ΚΙΝΑ και ΕΛΛΑΔΑ: τα άκρα πολιτικής και οικονομίας

Του Νίκου Κωνσταντάρα

Σε όλο τον κόσμο, σε πολιτειακά συστήματα που διαφέρουν μεταξύ τους, βλέπουμε την επιτακτική ανάγκη για πολιτικές και οικονομικές μεταρρυθμίσεις. 

Στη μία άκρη είναι η Κίνα, όπου η ανάπτυξη της καλπάζουσας οικονομίας υπονομεύεται από τη δυσκαμψία του μονοκομματικού πολιτικού συστήματος, και στην άλλη η Ελλάδα, όπου η πολιτική πανσπερμία και η ασυνεννοησία οδήγησαν στον οικονομικό εκτροχιασμό. Ανάμεσα στα δύο άκρα βρίσκεται η πλειονότητα των χωρών, οι οποίες αγωνιούν για το πώς θα ικανοποιήσουν τις ανάγκες των πολιτών τους για πολιτική συμμετοχή και οικονομική ευημερία χωρίς να οδηγηθούν ούτε στο χάος ούτε στη δικτατορία.

Η Ελλάδα σφύζει από πολιτικά κόμματα και μέσα ενημέρωσης, το κάθε ένα ελεύθερο να χαράξει τη δική του πορεία, αλλά έχει αποτύχει παταγωδώς στον οικονομικό τομέα. 

Η Κίνα των τελευταίων δεκαετιών παρουσιάζει απαράμιλλη οικονομική ανάπτυξη, φθάνοντας σήμερα να είναι η δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία μετά τις ΗΠΑ, αλλά δεν έχει βρει τρόπο να συμπεριλάβει όλους τους πολίτες της στην πολιτική ζωή και στη διανομή του πλούτου.

Αυτή η αγωνία εκδηλώθηκε με τον πιο δραματικό τρόπο πριν από 10 ημέρες, με την καθαίρεση του χαρισματικού Μπο Σιλάι από τη θέση του κυβερνήτη μιας σημαντικής βιομηχανικής περιοχής. Ο Μπο παραμένει μέλος του 25μελούς Πολιτικού Γραφείου του Κομμουνιστικού Κόμματος, που διορίζει την επταμελή «διαρκή επιτροπή» καθοδήγησης η οποία είναι η ανώτατη εκτελεστική εξουσία στη χώρα του 1,3 δισ. ανθρώπων. Δεν έχουν ξεκαθαρίσει οι λόγοι της θεαματικής πτώσης του Μπο, πέρα από τη διαρροή μιας έκθεσης, σύμφωνα με την οποία ο πρώην κυβερνήτης επιχείρησε να εμποδίσει τη διεξαγωγή έρευνας εναντίον συγγενικού του προσώπου που ήταν ύποπτο για διαφθορά. Οποια και αν είναι η αφορμή της καθαίρεσής του, το σίγουρο είναι ότι η λαϊκίστικη στροφή του Μπο προς μια πιο «κομμουνιστική» διαχείριση της οικονομίας είχε ταράξει τα πολιτικά νερά, εγείροντας φόβους για αστάθεια όπως αυτή των χρόνων της Πολιτιστικής Επανάστασης της δεκαετίας του 1960. Το κεντρικό σύστημα εξουσίας προσπαθεί να χαράξει δρόμο με προσεκτικά βήματα, ελέγχοντας και τα μέσα ενημέρωσης, και γι’ αυτό ίσως αισθάνθηκε ότι απειλείται από τον λαϊκισμό του «αιρετικού» Μπο.

Η ουσία είναι ότι οι ηγέτες της Κίνας αντιλαμβάνονται τον κίνδυνο κοινωνικής ταραχής που προκαλείται από τις ανισότητες μεταξύ περιοχών και ομάδων πολιτών, από τα κρούσματα διαφθοράς και ασυδοσίας και από τη διασπορά νέων μέσων ενημέρωσης. Μία ημέρα πριν από την καθαίρεση του Μπο, ο πρωθυπουργός Γουέν Τζιαμπάο έκανε μια δραματική δήλωση που αποκάλυψε το βάθος της ανησυχίας του Πεκίνου. «Εάν δεν επιτύχουμε με πολιτικές μεταρρυθμίσεις, η Κίνα δεν θα μπορέσει να εφαρμόσει πλήρως οικονομικές μεταρρυθμίσεις, και όσα κερδίσαμε σε αυτούς τους τομείς ίσως χαθούν», είπε. Υπογράμμισε την ανάγκη αλλαγών, «κυρίως στο σύστημα ηγεσίας του κόμματος και της χώρας».

Μέσα στις πολλές έγνοιες τους, οι Κινέζοι ηγέτες ανησυχούν και για την οικονομική πορεία της Ελλάδας και της Ευρωζώνης, επειδή η παγκοσμιοποίηση φέρνει καλά και κακά όχι μόνο για τη δική μας μικρή οικονομία αλλά και για τους γίγαντες. Τον Μάρτιο, για πέμπτο συνεχόμενο μήνα, η πτώση ζήτησης εντός και εκτός Κίνας είχε αντίκτυπο στον τομέα μεταποίησης. Οι εξαγωγές της Κίνας έχουν σημειώσει μικρότερη άνοδο τους τελευταίους μήνες. Το θετικό, όμως, είναι ότι οι Κινέζοι ανησυχούν και αναζητούν τρόπους να αντιμετωπίσουν την πτώση στη ζήτηση αλλά και την υπερθέρμανση της αγοράς ακινήτων. Το ερώτημα είναι αν θα βρουν τις λύσεις που θα εξασφαλίσουν τη συνέχιση του οικονομικού θαύματος με μεγαλύτερη συμμετοχή των αποκλεισμένων.

Την ίδια ώρα, η Κίνα εξαρτάται και από όλες τις άλλες οικονομίες – οι περισσότερες των οποίων έχουν ανάγκη από οικονομικές μεταρρυθμίσεις και νέες πολιτικές που θα σταματήσουν τη διόγκωση της ανισότητας ανάμεσα στους πολίτες ενώ θα ελέγξουν το χρέος και την ύφεση. Σε πάρα πολλές χώρες βλέπουμε τους πλούσιους να γίνονται πλουσιότεροι και τη μεσαία τάξη να βυθίζεται μέσα σε μια θάλασσα φτώχειας που φουσκώνει.  

Στη χώρα μας αυτό φαίνεται με τον πιο δραματικό τρόπο, απόδειξη ότι ούτε η δημοκρατία ούτε η συμμετοχή σε οικονομική και πολιτική ένωση ούτε οι ανοιχτές αγορές είναι σωτήριες από μόνες τους αν οι πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές δυνάμεις δεν εξελίσσονται σύμφωνα με τις απαιτήσεις της εποχής.