Συγκεχυμένα όρια και συγκρούσεις ετεροτήτων

Γραφει ο Δημήτρης Α. Σεβαστάκης 

Ζωγράφος, επίκουρος καθηγητής στο ΕΜΠ

 

Η ανάπτυξη, ο φαντασιακός μεγαλοκρατισμός και μεγαλοϊδεατισμός των προηγούμενων χρόνων εκδραμάτισαν δύο «χαρακτήρες»: Τους μέσα και τους έξω. Τους μετόχους και τους αμέτοχους του συστήματος. 

 

Ποιου συστήματος; 

 

Ενός ακατάληπτου ευνοιοκρατικού πήγματος από οικογενειακά και κομματικά δίκτυα τα οποία «συμμόρφωσαν», εγκιβώτισαν την πραγματικότητα και την πολιτική αφήγησή της. Η κύρια τεχνική ελέγχου και κατίσχυσης ήταν η απόκρυψη της πολιτισμικής και παραγωγικής ένδειας πίσω από την οικονομική διόγκωση. Η πτώση που ακολούθησε το συλλογικό ψεύδος είναι λογικό να δομείται πάνω στον διαζευκτικό και διχαστικό χαρακτήρα που είχε η ίδια άνοδος (η παρασιτική απόσπαση ενός τμήματος της κοινωνίας άφηνε και κατά την περίοδο της ανάπτυξης τους δικούς του πνιγμένους, τα δικά του ερείπια).

Αραγε οι εκλογές εξέφρασαν το πολιτικό δίλημμα ή τη βαθιά σχάση της κοινωνίας; Η πολιτική τομή που φαίνεται ότι διανοίγεται είναι η διάτμηση ενός ενιαίου σώματος; Και η κομματική διασπάθιση - η θανάσιμη υπερβολή στις πολιτικές εκφωνήσεις - αποτελεί την έκφραση της βαθιάς και τρελής κοινωνικής απορρύθμισης; Οι πόλοι που διαμορφώνει η καταστροφή είναι μνημόνιο - αντιμνημόνιο; Μεσαίοι συνταξιούχοι και συντηρητικοί εναντίον νέων, ντελιβεράδων και αχαρακτήριστων; Νέα Δημοκρατία, ΠαΣοΚ, ΔΗΜΑΡ εναντίον ΣΥΡΙΖΑ, ΚΚΕ, Ανεξάρτητων Ελλήνων, ΔΗΜΑΡ;

1. Η ίδια η αφηγηματική δομή των κομμάτων - όχι μόνο η πολιτική τέλεση - εκφράζει τα συγκεχυμένα όρια, τις θολές επικράτειες που βλέπει ο πρεσβυωπικός κομματικός στοχασμός. Τα λεγόμενα προγράμματα - οι, υποτίθεται, επεξεργασμένες στρατηγικές επιθυμίες και ιεραρχήσεις - είναι πολυαναφορικά και ασύνδετα. Συντάσσονται με στερεότυπα της διεθνούς βιβλιογραφίας και με έναν σωματειακό λόγο, παλαιοσυνδικαλιστικό απομεινάρι. Τα υποτυπώδη προγράμματα προσπαθούν να υποκαταστήσουν τη διαφεύγουσα ασφάλεια, την ανισορροπία, την αποσταθεροποίηση. Δηλαδή τα κόμματα, αφού δεν διαθέτουν ερμηνευτικά μέσα με τα οποία θα εννοήσουν την πραγματικότητα, προσπαθούν να ενσωματώσουν το θυμικό υπόστρωμα του δυνητικού τους κοινού ή να συγκολλήσουν ένα ενιαίο αφήγημα από οικεία ή ευχολογικά υπολείμματα. Αυτή η αναλυτική αδυναμία οδηγεί στην παραπειστική εικονογράφηση καθαρών επικρατειών διαμαρτυρίας και συστημικής συντήρησης. Οι εντοπισμένες δύο στρώσεις του φόβου και του μίσους που κατά μερικούς εκφράζουν αυτές τις διακριτές ζώνες συμφερόντων και τοποθετήσεων είναι νομίζω εκλογοαναλυτικές μερικεύσεις και όχι αναλύσεις. Οι ερμηνείες με τις οποίες συντάσσουν τον προγραμματικό, τον συνθηματολογικό και τελεστικό λόγο τους τα κόμματα έχουν τα διαρθρωτικά ελαττώματα και τις αναγωγικές αφέλειες της ίδιας της κομματικής αρχιτεκτονικής.

