Η κακότυχη «δημόσια ανυπακοή»

Του ΠΑΣΧΟΥ ΜΑΝΔΡΑΒΕΛΗ

Μια έννοια που κακότυχε στην ελληνική κοινωνία είναι αυτή της πολιτικής ανυπακοής. Συνεχίζουμε δε να την κατακρεουργούμε δίχως έλεος. Οπως γράφει και ο πρόεδρος των πανεπιστημιακών Θεσσαλίας, «οι νόμοι... μπορεί επίσης να αλλάξουν και ως αποτέλεσμα πολιτικής ανυπακοής μιας κρίσιμης κοινωνικής μάζας».

Το πρώτο ερώτημα είναι: πόση πρέπει να είναι αυτή η «κρίσιμη κοινωνική μάζα», στην οποία αναφέρεται ο κ. Τάκης Πολίτης, και πώς θα μετρηθεί; Είναι το 5% του πληθυσμού; Το 1%; Ο μεμονωμένος υπάλληλος του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας είναι «κρίσιμη κοινωνική μάζα»;

Γράφαμε και παλιότερα ότι «ένας πολίτης έχει δικαίωμα να μην τηρήσει έναν νόμο που θεωρεί άδικο. Η δημόσια ανυπακοή είναι μια κατάκτηση του δημοκρατικού πολιτεύματος, που έχει τις ρίζες της στη σκέψη του Χένρι Ντέιβιντ Θορό και στην πρακτική του Μαχάτμα Γκάντι. Σύμφωνα όμως με τον μεγάλο φιλόσοφο της Δικαιοσύνης Τζον Ρολς, μια πράξη δημόσιας ανυπακοής προϋποθέτει τρία πράγματα. 

Πρώτον, η πράξη να είναι δημόσια. 

Δεύτερον, η πράξη να μην εμπεριέχει βία. 

Τρίτον, ο ίδιος ο παραβάτης να επιδιώξει τη δίωξή του, ώστε διά της δίκης να δημοσιοποιηθεί ευρύτερα το αίτημά του ή και να ανατραπεί από τη δικαστική εξουσία μια άδικη απόφαση της νομοθετικής»

Στην Ελλάδα, όπως γίνεται με όλα τα πράγματα, παίρνουμε το μισό –αυτό που μας συμφέρει– κομμάτι της έννοιας. Θέλουμε το πρώτο στοιχείο του Ρολς αλλά όχι το τρίτο. Χειροκροτούμε την «ανυπακοή» ως δημοκρατική κατάκτηση, αλλά όχι μόνο δεν επιζητούμε τη δίωξη ως πολιτικό μέσο (ώστε να μεγιστοποιήσουμε επικοινωνιακά την αντίθεσή μας σε έναν νόμο), αλλά την καταγγέλλουμε ως «πολιτικό διωγμό». Aυτό εξάλλου δεν κάνουμε σε όλα;

Το χειρότερο όμως που αναδεικνύει αυτή η συζήτηση είναι η κοινωνική χρεοκοπία. Αν αυτό είναι το σκεπτικό των πνευματικών ταγών της κοινωνίας τότε ποιο πρέπει να είναι το σκεπτικό του φοροδιαφεύγοντος μικρομαγαζάτορα; Και η φοροδιαφυγή έχει «κοινωνική νομιμοποίηση»· «όλοι αυτό κάνουν» είναι το πρώτο επιχείρημα, «οι πολιτικοί τα τρώνε» είναι το δεύτερο.

Γι’ αυτό πιθανώς χρεοκοπήσαμε. Σε αυτή τη χώρα που δεν έχουμε λύσει ακόμη τα βασικά της κοινωνικής συμβίωσης, δηλαδή την έννοια του νόμου. Αν οι πανεπιστημιακοί διδάσκουν ότι η εφαρμογή τους εξαρτάται από τις συνθήκες (γιατί όχι και από τον καιρό; Αν κάνει πολύ κρύο, κάπου να κλέβουν το πετρέλαιο θέρμανσης), στο τέλος καθείς κάνει ό,τι γουστάρει και η κοινωνία χρεοκοπεί. Αυτό κάναμε όλα αυτά τα χρόνια και η οικονομική χρεοκοπία ήταν φυσικό επακόλουθο.