Οι εκδοχές του λαϊκισμού

Γράφει ο Γιώργος Καριπίδης

gkaripidis@hotmail.com

Γενική απεργία σημαίνει πολιτική απεργία, δηλαδή απεργία με σαφείς πολιτικούς στόχους. Χθες και προχθές συμμετείχαν στην απεργία δημόσιοι υπάλληλοι, εργαζόμενοι στης ΔΕΚΟ, εργαζόμενοι στον ιδιωτικό τομέα (πολύ λιγότεροι), δημοσιογράφοι, γιατροί, δικαστικοί, ταξιτζήδες...

Όμως το διεκδικητικό πλαίσιο αν και πολύ σαφές ως προς τις αρνήσεις, ήταν πολύ ασαφές ως προς τις καταφάσεις. 

Οι συνδικαλιστικές ηγεσίες είναι φανερό ότι απορρίπτουν τα συγκεκριμένα μέτρα που παίρνει η κυβέρνηση στο πλαίσιο των συμφωνιών με την Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά είναι εξίσου φανερό ότι αδυνατούν να προτείνουν ένα εναλλακτικό σχέδιο για την έξοδο από την κρίση.

Αυτή η πρώτη αντίφαση οδηγεί σε μια δεύτερη αντίφαση, στην απεργιακή συμπαράταξη εργαζομένων με μεγάλες διαφορές ως προς τις εργασιακές σχέσεις, τα εισοδήματα, την ασφάλεια εργασίας και εν τέλει τα πραγματικά συμφέροντα. Όμως οι αντιφάσεις περιορίζουν τη δυναμική και την αποτελεσματικότητα των κινητοποιήσεων. Οι εργαζόμενοι εξέφρασαν τη δυσαρέσκεια και την αγωνία τους αλλά αυτό ήταν -ούτως ή άλλως- γνωστό. Πολιτικές για την έξοδο από την κρίση που δεν περιλαμβάνουν σκληρά μέτρα λιτότητας δεν κατατέθηκαν γιατί δεν υπάρχουν.

Οι εργαζόμενοι δεν είναι δυνατόν να μένουν απαθείς όταν πλήττονται τα εισοδήματά τους, εάν όμως την κατεύθυνση των κινητοποιήσεών τους την καθορίζει ο λαϊκισμός, τίποτα δεν πρόκειται να κερδίσουν.  

Ο λαϊκισμός και στις κύριες εκδοχές του στηρίζεται σε πρωτόγνωρες απλουστεύσεις:

Πρώτη εκδοχή αποτελεί ο εθνικιστικός λαϊκισμός: για όλα φταίνε οι ξένοι. Η Ευρώπη, η Αμερική, ο Ιμπεριαλισμός...Άρα, πρέπει να σπάσουμε τα δεσμά της υποταγής, να φύγουμε από την Ευρωπαϊκή Ένωση, να επιστρέψουμε στη δραχμή, να απαντήσουμε στην παγκοσμιοποίηση αντιτάσσοντας ηρωική εθνική άμυνα. Αλλά αυτή την καταστροφική περιχαράκωση, πριν την εφαρμόσει η κ. Παπαρήγα και ο κ. Τσίπρας, την είδαμε να εφαρμόζεται από τον Εμβέρ Χότζα στη γείτονα χώρα.

Δεύτερη εκδοχή αποτελεί ο κοινωνικός λαϊκισμός: φταίνε οι «άλλοι», οι πλούσιοι. Οι υπόλοιποι, δηλαδή εμείς, είμαστε όλοι φτωχοί και αθώοι. Άρα αυτό που απαιτείται είναι η ανατροπή του καπιταλισμού, μια επανάσταση. Κομμουνιστική; Νεοκομμουνιστική; Μετακομμουνιστική; Αδιάφορο το ερώτημα και άγνωστη η απάντηση για τους αριστερούς λαϊκιστές. Αλλά η κοινωνία μόνο στα παραμύθια χωρίζεται απλώς σε πλούσιους και φτωχούς. Στην πραγματικότητα ανάμεσα σ' αυτούς κατατάσσεται κλιμακωτά η μεγάλη πλειονότητα του οικονομικά ενεργού πληθυσμού, η οποία άλλωστε παράγει και το μεγαλύτερο μέρος του Εθνικού Προϊόντος. Δεν είμαστε ούτε όλοι φτωχοί ούτε όλοι αθώοι. Αυτό που κινδυνεύουμε να χάσουμε δεν είναι μόνον οι αλυσίδες μας.

Τρίτη εκδοχή αποτελεί ο συνενοχικός λαϊκισμός: να μην πληρώσει κανείς. Αλλά εάν δεν πληρώσει κανείς, τότε θα χρεοκοπήσουμε όλοι (δεξιοί και αριστεροί, δίκαιοι και άδικοι). Τελικά ο λαϊκισμός (σε όλες τις εκδοχές του) ενώνει δια την ρητορικής και διασπά στην πράξη. Πίσω από τα μεγάλα λόγια κρύβεται η αρχαία ματαιοπονία: ο σώζων εαυτόν σωθήτω. Φυσικά αυτοί που συνήθως σώζονται είναι οι ισχυρότεροι.

Γι' αυτό και η κατεύθυνση των κινητοποιήσεων, ώστε αυτές να είναι αποτελεσματικές και χρήσιμες στους ίδιους τους εργαζομένους, πρέπει να αναζητηθεί πέραν του λαϊκισμού. Πρέπει να στηρίζεται στη ρεαλιστική ανάγνωση της πραγματικότητας και στην κοινωνική συνεννόηση. 

Η οικονομική κρίση είναι μια πραγματικότητα που πλήττει τους πάντες. Η έξοδος από την κρίση δεν θα γίνει με ευχολόγια, αλλά με συγκεκριμένες πολιτικές στο πλαίσιο της Ε.Ε., οι οποίες θα έχουν αναμφίβολα οικονομικό κόστος. Αυτό που πρέπει να μπορούν να διεκδικήσουν οι εργαζόμενοι είναι η δίκαιη κατανομή των βαρών, δηλαδή η επιβάρυνση του καθενός ανάλογα με τις δυνάμεις του. Και ακόμη αυτές οι θυσίες να πιάσουν τόπο. Να αξιοποιηθούν για την έξοδο από την κρίση και όχι για την πάχυνση των επιτηδείων. 

Αυτά δεν είναι λίγα, γιατί είναι τα περισσότερα που μπορούμε να κερδίσουμε σήμερα. Τα οποία κινδυνεύουμε να χάσουμε φωνάζοντας συνθήματα.