Νταβίντ Χιμένεθ, το έργο των ανταποκριτών είναι σήμερα πιο αναγκαίο από ποτέ σε έντυπα που θέλουν να ξεχωρίζουν από τους ανταγωνιστές τους και να προσφέρουν έγκυρη πληροφόρηση στους αναγνώστες τους. Αρκεί να μη χρησιμοποιούνται αυτοί οι δημοσιογράφοι για να επαναλαμβάνουν αυτά που μεταδίδουν τα ειδησεογραφικά πρακτορεία ή να παρακολουθούν το CNN. «Ο ανταποκριτής πρέπει να κυνηγά τις ιστορίες του εκεί όπου οι άλλοι δεν το κάνουν, να πηγαίνει εκεί όπου οι άλλοι δεν πάνε, να επιστρέφει όταν όλοι οι άλλοι έχουν φύγει».

Η δημοσιογραφία αυτή δεν είναι fast food, δεν προσφέρεται για γρήγορη κατανάλωση. Ούτε είναι φτηνή. Στοιχίζει χρήματα, και μερικές φορές ανθρώπινες ζωές. 

Οπως γράφει όμως η Μπαλεστέρος, ακόμη πιο ακριβή είναι η άγνοια. Η σωστή πληροφόρηση επιτρέπει την καλύτερη γνώση του άλλου, του διαφορετικού, του πιθανού εχθρού. 

Η σιωπή του αγγελιαφόρου, υπενθυμίζει ο αρχισυντάκτης του πρακτορείου EFE Χαβιέρ Μαρτίν, ισοδυναμεί με τον αργό θάνατο μιας ελεύθερης κοινωνίας.