Επετειακές αγγαρείες

Του ΚΩΣΤΑ ΓΕΩΡΓΟΥΣΟΠΟΥΛΟΥ

Αλήθεια παρήλασαν ποτέ ενώπιον των Αρχών ο Παλαμάς, ο Ελευθέριος Βενιζέλος, ο Σικελιανός, ο Καρυωτάκης, ο Καβάφης, ο Παπανούτσος, ο Κακριδής, ο Σκαλκώτας, η Κάλλας; 

Οχι, χωρίς αμφιβολία, διότι όταν ήταν έφηβοι και μαθητές δεν είχε εφευρεθεί αυτός ο κρατικός θεσμός. Θεσμός που είναι σύμφυτος με τους μεσοευρωπαϊκούς ολοκληρωτισμούς όλων των αποχρώσεων. Προηγήθηκαν σαφώς οι οργανωμένες παρελάσεις ενώπιον του σοβιετικού πολιτμπιρό στην Κόκκινη Πλατεία της Μόσχας. Πρώτος ο Στάλιν κυρίως υποχρέωσε μια ολόκληρη κοινωνία εκατομμυρίων νέων να ενταχθεί σε αγέλες με πρότυπο τον προσκοπισμό. Η διαφορά βρίσκεται στο αναμφισβήτητο γεγονός πως ο προσκοπισμός και ο οδηγισμός ήταν νεολαιίστικες οργανώσεις εθελοντικές. Το σοβιετικό μοντέλο ήταν και υποχρεωτικό και πολιτικό αφού, εκτός από τη μαζικότητα και τη συντροφικότητα, την άσκηση της σωματικής πειθαρχίας και της αλληλεγγύης, περιείχε και μαθήματα μαρξιστικής αγωγής. Από τους αριστεύοντες και επιμελείς, από τους πειθήνιους και τους αφοσιωμένους προέρχονταν κατ' αρχάς η πανεπιστημιακή κοινότητα και εν συνεχεία η νομενκλατούρα. 

Ακολούθησαν ο Μουσολίνι, ο Φράνκο, ο Σαλαζάρ στην Πορτογαλία, ο Χίτλερ βέβαια και ο πολιτικός νάνος μαϊμού Ιωάννης Μεταξάς, με τους φαλαγγίτες του, την ΕΟΝ. Είναι ενδεικτικό πως ο Μανιαδάκης, ο Μεταξάς και ο αρχηγός τής ΕΟΝ Κανελλόπουλος διέλυσαν τους προσκόπους, αφού δεν μπόρεσαν να τους αφομοιώσουν και να τους μεταλλάξουν σε αγέλη πολιτικώς κατευθυνόμενη. Εδώ ας σταθμεύσω για να καταγράψω μια άλλη παράμετρο της υποχρεωτικής καθοδήγησης των εφήβων. Το ΚΚΕ κατά μίμηση του σοβιετικού μοντέλου ίδρυσε την ΟΚΝΕ: κομμουνιστική οργάνωση νέων Ελλάδας.

Ενας από τους πρώτους ηγέτες αυτού του μορφώματος ήταν ο Θεοφύλακτος Παπακωνσταντίνου. Αυτός ο φιλόλογος, μαθητής του Βέη, του Θ. Κακριδή, του Λορεντζάτου (υπήρξε συμφοιτητής του πατέρα μου) έγραψε και βιβλίο, την πρώτη απόπειρα στην Ελλάδα ερμηνείας του όρου διαλεκτικός υλισμός. Νέος και θεωρητικά νήπιος έπεσε σε τόσες παρερμηνείες και παραναγνώσεις ώστε έδωσε την ευκαιρία στον Παναγιώτη Κανελλόπουλο στο περιοδικό «ΙΔΕΑ» του Μελά να τον κάνει με τα κρεμμυδάκια ως εγκρατής κάτοχος της μαρξιστικής ορολογίας και μεθόδου. Ο Κανελλόπουλος έως τον θάνατό του δεν άλλαξε απόψεις και κρίθηκε γι' αυτό. Ο Παπακωνσταντίνου όμως μετά την Κατοχή προσχώρησε στην αστική δημοκρατική ιδεολογία και θαυμάστηκε ως αρθρογράφος της εφημερίδας «Ελευθερία», κυρίως για το ύφος του και την έξοχη χρήση της Ελληνικής. Ωσπου κατά τη διάρκεια της χούντας όχι μόνο ορίστηκε υπουργός Παιδείας αλλά υποχρέωσε τα ελληνόπουλα να εξετάζονται στο βιβλίο που είχε εκδώσει ο Κρατικός Εκδοτικός Οργανισμός με περιεχόμενο την Αγωγή του Πολίτου!!

