Η παντού φθίνουσα μεσαία τάξη

Tης Τασουλας Καραϊσκακη

Από όλους τους δεσμούς που μας συνδέουν με τα πράγματα, δεν υπάρχει κανένας που να μην επηρεάζεται από την αίσθηση απώλειας, ανασφάλειας, κενού και ντροπής που προκαλεί η επιδείνωση της κοινωνικής κατάστασης. Η μεσαία τάξη σε όλο τον πλανήτη φθίνει...

Δεν είναι τα πρόσφατα τρία χρόνια της παγκόσμιας κρίσης, αλλά τα τελευταία τουλάχιστον 20 που μειώνονται τα εισοδήματά της. Απλώς αυτό μέχρι πρόσφατα καλυπτόταν από την έκρηξη της πίστωσης. 

Στις ΗΠΑ, σύμφωνα με πρόσφατη ανάλυση των Financial Times, την αύξηση στο κατά κεφαλήν εισόδημα δεν την καρπώθηκαν οι μεσαίες και χαμηλές τάξεις, αλλά οι πολύ πλούσιοι, με αποτέλεσμα, ενώ υπάρχει διόγκωση του ΑΕΠ, οι μεσαίοι να φτωχαίνουν. Κατά το έγκριτο έντυπο, η διεύρυνση των ανισοτήτων σχεδόν σε όλες τις ανεπτυγμένες χώρες καθοδηγήθηκε από τις τάσεις στην αγορά εργασίας (ελαστικές σχέσεις, ημιαπασχόληση) και οξύνθηκε από τις μικρότερες ανάγκες για θέσεις εργασίας που απαιτούν «μέτριες» ικανότητες. Μεταξύ 1993 - 2006, λέει το δημοσίευμα των F.T., το ποσοστό των εργασιών στο «μεσαίο» πεδίο μειώθηκε, ενώ η υψηλή και η χαμηλή απασχόληση αυξήθηκαν.

Στην Ελλάδα, οι εγχώριες ιδιαιτερότητες δεν εμπόδισαν τα πράγματα να ακολουθήσουν το ορμητικό «ποτάμι» των παγκόσμιων κοινωνικοοικονομικών ροπών. Η όποια ζήτηση για υψηλής δεξιότητας δουλειές ήταν για χρόνια μεγαλύτερη από την «παραγωγή» αποφοίτων, και όσοι τις διέθεταν, ευημέρησαν. Από την άλλη, μεγάλωσαν οι ανάγκες για χαμηλή εργασία που δεν επηρεάζεται από το τεχνολογικό μπουμπ (χειρωνακτικές δουλειές, καθαριότητα, φροντίδα παιδιών / ηλικιωμένων...), και λόγω της ανόδου του βιοτικού επιπέδου. Η τεχνολογική έκρηξη έπληξε σοβαρά μεσαίες κοινές εργασίες –άλλοτε η ραχοκοκαλιά της απασχόλησης στις προηγμένες οικονομίες–, χειριστές μηχανημάτων, τραπεζικούς υπαλλήλους, τηλεφωνητές, δακτυλογράφους κ.ά. Σιγά σιγά η εργασία έγινε προβληματική για τη μεσαία τάξη. Η κρίση έδωσε τη χαριστική βολή.

Σχεδόν χωρίς να το καταλάβει, από μια ζωή στην κατανάλωση, τη μικρή ή μηδενική αποταμίευση (οι ασφάλειες κάθε είδους την απάλλαξαν από την παλιά έγνοια της οικογενειακής συσσώρευσης), τα δάνεια, η μεσαία τάξη βρέθηκε σε στείρο έδαφος. Η επιθυμία για απόκτηση αγαθών πλέον αναστέλλεται από την ακρίβεια, οι γαστριμαργικές απολαύσεις αντικαθίστανται από φθηνά γεύματα του σούπερ μάρκετ, η ψυχαγωγία περιορίζεται στην τηλεόραση.

Πέρα από την πίεση σε όλα τα επίπεδα, τη γενική απαισιοδοξία, για μια μεγάλη μερίδα μέσων ανθρώπων που δεν έκαναν αρπαχτές και δεν εξαπάτησαν, η απώλεια της άνεσης είναι οδυνηρή. Οχι τόσο γιατί χάθηκαν τα πλούτη (δεν υπήρξαν για τους περισσότερους πλούτη, μόνο εκείνη η κάποια «οικονομική δυνατότητα» που έφεραν στην Ελλάδα οι δεκαετίες της προόδου, της στρεβλής έστω ανάπτυξης, του ευρωπαϊκού χρήματος, των δανεικών), όσο κυρίως γιατί, μέσα στην προοδευμένη Ευρώπη, αρκετοί από εκείνους που μορφώνονταν και μοχθούσαν για χρόνια, εντέλει δεν μπόρεσαν να εισπράξουν και ν’ απολαύσουν την προστιθέμενη αξία των επενδύσεων σε σπουδές και εμπειρία, να κάνουν τη ζωή τους πραγματικά καλύτερη...

Ευτυχώς, ο άνθρωπος, παρά όσα βιώνει και ενάντια σε αυτά, κάθε μέρα ξαναπιάνει το νήμα της ζωής του απ’ την αρχή...