Λάθος η συνταγή του Μνημονίου;

Του Κωστα Καλλιτση

kostas.kallitsis@yahoo.com

Διατυπώνεται συχνά, άνευ αποδείξεως, ο μοδάτος ισχυρισμός ότι η συνταγή του Μνημονίου ήταν λάθος. Συγκαταλέγομαι σε όσους υποστηρίζουν ότι τα λάθη πρέπει να αναζητηθούν αλλού. Κι ότι αυτός ο (λαθεμένος) ισχυρισμός μπορεί να συμβάλλει σε μεγάλα προβλήματα στο άμεσο μέλλον.

Σε τι αποσκοπούσε το Μνημόνιο; 

Πρώτον, να διασώσει τη χώρα από την κήρυξη παύσης πληρωμών ώστε να συνεχίσει να πληρώνει μισθούς, συντάξεις και να αποπληρώνει τα χρέη της. 

Δεύτερον, να προωθήσει τη δημοσιονομική εξυγίανση (εντός 5ετίας…) και τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις ώστε ο ελληνικός καπιταλισμός να γίνει ανταγωνιστικός. Διότι όπως ήταν (και παραμένει…) όσα λεφτά κι αν του ρίξεις, δεν αναπτύσσεται. Η ελληνική φούσκα (ακινήτων, μαγαζιών, δημοσίων υπαλλήλων, μέσων ενημέρωσης, διαφήμισης, τραπεζών, εισοδημάτων) έσπασε, δεν φουσκώνει πια, όσο κι αν φυσάς. Αν πετυχαίναμε σε ικανοποιητικό βαθμό αυτούς τους στόχους, θα μπορούσαμε να πετύχουμε και τον τρίτο: Να ξαναβγούμε στις αγορές και να δανειστούμε, ώστε να μπορέσει να χρηματοδοτηθεί μια βιώσιμη ανάπτυξη.

Γιατί δεν πετύχαμε τον στόχο; 

Γιατί το πολιτικό κατεστημένο είτε αδυνατούσε να συλλάβει το πρόβλημα και -άρα- τη λύση του, είτε τα ψιλοκαταλάβαινε και αντιδρούσε για να μη θίξει τους «πελάτες» του, είτε επέλεγε να εκφράσει τα συμφέροντα της «συμμορίας της δραχμής». Ετσι, για αλλού ξεκινήσαμε κι αλλού μας πήγε η μεγάλη ανατριχίλα ενός πολιτικού συστήματος φοβικού στις μεταρρυθμίσεις: Βάλαμε πλώρη να τιμωρήσουμε τους κερδοσκόπους και, τελικά, καταντήσαμε να τιμωρούμε όσους μας εμπιστεύτηκαν και μας δάνειζαν – η τιμωρία λέγεται PSI.

Μέτρα που έπρεπε να εφαρμοστούν στην πράξη, έμειναν να γυρίζουν σαν ρόδα στον αέρα. Μέτρα που έπρεπε να εφαρμοστούν ταυτοχρόνως, εφαρμόστηκαν αποσπασματικά. Αλλού έγιναν λίγα, αλλού δεν έγινε τίποτα, πάρα πολλά έγιναν με λάθος τρόπο. Στόχοι που ήταν δυνατό να επιτευχθούν με εναλλακτικούς τρόπους και διαφορετική επίδραση στη ζωή κοινωνικών τάξεων και ομάδων, επιδιώχθηκαν με τρόπο που έπληξαν κατεξοχήν τον κόσμο της εργασίας κι όλους εκείνους που πρώτοι είχαν (κι έχουν) συμφέρον από τη μεταρρύθμιση. Ενώ ο εσμός του παρασιτισμού παρέμεινε ουσιαστικά άθικτος.

