Ο γάιδαρος, το σαμάρι και οι αλήθειες

ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΟ

Του ΚΩΣΤΑ ΓΕΩΡΓΟΥΣΟΠΟΥΛΟΥ

Στα δοκίμια του Μπέντζαμιν και στις συναντήσεις του με τον Μπρεχτ ο μεγάλος εκείνος διαλεκτικός δοκιμιογράφος φιλόσοφος αναφέρει πως ο γερμανός δραματουργός πάνω στο γραφείο του είχε έναν ξύλινο γαϊδαράκο που το κεφάλι του ήταν κινητό και το είχε στρέψει προς τον τοίχο, όπου υπήρχε καρφιτσωμένη μια αφισέτα που έγραφε: «Η αλήθεια είναι συγκεκριμένη». 

 

Ο Μπρεχτ είχε κολλήσει στο στόμα του γαϊδαράκου μια «φούσκα» τύπου κόμικς που έγραφε: «Ναι, αλλά θέλω να το καταλάβω κι εγώ»!

 

Μία εβδομάδα πριν από τις καθοριστικές για το μέλλον αυτής της τραγικής χώρας εκλογές νιώθω σαν τον γαϊδαράκο του Μπρεχτ και άλλοτε με παράπονο, άλλοτε θυμωμένος και άλλοτε περιδεής, απευθυνόμενος στις ποικιλώνυμες ηγεσίες των πολιτικών κομμάτων, ζητώ να μάθω αφού το κατανοήσω καλά, ώστε να αποφασίσω πού και πώς θα κατευθύνω την ψήφο μου, τι το συγκεκριμένο υπάρχει στις ποικίλες εκδοχές της αλήθειας που επικαλούνται στα τηλεοπτικά και τα χάρτινα μπαλκόνια.

 

Το γνωρίζω από την εποχή του Ηράκλειτου και των μαθητών του, των σοφιστών, τους οποίους εγώ τουλάχιστον τιμώ ως τους πρώτους επιστήμονες της πνευματικής ιστορίας (κατανοώντας ωστόσο και την πολεμική του Σωκράτη και τις προκαταλήψεις, αριστοκρατικές άλλωστε, του Πλάτωνος) ότι η αλήθεια είναι σχετική και πιθανόν η απόλυτη αλήθεια, αν υπάρχει και δεν είναι φάντασμα και μορμολύκειο, είναι αρχή απόλυτη, αυτονόητα και λογικά αυταρχική, τυραννική και τρομακτική. Η αλήθεια είναι σχετική, αλλά οφείλει να είναι συγκεκριμένη• δηλαδή, δασκαλίστικα, να είναι σταθμισμένη, ζυγιασμένη, ακριβής, σαφής και ευκρινής, ύστερα από τη βάσανο μιας συγκριτικής μεθόδου. 

 

Αφού δεχόμαστε πως υπάρχουν πολλές αλήθειες, εν πρώτοις πρέπει να διαχωριστούν από τα ψεύδη και τις πλάνες. Το πλέον σύνηθες στην ανθρώπινη εμπειρία είναι το ψεύδος που επικαλείται του λόγου το αληθές. 

 

Αναλογιστείτε πόσες μαζικές, αλλά κυρίως πόσες ατομικές αλήθειες καρατομήθηκαν μέσα σε δύο χρόνια και δεκαπλάσιες σε δύο μήνες στη Γαλλική Επανάσταση. Εν ονόματι ποιας αλήθειας ανέβηκε στον σβέρκο του γερμανικού λαού ένας συμπλεγματικός μπογιατζής και εν ονόματι ποιας αξιωματικής αλήθειας οργάνωσε τις μαζικές εξολοθρεύσεις στα στρατόπεδα συγκέντρωσης.

Αναλογιστείτε σε ποια αλήθεια αντιστάθηκε και τίναξε τα μυαλά του ο Μαγιακόφσκι και ποιες αλήθειες τιμωρήθηκαν στις δίκες της Μόσχας και στα γκουλάγκ.