2. «Η καθημερινή ζωή εκτυλίσσεται κάτω από το σφυροκόπημα ενός πλήθους από μικρές βίαιες ετερότητες... Ισως να είναι αναγκαίο για να δώσεις υπόσταση και συνοχή στο ίδιο σου το Εγώ να αναγγείλεις τον άλλον ως κάτοχο της βίας, ως εάν επρόκειτο περί ενός απλού μέτρου υγιεινής της ταυτότητας: καμιά προσωπική ταυτότητα δίχως την εκφόρτωση στον άλλον του κακού (του βίαιου)» λέει ο R. Dadoun. Πράγματι η έρημος ενός χαώδους πραγματικού από αμείλικτες συγκρούσεις ετεροτήτων, από πολιτικοθεσμικές μικροκατασκευές και καθηλώσεις, δύσκολα μπορεί να τμηθεί κάθετα και καθαρά σε δύο επικράτειες. Οι «δύο» ανταγωνιστικές ομάδες, με - υποτίθεται - διακριτά ταξικά χαρακτηριστικά, εμπλουτίζονται από ζώνες φαντασιακών ή δεισιδαιμονικών υποκατασκευών που νοθεύουν την «καθαρότητά» τους. Τα μοντέλα αυτοκατανόησης ΕΙΝΑΙ πλέον η ταξική θέση και όχι η ταξική ψευδαίσθηση. Είναι νομίζω ενδεικτικό ότι, πέρα από την πείνα και την ανθρωπιστική κρίση στο ένα τρίτο της κοινωνίας, η μεσαία τάξη κατοπτρίζεται ναρκισσιστικά στα νερά της πτώσης. Ο «εμφύλιος» σε αυτή την περίπτωση είναι και η διάσχαση της μεσαίας τάξης από το φαντασιακό ισοδύναμό της. Εξάλλου η κατά C. Rosset «θεμελιώδης δομή του πραγματικού, η ενικότητα» αποδομείται. Η αναπαράσταση (οι αναγκαίες νέες φαντασιακές κατασκευές που θα εξημερώσουν και θα ελέγξουν την τρελή πτώση) ίσως είναι η πιο δόκιμη μορφή σχιζοφρένειας.

3. Η πολιτική κρίση έχει δομικό χαρακτήρα. Η πιστωτική διαταραχή είναι απλώς το επιφαινόμενο - αυτό που τα συνήθη και ηγεμονικά εργαλεία οικονομικής τέλεσης και εξεικόνισης αφήνουν να φανεί (δηλαδή τα χρηματιστήρια και οι διάφοροι οικονομικοί και πολιτικοί μηχανισμοί πιστοποίησης). Κατά τη γνώμη μου η πολιτική κρίση που ενσαρκώνει την οικονομική-παραγωγική κρίση, ειδικά στην περίπτωση της Ελλάδας, θα μπορούσε να εξελιχθεί στην ανάκληση της νεωτερικής αντίθεσης πόλης - χωριού, άστεως - υπαίθρου. Δηλαδή μέσα από την αναγκαία ανασυγκρότηση παραγωγικού προτύπου θα πρέπει να ανασυνταχθεί και ο χάρτης κατοίκησης, οι ζώνες όχι μόνο οικονομικών συμφερόντων αλλά και χωροταξικών στρατηγικών. Τα τρία αυτά πεδία, η πολιτική και ερμηνευτική αδυναμία των περισσοτέρων κομμάτων, τα κβαντικά μοντέλα πολιτιστικής εκδίπλωσης της ταξικότητας και ο δομικός χαρακτήρας της κρίσης, δεν με οδηγούν στο συμπέρασμα ότι υπάρχουν δύο ζώνες πυκνών και συμπαγών συμφερόντων που ορίζουν την πολιτική σκηνή. Οι διελεύσεις νέων πολυπρισματικών φαινομένων δομής και υπερδομής παράγουν πολιτικά ημιτόνια και θα δώσουν νέους σχηματισμούς.

Η αγορά δεν μπορεί να αντιληφθεί το Αλλο, ούτε το Ολον. Η κοινωνία διά της πολιτικής θα το κάνει, έστω απελπισμένα και ελαττωματικά.