ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΠΑΝΑΝΙΑ: Κουφιος προοδευτισμος και συντηρητισμός

Του ΠΑΣΧΟΥ ΜΑΝΔΡΑΒΕΛΗ

Τα τελευταία χρόνια η χώρα μας ήταν όμηρος ενός κούφιου προοδευτισμού. Παλιές ιδέες ξέφτισαν σε συνθήματα και έγιναν τροχοπέδη σε κάθε προσπάθεια λύσης των προβλημάτων.  

Ενώ σε όλο τον κόσμο τα πράγματα άλλαζαν ραγδαία, στην Ελλάδα άδειες λέξεις ακύρωναν κάθε προσπάθεια προσαρμογής. Τα δικαιώματα των εργαζομένων μεταφράστηκαν σε υποχρέωση του κράτους να δίνει επιδόματα έγκαιρης προσέλευσης σε εκείνους που δεν φοβούνταν την απόλυση αν πήγαιναν καθυστερημένοι στη δουλειά τους. Η κοινωνική αλληλεγγύη μετατράπηκε σε διαδηλώσεις υποστήριξης κάθε παράνομου, ακόμη και ληστών των τραπεζών. Η αλληλεγγύη των γενεών έγινε παχυλές συντάξεις 50χρονων, τις οποίες θα πληρώσουν οι υποαμειβόμενοι νέοι. Το κράτος πρόνοιας έγινε οριζόντια επιδοματική πολιτική κ.λπ.

Αυτός ο κούφιος προοδευτισμός πνέει τα λοίσθια· και καλά κάνει. Οι αγκυλώσεις μαζί με τα δανεικά φούσκωναν κάθε χρόνο μια άδεια από παραγωγή οικονομία. Εφτιαξαν μια χώρα σκορποχώρι, όπου νόμος ήταν ο τσαμπουκάς του καθενός. Το ερώτημα πλέον είναι τι θα αντικαταστήσει αυτόν τον κούφιο προοδευτισμό. 

Εδώ ελλοχεύει ο επικίνδυνος συντηρητισμός, τον οποίο πρεσβεύουν τα άκρα. Μπορεί δηλαδή η ακροδεξιά να μοιάζει ριζοσπαστικός σχηματισμός, στην ουσία όμως δεν υπόσχεται κάτι νέο. Ομνύει σε ένα εξιδανικευμένο παρελθόν το οποίο δεν είναι σήμερα βιώσιμο. Η επιστροφή σε έναν νεαντερτάλιο φυλετισμό δεν απαντά στις σημερινές προκλήσεις. Αντιθέτως επιδεινώνει τα προβλήματα για μια χώρα που είναι, έτσι κι αλλιώς, ενταγμένη σε μια παγκοσμιοποιημένη κοινωνία. 

Η Ελλάδα χρειάζεται μια νέα προοδευτική πρόταση για να προκόψει, και αυτή δεν βρίσκεται στο παρελθόν. Βρίσκεται στη δημιουργική (αλλά και πολύ δύσκολη) σύνθεση των εμπειριών του παρελθόντος με τις ανάγκες του μέλλοντος.

Βεβαίως, σε περιόδους κρίσης ο συντηρητισμός είναι θελκτικός. Το παρελθόν μοιάζει με καταφύγιο στις θύελλες του παρόντος. Είναι φυσιολογικό και διαχρονικό: Στη μνήμη των ανθρώπων μένουν τα γραφικά χαμόσπιτα και όχι ότι αυτά θερμαίνονταν από μαγκάλι το οποίο σκότωνε ανθρώπους στον ύπνο. Θυμούνται τους άδειους δρόμους και όχι τις λάσπες στα πόδια τους. Νοσταλγούν τις κρατικές τράπεζες και ξεχνούν ότι πλήρωναν 25% επιτόκιο για το στεγαστικό τους, το οποίο έπαιρναν μετά από «ενέργειες» του βουλευτή. Θυμούνται το καθαρό περιβάλλον, αλλά ξεχνούν ότι αυτό ήταν αποτέλεσμα του γεγονότος ότι οι άνθρωποι δεν κατανάλωναν και δεν είχαν πράγματα να πετάξουν.

Η πρόοδος, βεβαίως, φέρνει προβλήματα τα οποία οι άνθρωποι πρέπει να διαχειριστούν. Αυτό όμως δεν μπορεί να γίνει με επιστροφή στο παρελθόν παρά με επίθεση στο μέλλον. Οι μεταναστευτικές ροές δεν μπορούν να αποκοπούν, αλλά μπορούμε να διαχειριστούμε τα προβλήματα που δημιουργούν χωρίς να ασπαστούμε τον κούφιο προοδευτισμό της απραξίας ή τον ανεδαφικό συντηρητισμό των κλειστών συνόρων. Τα προβλήματα της οικονομίας δεν αντιμετωπίζονται με λιγότερες εισαγωγές, αλλά με περισσότερες εξαγωγές. Το πρόβλημα των σκουπιδιών δεν λύνεται με τη μείωση της κατανάλωσης, αλλά με την ορθολογική διαχείριση των υποπροϊόντων της.

Δυστυχώς εμείς στο όνομα αυτού του κούφιου προοδευτισμού δεν λύναμε προβλήματα, τα επιδοτούσαμε. Ετσι φτάσαμε σήμερα στο σημείο να ομνύουν οι περισσότεροι στον συντηρητισμό, χωρίς να κατανοούν ότι αυτός δεν είναι η λύση, αλλά το πρόβλημα. Και ας εμφανιζόταν παλιότερα με τη λεοντή του «προοδευτισμού».