TOYΡΚΙΑ: Ο νέος ρόλος της στη Μέση Ανατολή

Του ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ Κ. ΓΙΑΛΛΟΥΡΙΔΗ

H νέα Τουρκία υπό τους Ερντογάν, Γκιουλ και Νταβούτογλου αναπτύσσει εδώ και περίπου δύο χρόνια ένα καλά σχεδιασμένο και συστηματικά προετοιμασμένο ρόλο για την Αγκυρα στον εξαιρετικά ευαίσθητο γεωπολιτικά χώρο της Μέσης Ανατολής, και όχι μόνο. Περί τα τέλη του 2009 και τις αρχές του 2010, η Τουρκία διέρρηξε τις μέχρι τότε σχέσεις στρατηγικού άξονα με το Ισραήλ, που ανέτρεχαν στα μέσα της δεκαετίας του 1990 και προσέφεραν πολλαπλά οφέλη εσωτερικά και διεθνώς στην ίδια, κάνοντας ταυτόχρονα ένα μεγάλο και εμφανές διαδηλωτικό άνοιγμα προς τη Μέση Ανατολή.

Ειδικότερα, σε πρώτη φάση, προς τους Παλαιστινίους, στους οποίους και εκδήλωσε την ενεργό μαχητική στήριξή της στη διάρκεια της περίφημης απόπειρας εισβολής, διά θαλάσσης, στη Γάζα, που έγινε γνωστή διά του περιστατικού του «Μαβί Μαρμαρά». Το αιματηρό αυτό επεισόδιο αποτέλεσε την αφετηρία εκδήλωσης της νέας στρατηγικής της Αγκυρας στη Μέση Ανατολή και εφαρμογής του στρατηγικού δόγματος Νταβούτογλου για την οικοδόμηση ενός νεοοθωμανικού imperium στην ευρύτερη Μέση Ανατολή, που περιλαμβάνει το Ιράν, τον Καύκασο και φτάνει μέχρι την Αδριατική.

Στο μεταξύ, η νέα τουρκική ηγεσία φρόντισε να εμπεδώσει την πολιτική κυριαρχία της στο εσωτερικό της χώρας, ανατρέποντας συθέμελα τον κεμαλισμό ως δομή εξουσίας, αλλά και ιδεολογίας, και να προχωρήσει με σχέδιο στην εμπέδωση πολιτικών επιρροής στα νέα συστήματα που αναδύονται στην ταραγμένη και αγνώστου πολιτικής πορείας Εγγύς Ανατολή. Η Τουρκία φρόντισε και είναι παρούσα ως ένας από τους σημαντικούς παράγοντες διαμόρφωσης των νέων δομών εξουσίας στη Λιβύη, ο δραστήριος Αχμέτ Νταβούτογλου επηρεάζει μαζί με τις μεγάλες δυνάμεις -κυρίως τη Γαλλία- τη διαμόρφωση του νέου πολιτικού συστήματος στη μετα-Καντάφι εποχή, διασφαλίζοντας έτσι τα μεγάλα οικονομικά συμφέροντα της Τουρκίας στην περιοχή. Κυρίως, όμως, εμπεδώνει για τη χώρα του διεθνώς την εικόνα του παράγοντα που μπορεί να παίξει αποτελεσματικά και αποφασιστικά καθοριστικό ρόλο στις κρίσιμες εξελίξεις σε αυτή την περιοχή του κόσμου.

Ταυτόχρονα, η Τουρκία αναπτύσσει ένα εμφανώς διεμβολιστικό ρόλο στις εξελίξεις στη Συρία και στο διαμορφούμενο μαζικό κίνημα ανατροπής του καθεστώτος Ασαντ, στηρίζοντας κατά τρόπο προκλητικό την εμφανιζόμενη ως ηγεσία των αντικαθεστωτικών, με τους οποίους διαπραγματεύεται το μέλλον της χώρας σε επίσημες συσκέψεις που λαμβάνουν χώρα εντός τουρκικού εδάφους. Η Τουρκία στηρίζει τους αντικαθεστωτικούς οικονομικά και πολιτικά με τη συνδρομή και της Σαουδικής Αραβίας, αφού προηγήθηκε μια στενή σχέση με το καθεστώς Ασαντ.

Το σημαντικό σ’ αυτή την περίπτωση συνίσταται στο γεγονός ότι η πτώση του καθεστώτος Ασαντ, μαζί με την ανατροπή που επήλθε στη Λιβύη -ανατροπές που δεν μοιάζουν με τις αλλαγές καθεστώτος σε Τυνησία και Αίγυπτο, όπου οι νέες ηγεσίες αποτελούν ουσιαστικά συνέχεια των προηγούμενων-, θα επιφέρει ένα ντόμινο εξελίξεων στο συνολικό πολιτικό σκηνικό των καθεστώτων της Μέσης Ανατολής. Η Τουρκία στοχεύει στο να παίξει το ρόλο του ηγεμόνα στο νέο «μεγάλο παιχνίδι» της Μέσης Ανατολής, ενώ οι μεγάλες δυνάμεις φοβούνται μια ενδεχόμενη ανατροπή στη Συρία, παρακολουθούν όμως αμήχανοι και χωρίς εμπεριστατωμένο σχέδιο την ανατρεπτική πορεία των πραγμάτων.

Ο παράγοντας που πήρε ήδη θέση και ανησυχεί τα μέγιστα με τις εξελίξεις στη Συρία είναι το Ισραήλ, που φοβάται την ανατροπή ενός καθεστώτος με το οποίο μπορεί να έχει αντιθέσεις αλλά ξέρει με ποιον έχει να κάνει -«ο διάβολος που γνωρίζεις»-, ενώ μια ισλαμική σουνιτική επικράτηση σ’ αυτή τη χώρα θα μπορούσε να δημιουργήσει ένα επιπρόσθετο πρόβλημα ασφαλείας για το Τελ Αβίβ.

Ομως, το σημαντικότερο πρόβλημα που πρέπει να ενδιαφέρει την Ελλάδα και την Κύπρο είναι η διαγραφόμενη ανάδειξη της Τουρκίας σε πρωταγωνιστή των εξελίξεων σ’ αυτή την ευαίσθητη και γεωπολιτικά κρίσιμη περιοχή του κόσμου. Γεγονός που θα επηρεάσει αρνητικά τα συμφέροντα των δύο χωρών, καθώς μεσομακροπρόθεμα μια τέτοια εξέλιξη θα έχει αρνητικές επιπτώσεις τόσο στο Κυπριακό όσο και στα Ελληνοτουρκικά.