Οταν το «κόμμα» σήμαινε «νόμισμα»

ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΟ

Tου Παντελη Mπουκαλα

Η πρώτη σημασία της λέξης «κόμμα» που δίνουν τα παλιά αξεπέραστα λεξικά, του Χένρυ Λίντελ και του Ρόμπερτ Σκοτ πρώτα κι ύστερα του Δημητράκου, παραπέμποντας μάλιστα στον Αριστοφάνη και τους «Βατράχους» του, είναι το τύπωμα του νομίσματος, το χάραγμά του. 

Από τη σημασία αυτή ώσπου να φτάσει το κόμμα να σημαίνει το ίδιο το νόμισμα, ο δρόμος δεν είναι μακρύς – ούτε στη γραμματική ούτε στην πολιτική.  

Το καταλάβαμε αυτό άλλη μια φορά τούτες τις μέρες, με τα εκατομμύρια των ευρώ στα οποία μεταφράστηκε η ισχύς ενός πολιτικού που έχασε στο τσακ την αρχηγία του κόμματός του και την πρωθυπουργία. Το είχαμε καταλάβει και όταν άλλο στέλεχος του ίδιου κόμματος είχε αποδεχτεί μεν ότι έλαβε ένα γενναίο ποσόν από ξένη εταιρεία, κάτι σαν επίδομα, δεν το χρησιμοποίησε όμως για προσωπικό όφελος, παρά το κατέθεσε, άνευ γραφειοκρατικών παραστατικών, στο ταμείο του κόμματός του, όπου και χάθηκαν τα ίχνη του.

Το καταλαβαίνουμε επίσης, έχουμε – δεν έχουμε διαβάσει τους «Βατράχους» στο πρωτότυπο, κάθε φορά που τα κόμματα συναποφασίζουν με σπάνια σύμπνοια για την οικονομική ενίσχυσή τους, υπό το πρόσχημα της αποδέσμευσής τους από ύπουλους «χορηγούς» και «συνδρομητές» που δίνουν ένα για να αποσπάσουν δέκα και είκοσι· και λέω πρόσχημα, γιατί και τις επιδοτήσεις τους εισπράττουν και τις εξαρτήσεις τους δεν κόβουν διαμιάς. 

Αυτά δεν σημαίνουν, βέβαια, πως όλοι είναι ίδιοι και εξίσου χαλασμένοι, ότι δηλαδή όλοι οι κομματικοί μηχανισμοί υπάρχουν αποκλειστικά χάριν του εαυτού τους και όχι «χάριν της πατρίδας», όπως επικολυρικά διαβεβαιώνει ο κ. Βενιζέλος. Και διαφορές υπάρχουν και συγκρούσεις λαμβάνουν χώρα, έστω κι αν συνήθως είναι επιπόλαιες και διεξάγονται μ’ εκείνον τον ξύλινο λόγο που αφήνει βαθιά τραυματισμένα τα νοήματα και βαθιά αδιάφορη την «πελατεία», όπως έχουν μάθει να εννοούν το κοινωνικό σώμα οι κομματάρχες και τα μιντιακά εξαπτέρυγά τους.

Για να επιστρέψουμε στα της γραμματικής, δηλαδή, και πάλι, στα της πολιτικής, όταν η λέξη κόμμα είχε τη σημασία του νομίσματος, δεν κυκλοφορούσαν χαρτονομίσματα. Είχε περάσει, βέβαια, η εποχή του Λυκούργου, που είχε αποφασίσει να έχουν βάρος ασήκωτο τα νομίσματα της Σπάρτης, ώστε να μην μπορούν οι Λακεδαιμόνιοι να τα κουβαλούν μαζί τους στην αγορά και να επιδεικνύονται, και τα κέρματα ήταν κομματάκια μετάλλων. Οπως και στις μέρες μας, κέρματα αποκαλούσαν τα λιανά, τα νομίσματα μικρής αξίας, πρωτίστως τα χάλκινα. Και ιδού που, παρατηρώντας τώρα τον κομματικό μας χάρτη, διαπιστώνουμε ότι σχεδόν όλα τα κόμματα έχουν εκπέσει στην κατηγορία των κερμάτων. Ακόμα και τα κάποτε μεγάλα, οι «στυλοβάτες της πατρίδας», το καθεστωτικό ΠΑΣΟΚ και η κατεστημένη Ν.Δ., με λιανώματα μοιάζουν, έτσι όπως αδυνατούν να συγκρατήσουν από κοινού το 50% των ψηφοφόρων. Ποιοι, αυτοί που απολάμβαναν έως λίγο πριν τα εβδομηντάρια και τα ογδοντάρια τους. Ως τη μέρα της κάλπης θα δουλέψουν στο φουλ οι γνωστές μηχανές του αγέραστου πελατειακού παλαιοκομματισμού, που όσο τον αναθεματίζουν τόσο θεριεύει, το ρουσφέτι, τα δοσίματα, οι απειλές, η καταστροφολογία, και, στο μικροεπίπεδο, οι εκβιασμοί εναντίον όσων έδωσαν κάποτε την οικογενειακή τους ψήφο για να λάβουν μια προνομιακή μετάθεση ή μια θέση στο Δημόσιο και τώρα, ακόμα κι αν διεκδικούν την αποδέσμευσή τους, συνειδητοποιούν πως είναι πιασμένοι στα βρόχια. Στο τέλος κάπως θα συσπειρωθούν οι ψηφοφόροι των «ισχυρών», των «μεγάλων», που αυτοδιαφημίζονται πως είναι οι μόνοι που διαθέτουν «πρόγραμμα εξουσίας», ξεπατικωτούρα του τροϊκανικού προγράμματος βέβαια, το οποίο έχουν ήδη συνυπογράψει, αλλά αυτά είναι λεπτομέρειες.

