ΔΙΕΘΝΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ και ΠΟΛΙΤΙΚΗ: Οταν ο Ομπάμα «νικήθηκε» από τους θεσμούς του χρήματος!

Της ΖΕΖΑΣ ΖΗΚΟΥ

Τα «ζωώδη ένστικτα» για τα οποία μιλούσε ο Τζον Μέιναρντ Κέινς έχουν βγει σε αναζήτηση λείας στην Αμερική. Οι άθρωποι έχουν βυθιστεί στον φυλετισμό - όχι εθνικό αλλά πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικό. Η αβεβαιότητα είναι διαβρωτική. Δεν πρόκειται για φαινόμενο της στιγμής. Είναι γεγονός ότι ο Μπαράκ Ομπάμα έχει υποσχεθεί πολλά σε πολλούς. Ομως, στην αναζήτηση του δρόμου, λοξοδρόμησε.

Οι ισχυρές προσδοκίες για ρυθμίσεις που θα πατάξουν το «βρώμικο» χρήμα της Wall Street και κυρίως το «σκιώδες» τραπεζικό σύστημα, έσβησαν. Ο Αμερικανός πρόεδρος εγκλωβίστηκε επί σειρά μηνών σε μια μαζοχιστική εμμονή των Ρεπουμπλικανών στο Κογκρέσο για τη σωτηρία των ίδιων τραπεζιτών, χρηματιστών, traders, κερδοσκόπων των hedge funds και των ιδιωτικών επενδυτικών κεφαλαίων (private equity funds), που «έκλεψαν» το χρηματοπιστωτικό σύστημα και όλους αυτούς που το εξέθρεψαν. Απολογισμός της  επετείου από τη χρεοκοπία της Lehman Brothers, της 4ης μεγαλύτερης επενδυτικής τράπεζας των ΗΠΑ, στις 15 Σεπτεμβρίου 2008. Ηταν η μεγαλύτερη χρεοκοπία στην αμερικανική οικονομική ιστορία.

Φυσικά είναι αφελείς όσοι πιστεύουν ότι ο πόλεμος εναντίον όσων κινούνται στη σκοτεινή πλευρά του τραπεζικού συστήματος δεν έχει παγίδες, που μπορούν εύκολα να παγιδέψουν ακόμη και έναν πρόεδρο που ο λαός τον εξέλεξε για τις υποσχέσεις του. Με ένα «νομοθετικό τέρας» 2.300 σελίδων, όπως ευφυώς χαρακτηρίστηκε, ο Ομπάμα διαμόρφωσε το νέο θεσμικό πλαίσιο εποπτείας του χρηματοπιστωτικού συστήματος για να μην ξανασυμβεί (;) η χειρότερη κρίση από τη Mεγάλη Υφεση του 1929-33. Ετσι... «νικήθηκε» από τους θεσμούς του χρήματος γιατί δεν τόλμησε... 

Ο πρόεδρος Φραγκλίνος Ρούζβελτ έκανε εχθρό του τη Wall Street επειδή χρησιμοποίησε τη δημοτικότητά του για να προωθήσει σειρά ριζικών μεταρρυθμίσεων στο ρυθμιστικό πλαίσιο, αλλάζοντας πλήρως τους κανόνες του χρηματοπιστωτικού συστήματος. Οπως έχει καταγγείλει ο νομπελίστας οικονομολόγος Πολ Κρούγκμαν, η Ουάσιγκτον «κρατικοποίησε το σάπιο χρέος αγοράζοντας τα τοξικά ομόλογα (δηλαδή τα CDOs), και έτσι απελεύθερωσε τις αμερικανικές τράπεζες που τα κατείχαν, σε βάρος των φορολογουμένων»!

Συχνά, οι Αμερικανοί (όπως όλοι οι λαοί, άλλωστε) πέφτουν σε μια μαζική αυταπάτη για το πώς λειτουργεί η κυβέρνησή τους. Η Ιστορία θα κρίνει τον Μπαράκ Ομπάμα σε βάθος χρόνου. Αλλά βραχυχρόνια οι Αμερικανοί ήδη έχουν μάθει κάτι που είναι απλό, προφανές και έχει να κάνει λιγότερο με τον ίδιο και περισσότερο με τους ιδρυτικούς πατέρες των ΗΠΑ. Είναι μια χώρα που χτίστηκε πάνω σε μια επανάσταση, έχει συχνά μεταρρυθμιστικές φιλοδοξίες αλλά οτιδήποτε επαναστατικό σπανίως να μπορεί να επικρατήσει.

