Η απληστία του νομότυπου

Tης Τασουλας Kαραϊσκακη

Να που άνοιξε και πάλι η συζήτηση περί νομίμου και ηθικού, με αφορμή το «δικαίωμα» βουλευτή ή βουλευτών, υπό τις ιδιαίτερες συνθήκες της ελληνικής κρίσης (367,9 δισ. ευρώ δημόσιο χρέος και μαύρες προβλέψεις για ύφεση και ανεργία) και των συχνών κυβερνητικών εκκλήσεων για επιστροφή των καταθέσεων στην Ελλάδα, να μεταφέρουν χρήματα σε τράπεζες του εξωτερικού.  

Με την πλάστιγγα σήμερα να γέρνει περισσότερο προς τη ρήση του Εμάνουελ Καντ «το νόμιμο δεν είναι και ηθικό» παρά προς την πεποίθηση που είχε διαμορφωθεί την περασμένη 25ετία και εκφραζόταν ευθαρσώς από δημόσια χείλη, «το νόμιμο είναι και ηθικό», παραφράζοντας ίσως αυτό που έλεγε ο Καντ ότι ηθικό είναι κάτι που μπορεί να αποτελεί παγκόσμια νομιμότητα... 

Το 1999 (χρηματιστηριακή φούσκα) είχε ειπωθεί από υπουργικά χείλη: «Δεν υπάρχει κάτι που να είναι παράνομο ή αντισυνταγματικό, όσον αφορά δραστηριότητες κυβερνητικών και κρατικών παραγόντων, σε αυτό τον τομέα. Εμείς αντιμετωπίζουμε αυτό το οποίο είναι παράνομο. Ο,τι δεν είναι παράνομο δεν μπορεί να διώκεται». 

Το 2008 είχε τεθεί, πάλι από υπουργό, το πολυσυζητημένο στη συνέχεια ερώτημα: «Ισχυρίζεστε ότι το νόμιμο είναι ή μπορεί να είναι ανήθικο;».

Σε μια εποχή κατάχρησης του νομότυπου, των νομικών κενών, των «παραθύρων», του πράττειν στα όρια της νομιμότητας, που έχουν θαμπώσει την έννοια του δικαίου, αφού εξισώνουν έναντι των θεσμών και της κοινωνίας τον νομοταγή με τον παραβάτη, δείχνει φυσική η απουσία κάποιου εσωτερικού (ηθικού) κανόνα που να αλιεύει το ανήθικο στα θολά νερά του νόμιμου. Μέσα σε ένα πλαίσιο αξιών όπου κίνητρο για κάθε πράξη είναι το προσωπικό όφελος, αυτός που δρα ηθικά αποτελεί αυτόχρημα άτομο μειωμένης ευφυΐας, είναι ο αδύναμος που κάποιος μπορεί να εκμεταλλευτεί ανενδοίαστα χωρίς να κατηγορηθεί, αφού δεν παρανομεί...

Η ηθική δεν έχει καμία σχέση με την απληστία, τον κυνισμό, τη μισαλλοδοξία. Το πράττειν ηθικώς δεν παρέχει άλλο όφελος από την εσωτερική ισορροπία και μια ευφορική πνευματική διαύγεια που διευκολύνει την τακτοποίηση σκέψεων, κρίσεων, αισθημάτων, την ανάπαυλα της συνείδησης στα νερά της γαλήνης.

Η ηθική έχει άμεση σχέση με τη γνώση της αλήθειας. Πόσοι γνωρίζουμε το σύνολο των κινήσεων που οδήγησαν σε συγκεκριμένες πολιτικοοικονομικές καταστάσεις, τις αληθινές διαστάσεις των σκανδάλων που έσβησαν μέσα στον ορυμαγδό των επόμενων; Το καλό και το κακό εμφανίζονται με διαφορετικά προσωπεία, παραποιημένα, δυσδιάκριτα σε ένα περιβάλλον πολιτικών ανταγωνισμών, ανευθυνότητας, διγλωσσίας.

Συχνά δεν γνωρίζεις ποιο είναι ποιο και ενάντια σε τι να πολεμήσεις – διότι σήμερα περισσότερο από ποτέ έχουμε ανάγκη από την πάλη ενάντια στη σήψη, από έναν τόπο αδελφοσύνης ώστε να επιχειρούμε πράξεις με ηθική αξία. Το ελπιδοφόρο είναι ότι η νοοτροπία του εαυτουλισμού, της ασυνειδησίας, της αρπαχτής δεν βρίσκεται πια στον κολοφώνα της. Καταρρέει μέσα στα αδιέξοδα που δημιούργησε.

Ποιες είναι σήμερα οι ηθικές επιδιώξεις μας; Η προσφορά, η καλοσύνη, η διαφάνεια, η δικαιοσύνη; Ισως η φωνή της ηθικής δεν είναι άλλη από τη φωνή των οραμάτων, της καθαρότητας και της ευθύνης. Μια φωνή που πρέπει να ακουστεί πάνω και πέρα από τις όποιες ιδέες και πράξεις.