ΔΙΕΘΝΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ: Τρόμος απο το πλέγμα αλληλεξαρτήσεων λόγω CDS στο ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα

Της Κορίνας Σαμάρκου

Τα credit default swaps, τα συμβόλαια που προσφέρουν ασφάλιση έναντι του ενδεχόμενου χρεοκοπίας, αποκαλούνται συχνά και όπλα μαζικής καταστροφής. Αυτή η σκοτεινή αγορά, που καλύπτεται από ένα πέπλο μυστηρίου, αφού δεν υπάγεται σε κεντρικούς φορείς εκκαθάρισης ή εποπτείας, θεωρείται μια ωρολογιακή βόμβα στα θεμέλια του παγκόσμιου χρηματοοικονομικού συστήματος. Όμως, μέχρι σήμερα, η έκταση της απειλής αυτής ήταν αδύνατον να εκτιμηθεί. 

Τα στοιχεία που συγκέντρωσε η European Banking Authority, η εποπτική αρχή που διενεργεί τα τραπεζικά stress tests στην Ευρώπη, αποκαλύπτουν για πρώτη φορά το πλέγμα των σχέσεων που έχει σχηματιστεί μέσω των CDS στο ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα. Τα στοιχεία αποδεικνύουν ότι οι αλληλεξαρτήσεις (και επομένως, ο κίνδυνος του ντόμινο σε ένα ενδεχόμενο κρατικής χρεοκοπίας), είναι πολύ μεγαλύτερες από ό,τι μέχρι σήμερα πιστευόταν.

Τα credit default swaps αποτελούν, ουσιαστικά, συμβόλαια που ασφαλίζουν τα ομόλογα. Είτε πρόκειται για ομόλογα επιχειρήσεων ή κρατών. Ο οργανισμός που εκδίδει και πουλά το CDS, υπόσχεται ότι σε μια ενδεχόμενη χρεοκοπία, θα πληρώσει στον αγοραστή το σύνολο της ονομαστικής αξίας των ομολόγων που έχει ασφαλίσει.

Τα στοιχεία της EBA δείχνουν ότι οι ευρωπαϊκές τράπεζες έχουν πουλήσει CDS συνολικού ύψους 178 δισ. ευρώ για τα κρατικά ομόλογα της Ελλάδας, της Ιρλανδίας, της Ιταλίας, της Πορτογαλίας και της Ισπανίας. Πρακτικά, αυτό σημαίνει ότι στην περίπτωση στάσης πληρωμών κάποιας εξ αυτών των χωρών (ή ακόμα και στην αναδιάρθρωση των χρεών της με τρόπο που να πυροδοτήσει την αποπληρωμή των CDS, όπως κάποιοι φαίνεται να επιδιώκουν στην περίπτωση της Ελλάδας), αυτές οι τράπεζες θα πρέπει να πληρώσουν πολλές δεκάδες δισ. ευρώ στους κατόχους των συμβολαίων.

Βέβαια, οι ίδιες οι τράπεζες έχουν φροντίσει, με τη σειρά τους, να προστατευτούν σε μεγάλο βαθμό, από αυτές τις ζημιές. Έχουν αγοράσει CDS συνολικής αξίας 169 δισ. ευρώ πάνω στα ίδια ομόλογα, από άλλες τράπεζες. Έτσι, η συνολική καθαρή τους θέση μπορεί να είναι σχετικά μικρή, όμως, το πλέγμα των αλληλεξαρτήσεων που έχει δημιουργηθεί στο ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα, είναι τεράστιο.

Αυτό το δίκτυο των σχέσεων είναι ικανό να μεταδώσει τις επιπτώσεις από μια κρατική χρεοκοπία, σε κάθε γωνιά του ευρωπαϊκού τραπεζικού συστήματος. Αφού το αξιοπερίεργο στα στοιχεία που αποκάλυψε η EBA, είναι ότι CDS δεν έχουν εκδώσει μόνο οι κολοσσοί του κλάδου, όπως είναι η Deutsche Bank, η Societe Generale και η HSBC, από τις οποίες θα ήταν εύλογο να αγοράσει κανείς τέτοια ασφαλιστήρια συμβόλαια. Στην πραγματικότητα, στις businessτης χρεοκοπίας μπήκαν και τα πιο απρόσμενα τραπεζικά ονόματα, όπως οι γερμανικές περιφερειακές landensbanks. Συγκεκριμένα, οι γερμανικές LBBW, WestLB και NordLB, μαζί με την αυστριακή Volksbank, είναι οι τράπεζες που έχουν εκδώσει τα περισσότερα CDS σε σχέση με την κεφαλαιοποίησή τους. Συνολικά 38 ευρωπαϊκές τράπεζες, μεγάλες αλλά και μικρές, έχουν εκδώσει CDS που ασφαλίζουν τα ομόλογα των χωρών της περιφέρειας.

