ΣΥΡΙΑ: H μετά Ασαντ εποχή και το μέλλον της Μεσης Ανατολής

Του Joschka Fischer / Project Syndicate

Υπάρχει φόβος η Συρία να μοιάσει με τη Μέση Ανατολή, αν η κλιμάκωση του εμφυλίου πολέμου επιφέρει την πτώση του Προέδρου Μπασάρ αλ Ασαντ, η φυλή του οποίου έχει κυβερνήσει τη χώρα με σιδερένια πυγμή για περισσότερα από 40 χρόνια; 

Με δεδομένη την πρόσφατη δραματική τροπή των γεγονότων στη χώρα, το ερώτημα αυτό δεν μπορεί πλέον να αποφευχθεί.

Η πετυχημένη βομβιστική επίθεση που έφτασε ώς τον Ασαντ, η εξάπλωση των συγκρούσεων και στην πρωτεύουσα Δαμασκό (όπως και στα σύνορα με Τουρκία και Ιράκ) και η αυξανόμενη ροή βαρέων όπλων στους εξεγερμένους μοιάζει να σηματοδοτεί την αρχή του τέλους. Αλλά κανένας δεν πρέπει να τρέφει φρούδες ελπίδες για την αλλαγή που επέρχεται: το καθεστώς Ασαντ είναι αδύνατον να αντικατασταθεί από μια δημοκρατία που θα λειτουργεί βάσει κανόνων δικαίου. Το αντίθετο, η μετά Ασαντ εποχή πιθανόν να είναι ακόμα πιο χαοτική, ακόμα πιο βίαιη, καθώς οι αντίπαλοι του καθεστώτος θα επιδιώξουν να λύσουν τους λογαριασμούς τους με τους οπαδούς του, ενώ αναπόφευκτες συγκρούσεις θα ξεσπάσουν ανάμεσα σε διάφορες φυλές και θρησκευτικές κοινότητες.

Οπως και σε άλλες αραβικές χώρες, μια κοσμική τυραννία θα αντικατασταθεί από τη σουνιτική Μουσουλμανική Αδελφότητα, η οποία αντιπροσωπεύει την πλειοψηφία του πληθυσμού όχι λιγότερο στη Συρία από ό,τι στην Αίγυπτο και στην Τυνησία. Αλλά, σε αντίθεση με την Τυνησία και την Αίγυπτο, η αλλαγή του καθεστώτος θα είναι αποτέλεσμα ενός εμφυλίου πολέμου.

Είναι, βεβαίως, ξεκάθαρο ότι η κατάρρευση του καθεστώτος Ασαντ θα έχει εκτεταμένες συνέπειες για την περιφερειακή κατανομή της εξουσίας ανάμεσα σε Τουρκία, Ιράν και Σαουδική Αραβία. Επίσης θα αναζωπυρωθούν οι περιφερειακές συγκρούσεις, ιδίως στην Παλαιστίνη. Η ριζική αντίθεση με το Ισραήλ υπήρξε ανέκαθεν ένας από τους πυλώνες του συριακού καθεστώτος, πράγμα που εξηγεί τη στενή συνεργασία του με τη Χεζμπολάχ αλλά και με το Ιράν. Αλλά η αλλαγή καθεστώτος στη Συρία δεν θα αλλάξει τις βασικές παραμέτρους των σχέσεων του Ισραήλ με τους γείτονές του, ούτε την ανάγκη διεκδίκησης ενός βιώσιμου παλαιστινιακού κράτους ούτε, πίσω από αυτή τη διεκδίκηση, το θεμελιώδες ζήτημα αποδοχής της ύπαρξης του Ισραήλ.

Παρά τον ριζοσπαστισμό του, το καθεστώς Ασαντ ήταν πάντα προβλέψιμο για το Ισραήλ. Ηξερε τα όριά του και τα είχε αποδεχθεί. Αντίθετα, η σημερινή αβεβαιότητα ενέχει έναν κίνδυνο περιφερειακού πολέμου, λόγω και των μεγάλων αποθεμάτων χημικών όπλων που διαθέτει η Συρία. 

