ΕΛΛΑΔΑ : Και Δύση, και Ανατολή

Tης ΤΑΣΟΥΛΑΣ ΚΑΡΑΪΣΚΑΚΗ

« Η Ελλάδα είναι μια χώρα της Ανατολής και κακώς τη δεχθήκαμε στην Ευρώπη», είπε ο άλλοτε φίλος της χώρας μας, Ζισκάρ ντ’ Εστέν, σε κοινή συνέντευξη με τον πρώην καγκελάριο Χέλμουτ Σμιτ στο περιοδικό Der Spiegel.  

«Θυμάμαι, Χέλμουτ, πως είχες επιφυλάξεις για την αποδοχή της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα το 1981. Ησουν προφανώς σοφότερος από εμένα» (τότε είχε υπερασπιστεί τη χώρα μας λέγοντας: «Δεν κλείνουμε την πόρτα στον Πλάτωνα! Δεν νοείται Ευρώπη χωρίς Ελλάδα!». Σήμερα λέει «αφήστε την Ελλάδα να χρεοκοπήσει»).

Ναι, η Ελλάδα είναι με το ένα πόδι στην Ανατολή και το άλλο στη Δύση. Ανάμεσα στην «οπισθοδρόμηση» και την «πρόοδο». Ή καλύτερα, η Ελλάδα διατηρεί πολλά από την Ανατολή, την καθυστερημένη Ανατολή (λόγω της αγέραστης διαφθοράς και της διαρκούς εθελοδουλείας της εξουσίας, των πολλών παλιών ξένων επεμβάσεων και της νέας εγχώριας αβελτηρίας), αλλά και την ιλαρή, αισθαντική, ανθρώπινη Ανατολή, με τους παλμούς της, το ραχάτι και τις μυρωδιές της, το φως, την κίνηση, τα χρώματα, με εκείνη τη χαλαρωτική αίσθηση άλλοτε του ανόθευτου κι άλλοτε του πονηρού, παιγνιώδους, με την αποχαυνωτική γαλήνη αλλά και την αιφνίδια χλαπαταγή, με τη ζωηρή εντύπωση της ανεμπόδιστης ευρυχωρίας...

Ομως πόσο πιο διαφορετική από τους διαφορετικούς μεταξύ τους λαούς της Ευρώπης είναι η Ελλάδα;  

Ολη η Ευρώπη, μνημείο της διαφορετικότητας των λαών της, είναι ένα ανομοιόμορφο μωσαϊκό. Οσο πιο κοντά πλησιάζεις, τόσο γιγαντώνονται οι βάναυσες καμιά φορά αντιθέσεις ανάμεσα στις ψηφίδες του, στην αγγλοσαξωνική, τη σκανδιναβική, τη λατινική, τη φλαμανδική, τη σλαβική, την ελληνική, την ορθόδοξη, την προτεσταντική, την καθολική, εκείνη των παγετώνων και την άλλη της ελιάς, εκείνη της μηχανοτρονικής και την άλλη του μπαγλαμά. Οσο ζυγώνεις, τόσο το κάθε κομμάτι αντιτάσσει στο όμορό του, χοντρά, απλοϊκά, ενάντια στην ομοιομορφία που επιβάλλουν οι δυνάμεις της αγοράς, τις ιδιαιτερότητές του, όχι μόνο τη διαφορετική γλώσσα, τον ξεχωριστό αέρα, την άλλη ουσία της γης, αλλά και το δικό του πνεύμα, τη δική του νοοτροπία και ιδιοπροσωπία, τη διαφορετική ταχύτητα στην εξέλιξη, τον βόρειο, κεντρικό, δυτικό ή ανατολικό προσανατολισμό του. Οσο έρχεσαι κοντά, τόσο λείπει η αίσθηση του συνόλου, που ανακτάται πάλι σε μια εύθραυστη ισορροπία όσο απομακρύνεσαι.

Η Ευρώπη με την έννοια του αδιάσπαστου (δυτικού) συνόλου είναι μια κατασκευασμένη ιδέα, μια σύλληψη μάλλον εγκεφαλική. Ομως τα μέλη της, με τους απροκάλυπτους ή κεκαλυμμένους ιστορικούς και τρέχοντες ανταγωνισμούς, με τις θρυλικές συγκρούσεις και την πατροπαράδοτη εμμονή στον διαχωρισμό και τη διαίρεση, ευχήθηκαν, υποσχέθηκαν, αποφάσισαν να μοιραστούν το πνεύμα ενός κοινού ονόματος και το πεπρωμένο ενός κοινού οράματος. 

Η αποτυχία της Ελλάδας να διαχειριστεί τα δημοσιονομικά της -και λόγω προδιαγεγραμμένης (επισφαλούς) θέσης στο περιθώριο της Ευρωζώνης- ήρκεσε για να μετατραπεί από μήτρα του πολιτισμού τής κατά τα άλλα αυτόφωτης και ρωμαιογενούς Δύσης, σε μακρινή Ανατολή...

Οπως έλεγε και ο Εγγονόπουλος «ποτές δεν κατάφερα να καταλάβω αυτά τα όντα που δεν βλέπουνε το τερατώδες κοινό γνώρισμα του ανθρώπου -το εφήμερο της παράλογης ζωής του- κι ανακαλύπτουνε διαφορές». Με κυρίαρχη εκείνη των σημείων των πλατιών οριζόντων.