Αυτό σημαίνει ότι σε ένα πιθανό default, είναι πολύ δύσκολο να εκτιμηθεί το ύψος των ζημιών που θα υποστεί ο κλάδος. Κυρίως, γιατί δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι όσες τράπεζες πούλησαν τέτοιες ασφάλειες, θα είναι σε θέση να καλύψουν τις υποχρεώσεις τους και να πληρώσουν τις αποζημιώσεις. Για παράδειγμα, πολλοί είναι εκείνοι που αγόρασαν ιταλικά CDS από τις ιταλικές τράπεζες και γαλλικά CDS από τις γαλλικές τράπεζες. Όμως, στην περίπτωση που μια από αυτές τις χώρες φτάσει στο σημείο της άτακτης χρεοκοπίας, το πιθανότερο είναι ότι οι τράπεζές της δεν θα επιβιώσουν. Και σίγουρα, δεν θα μπορούν να αποζημιώσουν εκείνους που αγόρασαν τα CDS. Αυτό σημαίνει ότι άλλες ευρωπαϊκές τράπεζες, που πίστευαν ότι είναι προστατευμένες απέναντι στον κίνδυνο των κρατικών χρεοκοπιών, θα βρεθούν ξαφνικά εκτεθειμένες σε τεράστιες ζημιές από τα ομόλογα. Και μάλιστα, στη χειρότερη δυνατή στιγμή. Όταν οι αγορές θα έχουν κυριευτεί από τον πανικό της χρεοκοπίας.

Την άτακτη φυγή των ευρωπαϊκών τραπεζών από τα κρατικά ομόλογα της περιφέρειας, που ουσιαστικά ανοίγει το δρόμο σε ακόμα μεγαλύτερους κινδύνους για το ευρώ, αποτυπώνουν τα στοιχεία που συγκέντρωσε η EBA, στο πλαίσιο των τελευταίων stresstests. Τα στοιχεία δείχνουν ότι μέσα στο εννεάμηνο του 2011, οι ευρωπαϊκές τράπεζες «ξεφορτώθηκαν» κρατικά ομόλογα της περιφέρειας συνολικού ύψους 65 δισ. ευρώ. Το πιο ανησυχητικό είναι ότι τα ομόλογα αυτά κατέληξαν στο χαρτοφυλάκιο της ΕΚΤ, κάτι που εντείνει το συστημικό κίνδυνο για το ευρώ. Αλλά και στα χέρια hedge funds, που συνηθίζουν να εκβιάζουν τις κυβερνήσεις για να πληρωθούν στο ακέραιο, ακόμα και στο ενδεχόμενο αναδιάρθρωσης χρέους.

Τα στοιχεία της EBA δείχνουν ότι σε αυτό το μεγάλο ξεπούλημα, πρωτοστάτησε η Deutsche Bank. Ο γερμανικός κολοσσός μείωσε την έκθεσή του στα ομόλογα της περιφέρειας κατά 66%, καθώς πούλησε τίτλους αξίας 6 δισ. ευρώ. Σήμερα, εμφανίζει έκθεση μόλις 3,2 δισ. ευρώ σε Ελλάδα, Ιταλία, Ιρλανδία, Πορτογαλία και Ισπανία. Η BNP Paribas ξεφορτώθηκε ομόλογα συνολικής αξίας 7 δισ. ευρώ, με την έκθεσή της να διαμορφώνεται στα 28,7 δισ. ευρώ.

Από τις 65 τράπεζες για τις οποίες η EBAδημοσίευσε τα σχετικά στοιχεία, οι 55 υπήρξαν πωλητές στα ομόλογα της περιφέρειας. Μόλις δέκα είναι εκείνες που αγόρασαν περισσότερους τίτλους, σε μία εξέλιξη που μαρτυρά πολιτικές πιέσεις προς συγκεκριμένες τράπεζες. Ακόμα περισσότερα κρατικά ομόλογα, για παράδειγμα, «φορτώθηκαν» οι ισπανικές τράπεζες, με πρώτη την Bankia. Όπως, για κάποιο ανεξήγητο λόγο, αγοράστρια στα ιταλικά, ισπανικά και πορτογαλικά ομόλογα, βγήκε και η γερμανική Landesbank Baden-Wurttemberg.

IΣΟΤΙΜΙΑ