Ενα πράγμα, ωστόσο, είναι βέβαιο:  

Το Ισραήλ θα χρειαστεί να συνδιαλλαγεί συστηματικότερα με τη Μουσουλμανική Αδελφότητα και ιδίως με το (σουνιτικό) πολιτικό Ισλάμ, και ασφαλώς με την ενισχυμένη σημαντικά Χαμάς (τους παλαιστίνιους Αδελφούς Μουσουλμάνους).

Οι εξελίξεις στη Συρία, πάντως, δεν ενέχουν μόνο κινδύνους αλλά και ευκαιρίες. 

Ενδεχόμενη αλλαγή του καθεστώτος στη Συρία θα αποβεί εις βάρος του Ιράν και της επιρροής που έχει στον Λίβανο η Χεζμπολάχ, ως εκ τούτου θα μετριασθεί σοβαρά η ιρανική απειλή στο Ισραήλ. Στον αγώνα του για περιφερειακή ηγεμονία απέναντι στην Τουρκία και τη Σαουδική Αραβία, και στην προστάτιδα δύναμή τους ΗΠΑ, το Ιράν θα υποστεί στρατηγική ήττα, δύσκολα αναστρέψιμη. Ενώ η επικείμενη περιφερειακή απομόνωσή του θα επηρεάσει τη θέση του και για τα πυρηνικά. 

Με αυτά τα δεδομένα, η λογική λέει ότι θα έπρεπε να επιδιωχθεί λύση με διαπραγματεύσεις. Ωστόσο, πιο πιθανό φαίνεται οι ριζοσπαστικές συντηρητικές δυνάμεις του Ιράν να αγκαλιάσουν το πυρηνικό πρόγραμμα όλο και πιο σφιχτά, όσο η στρατηγική θέση της χώρας εξασθενεί.

Οι ελπίδες των ιρανών ηγετών ότι «η Ισλαμική Δημοκρατία θα επωφεληθεί περισσότερο από την αραβική εξέγερση ενάντια στις φιλοδυτικές δικτατορίες» αποδεικνύονται φρούδες. Αντιθέτως, οι ηγέτες του Ιράν πρέπει να αντιμετωπίσουν κάτι που μοιάζει σχεδόν νομοτελειακό: ότι η αραβική αφύπνιση αργά ή γρήγορα, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, θα φτάσει, άμεσα ή έμμεσα, και σε αυτούς.

Η Συρία επιφυλάσσει ένα τελευταίο μάθημα: μια συμμαχία με τη Ρωσία είναι προφανές ότι δεν είναι πλέον αρκετή για να εξασφαλίσει την επιβίωση ενός καθεστώτος. Οι στρατηγικές συνέπειες για το Κρεμλίνο μπορεί επίσης να είναι σοβαρές, επειδή η πτώση Ασαντ θα μπορούσε να επιδράσει καθοριστικά στη νέα προεδρία Πούτιν, η εξωτερική πολιτική του οποίου αποσκοπεί στην αποκατάσταση της ρωσικής ισχύος και στην παγκόσμια επιρροή.

Κατά συνέπεια, το αποτέλεσμα του εμφυλίου στη Συρία θα έχει ευρύτατες επιπτώσεις όχι μόνο για τη χώρα και τον λαό της αλλά και για την περιφερειακή και την παγκόσμια πολιτική, με το Ιράν να δέχεται τα σοβαρότερα πλήγματα. Οι ηγέτες του Ιράν θα έπρεπε να ευχαριστούν τον Τζορτζ Μπους, τον Ντικ Τσέινι, τον Ντόναλντ Ράμσφελντ για τη συμμαχία τους με το Ιράκ. Στο τέλος, όμως, ούτε αυτό θα είναι αρκετό.