ΔΙΕΘΝΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ: Η κρίση του διεθνούς χρηματοπιστωτικού συστήματος

Γράφει ο Γιώργος Καριπίδης

Η κρίση του χρέους στην Ευρωζώνη αποτελεί μια ειδική έκφραση της κρίσης του Διεθνούς Χρηματοπιστωτικού Συστήματος. Το διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα βρίσκεται σε κρίση ακριβώς γιατί η φαινομενική ισχύς του υπερβαίνει την ισχύ της πραγματικής οικονομίας. Το διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα βρίσκεται σε κρίση γιατί κατασκεύασε μια εικονική πραγματικότητα που δεν μπορεί πλέον να τη χειριστεί. Η παγκοσμιοποίηση χρειάζεται τους κανόνες της.

Η απόλυτη ελευθερία στις εθνικές οικονομίες δεν εφαρμόστηκε ποτέ. Οι εθνικές αγορές παντού και πάντα, λίγο έως πολύ, λειτουργούν στο πλαίσιο θεσμοθετημένων κανόνων και ρυθμίσεων. Όμως ό,τι δεν ισχύει στο εθνικό επίπεδο, ισχύει στο παγκόσμιο. Στην οικονομία της παγκοσμιοποίησης βασιλεύει ο φονταμενταλισμός της αγοράς. Για τους νεοφιλελεύθερους αυτό είναι φυσικό.

Οι κρίσεις, η αστάθεια των αγορών, οι απότομες εισροές ή εκροές κεφαλαίων αποτελούν προσωρινά φαινόμενα. Η παγκόσμια αγορά -υποτίθεται- διαθέτει εγγενείς μηχανισμούς επίλυσης των προβλημάτων και αυτό που φαντάζει ως ανορθολογική διακύμανση δεν είναι παρά μια «διόρθωση» που οδηγεί την αγορά σε μια νέα προσαρμοσμένη ισορροπία.Αλλά η ένταση και η έκταση της σημερινής κρίσης του χρηματοπιστωτικού συστήματος απειλεί πια όλη την οικονομία και αποδεικνύει ότι το στοίχημα της νεοφιλελεύθερης συναίνεσης είναι ένα ανεύθυνο στοίχημα. Είναι φανερό ότι η ρύθμιση των χρηματαγορών αποτελεί την πλέον πιεστική προτεραιότητα για την παγκόσμια οικονομία.

Η απορύθμιση δεν είναι συνώνυμο της ελευθερίας. Η ελευθερία εμπορίου σε παγκόσμιο επίπεδο, δεν αντίκειται στην ύπαρξη αποτελεσματικών ρυθμίσεων αλλά αντιθέτως τις προϋποθέτει. Άλλωστε από τα τρισεκατομμύρια δολάρια που διακινούνται καθημερινά παγκοσμίως, μόνο το 5% συνδέεται με εμπορικές συναλλαγές που αφορούν σε υλικά προϊόντα και πραγματικές υπηρεσίες. Το υπόλοιπο 95% συντίθεται από κερδοσκοπικές συναλλαγές όπου οι συναλλασσόμενοι επιδιώκουν την ταχύτατη κερδοφορία μέσω επενδύσεων στις διακυμάνσεις των συναλλαγματικών ισοτιμιών και τις διαφορές των επιτοκίων. Οι δραστηριότητες αυτές παραμορφώνουν τα μηνύματα που μπορούν να δίνουν οι αγορές για τις πραγματικές επενδύσεις και το εμπόριο.

Η σκιώδης οικονομία συντρίβει την πραγματική οικονομία. Οι επενδύσεις χαρτοφυλακίου διογκώθηκαν πέραν κάθε ορίου και η επίσης πέραν κάθε ορίου κινητικότητά τους απειλεί τη σταθερότητα των αγορών. Το χρηματοπιστωτικό σύστημα μετατράπηκε σε μηχανισμό τοποθετήσεων υψηλού κινδύνου και υψηλών κερδών. Όπως αποδεικνύεται σήμερα, οι κεντρικές τράπεζες δεν διαθέτουν επαρκή αποθέματα, ώστε να αντιμετωπίσουν τη συλλογική πίεση των κερδοσκόπων, αλλά ούτε και το συλλογικό πανικό που μπορούν να προκαλέσουν οι μεγάλες διακυμάνσεις αυτών των αγορών του «αέρα».

Η ίδια η πραγματικότητα της σημερινής κρίσης καθορίζει τους κύριους στόχους των ρυθμιστικών παρεμβάσεων στην παγκόσμια χρηματαγορά. Είναι ανάγκη να περιοριστεί η ανεξέλεγκτη συναλλαγματική κινητικότητα μέσω του σαφούς διαχωρισμού της βραχυπρόθεσμης κερδοσκοπίας από τις πραγματικές επενδύσεις. Οι τρόποι και οι μέθοδοι των ρυθμιστικών παρεμβάσεων δεν είναι τεχνικά δύσκολο να βρεθούν, εάν υπάρχει η προς τούτο αναγκαία πολιτική βούληση και εάν συγκροτηθούν οι πολιτικοί θεσμοί που θα μπορούσαν να υλοποιήσουν αυτή τη βούληση.