Ο πολυτεμαχισμένος κομματικός χάρτης (όπου έχει γίνει αφελώς πιστευτό ότι η διακήρυξη ίδρυσης ενός κόμματος ισούται με την καθαυτό ίδρυσή του, δηλαδή με την εγκαθίδρυσή του στην κοινωνία) βρίσκεται σε πλήρη αντιστοιχία με τον κοινωνικό χάρτη του κατακερματισμού σε φίλαυτες μονάδες, σε προσωπικές διαδρομές, σε εγωπαθείς συντεχνίες, σε περίφοβες και αλληλοϋποβλεπόμενες «μερικότητες». Δεν είναι όμως το ίδιο βέβαιο ότι το «τέλος της ιδεολογίας» που δείχνει να αποτελεί τη σκληρή ιδεολογία μεγάλου μέρους του κομματικού φάσματος ανταποκρίνεται και αντιστοιχεί σε κάτι που υπάρχει ήδη στο κοινωνικό σώμα. Αν είχαμε τη διάθεση να αποδώσουμε σχηματικά το τέλος της ιδεολογίας στο κομματικό πεδίο, να φτιάξουμε δηλαδή ένα σχεδιάγραμμα όπως αυτά των δημοσκόπων, θα ζαλιζόμαστε και θα ζαλίζαμε: Ολοι (ή σχεδόν) φεύγουν από παντού για να κινηθούν προς όλες τις κατευθύνσεις. Αρκετοί μάλιστα επιστρέφουν ενθουσιωδώς εκεί όπου μέχρι πριν από λίγο τους έπτυαν, και τους αντέπτυαν και οι ίδιοι.

Η ευκολία με την οποία αλλάζει κόμμα κάποιος (στέλεχος μάλιστα, όχι «χύμα λαός»), σαν να αλλάζει ένδυμα ή κομμωτικό στυλ· η ευκολία με τη οποία, διατηρώντας τον ίδιο καπηλικό και δημαγωγικό στόμφο, δίνει απλώς άλλο όνομα στο τάχα όραμά του, για να γίνει έτσι από «αρματηλάτης», «ανεξάρτητος καμμενικός», από παπανδρεϊκός, βενιζελικός, κι αμέσως έπειτα σαμαρικός, από βήτα-πανελλαδικάριος, αρχισύμβουλος του Σαμαρά, από βήτα-πανελλαδικάριος επίσης, Πασοκτζής με πόστα στο Δημόσιο και τώρα κουβελικός, πιθανότατα ώσπου να ξανάρθει στα πράματα το ΠΑΣΟΚ, και από αρχικνίτης της Αγγλίας, εκπρόσωπος του ΛΑΟΣ· η ευκολία επίσης με την οποία οι «άτεγκτοι σε ζητήματα πολιτικής ηθικής» αρχηγοί δέχονται στην αγκαλιά τους και στο ψηφοδέλτιό τους παραδειγματικώς, υποτίθεται, αποπεμφθέντες λόγω της εμπλοκής του ονόματός τους σε σκανδαλώδεις υποθέσεις, επιβεβαιώνει ότι ο τυχοδιωκτισμός παραμένει κυρίαρχο δόγμα και σχεδόν αποκλειστική μέθοδος άσκησης της πολιτικής. 

Ο τυχοδιωκτισμός αυτός έχει ήδη διαβρώσει ικανό τμήμα του κοινωνικού συνόλου και θα το διαβρώνει ακόμα πιο βαθιά όσο η φθαρμένη και εν πολλοίς διεφθαρμένη κομματοκρατία (ή μήπως θα ταίριαζε καλύτερα το κομματοκρατορία;) θα συνεχίζει να φθείρει τη δημοκρατία και να διαφθείρει με το λαμπρό παράδειγμά της την κοινωνία. Ο καιροσκοπισμός σαν κατώτατο στάδιο του ιδεαλισμού, για να γυρίσουμε και τον Λένιν τα πάνω κάτω.