Ελεγχοι και ισορροπίες. Αυτά είναι τα χαρακτηριστικά του αμερικανικού πολιτικού συστήματος και θεωρητικά στόχος τους είναι η προφύλαξη απέναντι σε έναν δεσποτικό πρόεδρο, ένα «τρελαμένο» Κογκρέσο, μια υπερφίαλη δικαστική εξουσία. Στόχος τους είναι επίσης η διαφύλαξη των ατομικών δικαιωμάτων. Στην πράξη όμως -όπως δείχνει ο δηλητηριώδης εμφύλιος ανάμεσα στα δύο μεγάλα κόμματα που έχει παραλύσει την Ουάσιγκτον- πολύ λίγα από τα σημαντικά πράγματα γίνονται εν τέλει. Απλώς δεν είναι δυνατόν να γίνουν.

Ο κατακερματισμός καλά κρατεί σε μια διχασμένη χώρα. Η «πλούσια» και η «φτωχή» Αμερική αναγνωρίζουν απλώς η μία την ύπαρξη της άλλης. Το μερίδιο του εθνικού εισοδήματος για το κορυφαίο 1% των αμερικανικών οικογενειών διπλασιάστηκε τις τελευταίες δεκαετίες και έχει φθάσει στο 20%. Πάνω από τριάντα εκατομμύρια άνθρωποι -ανάμεσά τους και πολλοί νεόπτωχοι της κρίσης- ζουν με κουπόνια σίτισης. Η ελπίδα την οποία υποσχόταν ο Μπαράκ Ομπάμα διαλύθηκε γρήγορα. Ο πρόεδρος δεν φέρει όλη την ευθύνη, και δεν είναι άμοιρος ευθυνών.

Ο πρόεδρος υποσχέθηκε να χειριστεί τα σπουδαία προβλήματα γρήγορα, αποφασιστικά και οι Αμερικανοί πήραν την υπόσχεσή του κατά γράμμα. Γιατί δεν συνέβη; 

Ενας λόγος είναι ο ουσιαστικός χαρακτήρας του προέδρου, ο οποίος βρίσκεται σε αντίθεση με τη μαχητική προσωπικότητα που ανέπτυξε στη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας. Είναι μεθοδικός, στοχαστικός, εγκεφαλικός, πιστός στη συναίνεση και στη διαδικασία. Αλλά...

Οι ιστορικοί του μέλλοντος θα κρίνουν, επίσης, τον κ. Ομπάμα ανάλογα με την επιτυχία της προσπάθειας που οφείλει να καταβάλει, προκειμένου να πείσει τις αναδυόμενες δυνάμεις να αποδεχθούν την παγκόσμια τάξη και να συνασπιστούν πίσω από τις αξίες της Δύσης. Αν ο Ομπάμα υπηρετήσει δύο θητείες -δηλαδή αποχωρήσει από τον Λευκό Οίκο το 2017- η Βραζιλία, η Ινδία και η Κίνα θα έχουν ήδη αποκτήσει σημαντικότερους ρόλους στο διεθνές πολιτικό στερέωμα. Σήμερα, καμιά τους δεν αποτελεί μέλος της Ομάδας των Οκτώ και μόνον η Κίνα διαθέτει θέση στο Συμβούλιο Ασφαλείας. Αν η Αμερική δεν βρει τρόπους, προκειμένου η Κίνα και η Ινδία να ενταχθούν στην παρούσα δομή της παγκόσμιας εξουσίας, οι δύο αυτές χώρες θα επιχειρήσουν να δημιουργήσουν τις δικές του «κλειστές λέσχες».

Το θέμα δεν είναι απλώς θεσμικό. Η Κίνα αισθάνεται ιδιαίτερα άβολα όσον αφορά το δυτικό σύστημα αξιών. Η οικονομική κρίση της Δύσης ενθαρρύνει τα μέλη του κομμουνιστικού καθεστώτος που πιστεύουν ότι ο δυτικός καπιταλισμός και η δημοκρατία είναι πλέον «ξεπερασμένα μοντέλα». Ο πρόεδρος, λοιπόν, είναι υποχρεωμένος να «ξαναπουλήσει» όλα αυτά τα οποία εκπροσωπεί η Αμερική.