ΕΠΙΣΤΗΜΗ : Ο Αϊνστάιν , τα νετρίνα, η κρίση και... η Ελλάδα

Του ΜΙΧΑΛΗ ΜΗΤΣΟΥ

«Δεν σερβίρουμε νετρίνα», λέει ο μπάρμαν. Ενα νετρίνο μπαίνει σ' ένα μπαρ. Αυτό είναι ένα από τα πολυάριθμα tweets που κυκλοφόρησαν αμέσως μετά την ανακοίνωση των επιστημόνων του CERN ότι τα νετρίνα ταξιδεύουν πιο γρήγορα από το φως. Μέσα σε ελάχιστους χαρακτήρες συμπυκνώνεται η σημασία αυτής της ανακάλυψης, εφόσον βέβαια επαληθευτεί: η επιστημονική φαντασία γίνεται επιστημονική πραγματικότητα, το αιτιατό προηγείται του αιτίου, οι συνέπειες των πράξεων έρχονται πριν από τις πράξεις, όλα ανατρέπονται, όλα πρέπει να αναθεωρηθούν. Ο Λούκι Λουκ ίσως τελικά να μπορεί να πυροβολεί πιο γρήγορα από τη σκιά του. Κι ίσως μια μέρα να μπορέσουμε να ταξιδέψουμε στο παρελθόν.

Θα πρέπει βέβαια να ξεκαθαρίσουμε κάτι από την αρχή. Ο Αϊνστάιν δεν υποστήριξε ποτέ ότι η ταχύτητα του φωτός δεν μπορεί να ξεπεραστεί. Η θεωρία της σχετικότητας προβλέπει απλώς ότι υπάρχει ένα όριο ταχύτητας που δεν μπορεί να ξεπεραστεί. Μέχρι τώρα, τα πειράματα έδειχναν ότι το όριο αυτό αντιστοιχεί στην ταχύτητα του φωτός στο κενό. Ισως αποδειχθεί στο μέλλον ότι τα υποατομικά σωματίδια που λέγονται νετρίνα τρέχουν με απειροελάχιστα μεγαλύτερη ταχύτητα. 

Η επιφύλαξη είναι απαραίτητη καθώς, όπως επισημαίνει ο ιταλός μαθηματικός Πιερτζόρτζιο Οντιφρέντι στη «Ρεπούμπλικα», τα νετρίνα έχουν προκαλέσει συζητήσεις και στο παρελθόν. Για καιρό οι επιστήμονες πίστευαν ότι δεν έχουν μάζα, κατά συνέπεια κινούνται με την ταχύτητα του φωτός. Υστερα είπαν ότι έχουν μάζα, άρα κινούνται πιο αργά. Τώρα λένε πως και μάζα έχουν και πιο γρήγορα τρέχουν από το φως. 

Ολα είναι στο τραπέζι, εκτός από την αμφισβήτηση της θεωρίας της σχετικότητας. Οι οπαδοί των επαναστάσεων μάλλον θα απογοητευτούν και πάλι. Οπως έλεγε άλλωστε και ο ίδιος ο Αϊνστάιν, «η επιστήμη δεν είναι μια δημοκρατία της Μπανανίας όπου γίνονται κάθε μέρα επαναστάσεις»...

Ο Φρανκ Κλόουζ, που διδάσκει θεωρητική φυσική στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και έχει γράψει το βιβλίο «Νετρίνο», έχει δύο βασικές αντιρρήσεις. 

Για να μετρήσεις τον χρόνο με ακρίβεια νανοδευτερολέπτου, γράφει στην «Γκάρντιαν», πρέπει η δίοδος των ηλεκτρονικών σημάτων μέσα από κυκλώματα, τσιπάκια και άλλους διαδρόμους του νανοκόσμου να είναι ανεμπόδιστη. Ενα στιγμιαίο και ανεπαίσθητο μποτιλιάρισμα να γίνει, κι έχεις πέσει έξω. 

Η άλλη πηγή πιθανού λάθους είναι η μέτρηση της απόστασης. Η ακρίβεια εδώ εξασφαλίζεται με τη χρήση της γεωδαισίας. Ομως η ταχύτητα των ραδιοσημάτων μέσα από την ατμόσφαιρα επηρεάζεται από μαγνητικά πεδία και άλλα φαινόμενα. Οι επιστήμονες του CERN δεν έδωσαν εδώ πειστικές απαντήσεις.

Τα πειράματα έτσι θα συνεχιστούν. Και η αντιπαράθεση ιδεών αναμένεται συναρπαστική. Ο Πολ Κρούγκμαν, μάλιστα, θεωρεί ότι τα νετρίνα μπορούν να δώσουν μια λύση και στην οικονομική κρίση: αρκεί να στείλουν ένα μήνυμα στο παρελθόν ότι δεν πρέπει να απελευθερωθεί η οικονομία (και δεν πρέπει να γίνει δεκτή η Ελλάδα στην ευρωζώνη)...