Το Μνημόνιο δεν όριζε το δημοσιονομικό νοικοκύρεμα να γίνει με φορολογικές καταιγίδες ή με βασιλεύουσα τη φοροδιαφυγή κι όχι με περικοπή δαπανών και κατάργηση άχρηστων οργανισμών - αντιθέτως. Δεν όριζε ότι πρέπει να συνεχιστεί η διαφθορά, να ενισχύουν τις θέσεις τους οι λουσάτοι κλέφτες δημοσίου χρήματος και οι επιδοτούμενοι χειραγωγοί της κοινής γνώμης - αντιθέτως. Ούτε να επιβληθούν οριζόντιες περικοπές, ούτε να τεθούν σε ίση και άδικη μοίρα οι έντιμοι και αποδοτικοί δημόσιοι λειτουργοί με όσους αραχνιάζουν αραχτοί ή έχουν πνιγεί στο «λάδι».

Το Μνημόνιο περιείχε αστοχίες σε μακροοικονομικές προβλέψεις. Αλλά μια περιορισμένη σε βάθος και διάρκεια ύφεση ήταν αναπόφευκτη, δεδομένη. Δεν όριζε, όμως, το Μνημόνιο να συνεχιστεί η κρατική παρεμπόδιση κάθε επιχειρηματικής προσπάθειας, να διατηρηθεί η κρατική προστασία κερδών των «κλειστών» επαγγελμάτων και των επιτήδειων των κλειστών αγορών - αντιθέτως. Ούτε πρόβλεπε ότι θα λιμνάζουν τα 15 δισ. ευρώ του ΕΣΠΑ - αντιθέτως. Μια ύφεση ήταν αναπόφευκτη, αλλά το πολιτικό κατεστημένο διά πράξεων, παραλείψεων και αντιδράσεων την κατέστησε τόσο παρατεταμένη και βαθιά, που καμιά χώρα δεν έχει δει ώς τώρα. 

Μία «ρήτρα προστασίας» χρειαζόταν αλλά αυτή δεν ήταν εφικτή: Ρήτρα προστασίας του εγχειρήματος από το πολιτικό σύστημα (πολιτικούς, μέσα ενημέρωσης και όπου-φυσά-ο-άνεμος σχολιαστές, κρατικοδίαιτα συμφέροντα και συντεχνίες). 

Ο λαθεμένος ισχυρισμός περί της συνταγής του Μνημονίου μπορεί να συμβάλλει σε δραματικές εμπλοκές. Μπροστά μας είναι το δεύτερο Μνημόνιο. Η συνταγή του είναι ουσιαστικά ίδια με το πρώτο – όλοι το γνωρίζουν. Συνταγή (επώδυνων) μεταρρυθμίσεων, άνευ των οποίων αποσυρόμαστε από την Ευρωζώνη και τις θυσίες διαδέχεται η Μεγάλη Θυσία του ελληνικού λαού.

Αντιφάσκουν, λοιπόν, επικίνδυνα όσοι ισχυρίζονται ότι η συνταγή του πρώτου Μνημονίου ήταν λάθος, ενώ ετοιμάζονται να εγκρίνουν δεύτερο Μνημόνιο με ίδια συνταγή. Αν ήταν λάθος, γιατί, άραγε, τώρα την εγκρίνουν; Γιατί αγωνιούν μήπως δεν «περάσουν» οι μεταρρυθμίσεις και δεν καταφέρει η κυβέρνηση συνεργασίας να υπογράψει το δεύτερο Μνημόνιο, με την ίδια συνταγή; Και γιατί, τέλος πάντων, επιθυμούν να διεξαχθούν εκλογές μετά την ολοκλήρωση των διαπραγματεύσεων με την τρόικα, δηλαδή αφού προηγουμένως η χώρα δεσμευτεί στη μακροπρόθεσμη άσκηση μιας πολιτικής που η ουσία της θα είναι αυτή η συνταγή; Πρακτικό ερώτημα: Πώς θα εφαρμοστεί αυτή η πολιτική, αν αφεθεί να ναρκοθετηθεί;