ΑΡΑΒΙΚΟΣ ΚΟΣΜΟΣ: H διαφορετική προσέγγιση που δίνουν άραβες διανοούμενοι για την οργή των μουσουλμάνων

Σε πολλές μουσουλμανικές χώρες πραγματοποιούνται διαδηλώσεις κατά της ταινίας «Η αθωότητα των μουσουλμάνων». Είναι όμως η θρησκεία το κύριο ζήτημα;  

Αραβες διανοούμενοι έχουν διαφορετική άποψη.

Η αραβική εφημερίδα «Αλ Χαγιάτ» εκφράζει σκεπτικισμό. Σε πρόσφατο κύριο άρθρο ερμήνευσε τις διαμαρτυρίες ως καθυστερημένη επίπτωση δεκαετιών δικτατορικής διακυβέρνησης. Οι πολίτες των αραβικών κρατών υποφέρουν επί χρόνια από καταπίεση, απομόνωση και έλλειψη προοπτικών γράφει η εφημερίδα η οποία πιστεύει ότι βρήκαν ένα συλλογικό πρόσχημα .

«Αυτά που συμβαίνουν σήμερα κάθε άλλο παρά θρησκευτική σημασία έχουν», γράφει η «Αλ Χαγιάτ». «Η υπόθεση βεβαίως που πυροδότησε τις διαμαρτυρίες έχει να κάνει με την θρησκεία. Ομως οι αντιδράσεις προς αυτή δεν αποτελούν έκφραση θρησκευτικής πίστης αλλά μιας περίπλοκης ιστορικής, πολιτικής και κοινωνικής συγκρουσιακής κατάστασης».

Αυτό είναι λοιπόν; Δεκαετίες συσσωρευμένης οργής που απλώς ψάχνουν μια διέξοδο; 

Η ερμηνεία αυτή υπονοεί ότι οι διαδηλώσεις και η βία που τις συνοδεύει αποτελούν έκφραση καταπιεσμένων δεινών που προκλήθηκαν λόγω της πολιτικής και κοινωνικής αδικίας.

Μιλώντας στη «Deutsche Welle», ο σύρος φιλόσοφος Σαντίκ Αλ-Αζμ σχολίασε ότι οι κοινωνίες του αραβικού και μουσουλμανικού κόσμου σήμερα είναι πολύ άστατες και αναστατώνονται εύκολα:  

«Σε μια τέτοια κατάσταση, αν σημαντικά σύμβολα δεχθούν επίθεση, προκαλούνται βίαιες αντιδράσεις, ακόμη και έκρηξη. Οι αντιδράσεις αυτές όμως δεν είναι προσχεδιασμένες. Προκαλούνται από συνηθισμένους ανθρώπους». Το κυριότερο, συνεχίζει, είναι ότι οι διαδηλώσεις αυτές δεν στρέφονται πραγματικά εναντίον της Δύσης αλλά έχουν έναν διαφορετικό μυστικό στόχο: «Τελικά οι διαδηλώσεις στρέφονται εναντίον των ίδιων των κυβερνήσεων των μουσουλμανικών κρατών».

Η οργή διαχέεται: δεν εκφράζεται με πολιτικό λόγο, ούτε ζητά διάλογο. Ο Γκαμάλ Σολτάν, πολιτικός επιστήμονας από το Αμερικανικό Πανεπιστήμιο του Καΐρου, εξηγεί ότι αυτό αποτελεί μέρος της φύσης της. Οι διαδηλωτές ανήκουν σε ένα ορισμένο στρώμα της κοινωνίας: «Είναι κυρίως άνθρωποι της κατώτερης τάξης».

Οι διαμαρτυρίες όμως δεν έχουν απολύτως σαφή σκοπό. Πολλοί συνειδητοποίησαν ότι μπορούν να τις εκμεταλλευτούν για να προωθήσουν τα δικά τους συμφέροντα. Στην Αίγυπτο, για παράδειγμα, οι σαλαφιστές αισθάνονται παραγκωνισμένοι: παρά την επιτυχία τους στις βουλευτικές εκλογές, δεν παίζουν μεγάλο ρόλο στην πολιτική διαδικασία λήψης αποφάσεων. Ο Σολτάν εξηγεί ότι για τους σαλαφιστές, είναι κορυφαίας σημασίας να προσπαθήσουν να επιβληθούν στον κόσμο που κατεβαίνει στους δρόμους και, με αυτό τον τρόπο, να αποκτήσουν πολιτική επιρροή.

Οι διαμαρτυρίες, λέει, είναι αυθόρμητες αλλά ο αυθορμητισμός τους χειραγωγείται. «Υπάρχουν οργανώσεις σαλαφιστών που μεταχειρίζονται τις νεοαποκτηθείσες ελευθερίες. Στο παρελθόν, ήταν αναγκασμένοι να κρατούν χαμηλό προφίλ. Τώρα μπορούν να αντιτίθενται ανοιχτά στη Μουσουλμανική Αδελφότητα, ακόμα και στην κυβέρνηση».

Μιλώντας στην «Deutsche Welle», η μπλόγκερ Λίνα Μπεν Μένι από την Τυνησία υποστηρίζει ότι το Κόμμα Νάχντα, που συμμετέχει στον κυβερνητικό συνασπισμό, επιθυμεί να αποσπάσει την προσοχή του λαού από το γεγονός ότι αδυνατεί να αντιμετωπίσει τα οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα της χώρας. Η ίδια έχει παρατηρήσει ότι το Νάχντα έχει διασυνδέσεις με τους σαλαφιστές. «Οταν το Νάχντα αντιμετωπίζει κάποιο πρόβλημα ή δεν καταφέρνει να πείσει τον λαό, μεταχειρίζεται τους σαλαφιστές για να στρέψει την προσοχή μακριά από τα πραγματικά προβλήματα».

Οι πολιτικοί παρατηρητές γενικώς συμφωνούν ότι η οργή στους δρόμους είναι εν μέρει αυθόρμητη αλλά και εν μέρει κατευθυνόμενη. Το κυριότερο είναι ότι την θεωρούν ένδειξη πως, ακόμη και μετά τις πρόσφατες επαναστάσεις, τα πολιτικά και κοινωνικά προβλήματα δεν αντιμετωπίζονται επαρκώς σε πολλές αραβικές χώρες. 

ΒΗΜΑ