Αν στάθμευσα σ' αυτό το θλιβερό παράδειγμα είναι για να επανέλθω στις αυταρχικές και υποχρεωτικές στρατεύσεις νέων σε αγελαίες οργανώσεις και μορφώματα ολοκληρωτικής πλύσης εγκεφάλου της νεολαίας.

Δεν θέλω συναισθηματικά να σχολιάσω το γεγονός πως η εθελοντική οργάνωση της Κατοχής εναντίον του κατακτητή παρενέβαλε απλώς ένα Π (Προοδευτική) στη μεταξική ΕΟΝ - ΕΠΟΝ. Ούτε τη μετάλλαξη των προσκόπων σε Αετόπουλα. Εξάλλου εμφανίστηκαν και ιδεολογικά αντίδοτα όπως η οργάνωση Χ και άλλες μικρότερες αλλά πάντα στρατιωτικά οργανωμένες.

Οσοι βρέθηκαν μαθητές την πενταετία 1936-41 οδηγήθηκαν ως κοπάδι σε γιορτές νεολαίας στο Παναθηναϊκό Στάδιο, με επικεφαλής καθηγητές και δασκάλους με φασιστική στολή. Πολλά από αυτά τα παιδιά που υποχρεώθηκαν να υποταγούν με το ζόρι (είχε επιπτώσεις στην οικογένειά τους η άρνηση στην ένταξη) ως μαθητές δημοτικού, ως μαθητές γυμνασίου τέσσερα χρόνια μετά, ιδιαίτερα στις μικρές επαρχιακές πόλεις, εντάχθηκαν στην ΕΠΟΝ και πολλοί νεολαίοι στήθηκαν στον τοίχο από τους κατακτητές και αργότερα, αν γλίτωσαν, πέρασαν τα ωριμότερα νιάτα τους στα ξερονήσια.

Μα θα μου πείτε η σημερινή φθίνουσα εθιμική υποχρέωση των μαθητών να παρελαύνουν έχει να κάνει με αυτά τα θλιβερά και τραυματικά παρελθόντα σύνδρομα; 

Οχι. Αλλά τι νόημα έχουν πια αυτές οι παράτες. Η προσωπική μου πείρα, σαράντα χρόνια στην εκπαίδευση, μου δίνει το δικαίωμα να πω πως για όσους συμμετέχουν, μαθητές και δασκάλους, είναι μια δυσάρεστη αγγαρεία. Και να το πω, είναι και εξευτελισμός του θεσμού αφού αν παρακολουθήσετε παρελαύνοντες εφήβους - ίσως από ιδεολογία, ίσως από έλλειψη άσκησης, ίσως από σύνδρομο γελοιοποίησης - παρουσιάζουν ένα άρρυθμο μπουλούκι χαλαρών χαβαλέδικων ομάδων που το μόνο που τους απασχολεί είναι πότε θα τελειώσει το πανηγύρι.

Δεν γνωρίζει άραγε το υπουργείο Παιδείας πως και η καθιερωμένη «γιορτή», η επέτειος της 28ης Οκτωβρίου και της 25ης Μαρτίου στα περισσότερα σχολεία της χώρας μετατίθεται στις τελευταίες ώρες της προπαραμονής και προσφέρεται διήμερο αργίας σε γονείς, μαθητές και διδάσκοντες να εκδράμουν για πεϊνιρλί και επιλέγονται υποχρεωτικά κάποια τμήματα και κάποιοι διαθέσιμοι γυμναστές να οδηγήσουν ένα τμήμα στην αγγαρεία; 

Αφήνω πως στις «γιορτές» των επετείων συνήθως περισσεύουν οι ρητορικές κορόνες, τα ηλίθια πατριωτικά ποιήματα και δυο τρεις φωτογραφίες ηρώων με δάφνες χιαστί δίπλα στις αφίσες των Μπιτλς, του Γούντι Αλεν και των κωδικών του facebook.