ΤΟΥΡΚΙΑ: Η επάνοδος του Erdogan

Του Κώστα Ράπτη

Επιστροφή στη δράση: μετά από απουσία αρκετών εβδομάδων από το γραφείο του λόγω και της δεύτερης χειρουργικής επέμβασης στο έντερο, στην οποία υπεβλήθη στις 12 Φεβρουαρίου, ο Τούρκος πρωθυπουργός Tayyip Erdogan ανακοινώθηκε ότι θα επισκεφθεί στις 8 Μαρτίου την πόλη του Μάρντιν (κοντά στα σύνορα με τη Συρία και το Ιράκ) για την Ημέρα της Γυναίκας, ενώ στις 17 Μαρτίου θα μεταβεί στο Μπόχουμ της Γερμανίας για να παραλάβει, από κοινού με τη βασίλισσα Silvia της Σουηδίας και το Γερμανό πρώην πρόεδρο της Δημοκρατίας Horst Köhler το διεθνές βραβείο Der Steiger.

Η περίσταση συνδυάζεται ταιριαστά με το όλο κλίμα αποκατάστασης των ευρω-τουρκικών σχέσεων, όπως αυτό εικονογραφείται από τις πρόσφατες εκκλήσεις Σοσιαλιστών ευρωβουλευτών για άνοιγμα νέων κεφαλαίων στις ενταξιακές διαπραγματεύσεις της Τουρκίας με την Ε.Ε. (το τελευταίο άνοιξε τον Ιούνιο του 2010) και, κυρίως, την απόφαση που έλαβε την Τρίτη το 11μελές Συνταγματικό Δικαστήριο της Γαλλίας να απορρίψει το νομοσχέδιο περί ποινικοποίησης της Αρμενικής Γενοκτονίας. Το Δικαστήριο (στο οποίο συμμετέχουν και (οι πρώην πρόεδροι Valery Giscard d’ Estaing και Jacques Chirac) έκανε δεκτή την προσφυγή 77 γερουσιαστών και 65 μελών της Γαλλικής Εθνοσυνέλευσης από όλο το πολιτικό φάσμα κρίνοντας ότι οι περιορισμοί στην ελευθερία της έκφρασης οφείλουν να θεσπίζονται για την προστασία της ιδιωτικότητας και της δημόσιας τάξης, να εξυπηρετούν προφανή αναγκαιότητα και διακρίνονται από αναλογικότητα.

Για το Γάλλο πρόεδρο Nicholas Sarkozy, ο οποίος δίνει την προεκλογική του μάχη με το βλέμμα στραμμένο και στην ψήφο των 500.000 Γάλλων αρμενικής καταγωγής, το πλήγμα είναι μεγάλο – εξ ου και η εντολή του να συνταχθεί εκ νέου το νομοθέτημα με τρόπο που να λαμβάνει υπ’ όψιν την απόφαση του Δικαστηρίου. Για την Τουρκία, ωστόσο, η ετυμηγορία αποτελεί πρώτης τάξεως ευκαιρία να αποκαταστήσει ικανοποιημένη τις διπλωματικές και στρατιωτικές της σχέσεις με τη Γαλλία και να απεμπλακεί από μία δυναμική η οποία αποτελούσε ωρολογιακή βόμβα στην ευρωπαϊκή της προοπτική.

Την ίδια ώρα, οι ΗΠΑ ανταποκρίνονται στην απόφαση της Τουρκίας να στεγάσει τμήμα της αμερικανικής αντιπυραυλικής ασπίδας μεσολαβώντας μεταξύ άλλων σε συνομιλίες «back channel» για την αποκατάσταση των τουρκο-ισραηλινών σχέσεων. Άλλωστε ο Erdogan αποτελεί κατά δήλωση του Barack Obama τον έναν από τους πέντε ξένους ηγέτες με τους οποίους διατηρεί τη στενότερη συνεργασία.

Σε κάθε περίπτωση, η «Δύση», προς την οποία κοιτούν όλοι οι ανδριάντες του Κεμάλ Ατατούρκ, αποδεικνύεται ασφαλέστερος προσανατολισμός, από την Ανατολή στην οποία φιλοδοξούσε να ηγεμονεύσει η τουρκική ηγεσία, καθώς η διπλή κρίση της Συρίας και του Ιράν θέτει την Άγκυρα ενώπιον δυσάρεστων διλημμάτων. Η προοπτική μονομερούς πλήγματος του Ισραήλ εναντίον του Ιράν, σημαντικού εμπορικού και πολιτικού εταίρου της Τουρκίας και βασικού τροφοδότη της σε φυσικό αέριο, οπωσδήποτε δεν εμπνέει παρά ανησυχία – το αυτό όμως ισχύει και για την προβολή της ιρανικής ισχύος στο Ιράκ, όπου η κυβέρνηση του Nuri al Maliki ακολουθεί σεκταριστική πολιτική περιθωριοποίησης του σουνιτικού στοιχείου.

Ομοίως, η τουρκική στρατιωτική ηγεσία εμφανίζεται απολύτως απρόθυμη να αναλάβει μονομερή δράση στη Συρία και η πρόταση δημιουργίας «ασφαλών καταφυγίων» για τους διωκόμενους πληθυσμούς εντός της συριακής επικράτειας διαρκώς εκκρεμεί. Αντιθέτως, το ισχυρό κίνημα του εξόριστου στις ΗΠΑ ιεροκήρυκα Fetullah Gulen, προωθεί μια πιο ακτιβιστική αντίληψη για την αραβική κρίση, επικρίνει τη διάρρηξη των σχέσεων με το Ισραήλ και επιφυλάσσει στον Erdogan και τον κύκλο του ολοένα και περισσότερα φίλια πυρά.