 

Δεν θα επιμείνω στις πλάνες που λατρεύτηκαν για αλήθειες, ιδίως στον χώρο των επιστημών. Θυμηθείτε μονάχα πως για χρόνια η έννομη τάξη και η δικαστική πρακτική είχαν περιβάλει με τον χιτώνα της επιστημονικής αλήθειας ότι ο εγκληματίας άνθρωπος γεννιέται!!! Αφήνω τη μανιάτικη θεωρία πως τα θηλυκά τέκνα οφείλονται στο γενετικό σύστημα της γυναίκας-μητέρας.

 

Η ιστορία της πολιτικής, από την εποχή των Βαβυλωνίων, των Σουμερίων, των Αιγυπτίων, των Κινέζων έως την αποικιοκρατία στην Αφρική, στον ρατσιστικό αμερικανικό Νότο κτλ. είναι ξέχειλη από ψεύδη και πλάνες που μεταμφιέζονταν, μασκαρεύονταν ως αλήθειες, συχνά απόλυτου κύρους.

 

Εστω, λοιπόν, αν κατορθώσουμε με τη συγκριτική μέθοδο, την αντιπαράθεση των επιχειρημάτων και τον έλεγχο των σφαλμάτων να διαπιστώσουμε πως μια ιδέα πολιτική, μια θεωρία και ένα πολιτικό πρόγραμμα περιέχουν τα βεβαιωμένα από τη συρροή πορισμάτων γνωρίσματα της σχετικής αλήθειας, αυτό δεν αρκεί. Πρέπει να γνωρίζουμε και επιμέρους αναγνωρίσιμα στοιχεία της. Πώς μπορεί και ο ξεροκέφαλος και πεισματάρης γαϊδαράκος να καταλάβει τη συγκεκριμένη αλήθεια, αν η ίδια δεν προσφερθεί να συγκριθεί.

 

Να δεχτώ πως ο δείνα και ο τάδε πολιτικός σχηματισμός διαχειρίζεται και σχεδιάζει το πρόγραμμά του βάσει μιας σχετικής πολιτικής πλατφόρμας. Αυτό σημαίνει αυτονόητα πως, όταν αναπτύξει το σχέδιό του, δεν θα κραυγάσουν οι αντιφάσεις, δεν θα αλληλοϋποβλέπονται οι δράσεις και δεν θα υπάρχουν λύσεις που έχουν φυγόκεντρη φορά. Κάθε συγκεκριμένη αλήθεια και κυρίως μια πολιτική πρακτική πρέπει να υπακούει στο λογικό και ατράνταχτο αίτημα: όλα τα μέρη θα αναφέρονται στον γενικό σκοπό και στόχο και ο γενικός σκοπός πρέπει να διαυγάζει και την τελευταία συστατική μονάδα του προγράμματος.

 

Να ξαναθυμίσουμε το παμπάλαιο οργανικό επιχείρημα του ανθρωπίνου σώματος και των μελών του; Υπάρχει λειτουργία και όργανο του σώματος που να μην υπακούουν στον γενικό τυπικό σκοπό;  

 

Διαβάσατε αυτή την κρίσιμη εποχή τα προγράμματα όλων των κομμάτων που διεκδικούν την ψήφο μας για να κυβερνήσουν. Εγώ να δεχτώ πως ειλικρινά προτείνουν συγκεκριμένες αλήθειες, έστω και αν φαίνονται μεταξύ τους αντικρουόμενες. Σχετική η αλήθεια, είπαμε. Τι καταλαβαίνει ο γαϊδαράκος από καθεμιά ξεχωριστά. Αυτός πρέπει να κατανοήσει, γιατί αυτός ως υποζύγιο θα φορτωθεί τα βάρη, αυτός θα μεταφέρει το φόρτωμα, αυτός θα χρειαστεί παχνί, σαμάρι, δρόμο χωρίς γκρεμούς, νερό και πανδοχεία. Προβλέπεται από τη συγκεκριμένη γενική σχετικά αλήθεια σανός και αυτός θα τον προστατέψει από τις ενοχλητικές αλογόμυγες.