Στη δευτερογενή αγορά των λέξεων

Του ΚΩΣΤΑ ΚΩΣΤΑΚΟΥ

Όταν ξέσπασε η κρίση, στη σκηνή πρωταγωνιστούσαν τα παιχνίδια με τους αριθμούς, τα μαγειρεμένα νούμερα των greek statistics. Τον τελευταίο καιρό τη θέση τους κατέλαβαν οι μαγειρεμένες έννοιες, τα παιχνίδια με τις λέξεις σαν το selective default.  

Πέρυσι η περιγραφή της πραγματικότητας είχε ξεφύγει από τη δικαιοδοσία των λέξεων και είχε περιέλθει στη δικαιοδοσία των αριθμών. Ένα κι ένα κάνουν δύο, τόσα έσοδα τόσα έξοδα, δεν σε δανείζουν πια, καληνύχτα σου. Και καληνύχτα λέξεις και θεωρίες. Ό,τι κι αν μας λέγατε επί δεκαετίες, ό,τι ιδεολογίες κι αν είχατε αναπτύξει, η πραγματικότητα δεν έχει να κάνει με το τι λέτε εσείς, αλλά με το τι λένε οι αριθμοί.

Κι έτσι η κυβέρνηση δεν είχε να επιλέξει πλέον ανάμεσα σε λύσεις που είχαν υπέρ και κατά για την κοινωνία, είχε να επιλέξει ανάμεσα στη σωτηρία και την καταστροφή της πατρίδας. Έτσι μας έλεγε τουλάχιστον. Σε όλους τους τόνους και με τη μέγιστη δυνατή δραματικότητα. Ενάμιση χρόνο τώρα ό,τι απόφαση παίρνει, την παίρνει για να αποφύγει τον Αρμαγεδδώνα.Ωστόσο, σε κάθε επανάληψη της φράσης περί πατρίδας που σώθηκε, αντιστοιχούσαν μερικές δεκάδες μαγαζιά που έκλειναν, μερικές εκατοντάδες θέσεις εργασίας που χάνονταν, μερικές χιλιάδες συμπολίτες μας που έβλεπαν ότι αυτό που τους συνέβαινε μόνο σωτηρία δεν συνιστούσε. 

Δεν συγκρίνω αυτό που συνέβη με αυτό που θα μπορούσε να συμβεί. Δεν εξετάζω αν οι εναλλακτικές θα είχαν χειρότερες ή καλύτερες συνέπειες. Γιατί είναι ακριβώς αυτή η σύγκριση που ουδέποτε τέθηκε ενώπιόν μας ως τέτοιας φύσης δίλημμα. Συγκρίνω αυτό που συνέβη με τον τρόπο που προπαγανδίστηκε: Σωτηρία εναντίον Αρμαγεδδώνα· δίλημμα μη πολιτικό, δίλημμα πέραν από τη στάθμιση σχετικών πλεονεκτημάτων και μειονεκτημάτων, δίλημμα αυτονόητης απάντησης, τελικά μη δίλημμα.

Στην πρωτογενή αγορά των εννοιών, όταν μια λέξη πρωτοβγαίνει για χρήση, η σημασία της βρίσκεται στο 100%. Διατηρείται εκεί όσο η πραγματικότητα που περιγράφει μας εξυπηρετεί. Οταν παύει να μας εξυπηρετεί, μια λύση είναι να μην παραδεχθούμε τη νέα πραγματικότητα, αλλά να μεταχειριστούμε με μεγαλύτερη ελευθερία τη λέξη. Δυνατότητες υπάρχουν πολλές. Μπορούμε να τη διαπραγματευτούμε στη δευτερογενή αγορά νοημάτων, να αναδιαρθρώσουμε το νόημά της κουρεύοντάς το κατά 30% ή κατά 60%, να το επιμηκύνουμε ανταλλάσσοντας τη λέξη με ομόλογή της, μεταγενέστερης λήξης. Και αν τίποτα από αυτά δεν αρκεί, μπορούμε να βγούμε εντελώς από την επικράτεια της γλώσσας, προτιμώντας τον αγγλικό όρο του ελληνικού.

Έτσι, στη μια πλευρά του διλήμματος, η λέξη «σωτηρία», έχοντας ζωή όσο η εκταμίευση της κάθε δόσης (οπότε και η διασωσμένη χώρα έπρεπε να ξανασωθεί), ανταλλασσόταν κάθε φορά με νεότερη σωτηρία. Επίσης, ακόμη και αν υποτεθεί πως όντως χάρη σε αυτήν αποφεύγαμε μια πιο βίαιη κατάρρευση, κουρεύονταν από την έννοια της σωτηρίας όσοι πολίτες με τις εφαρμοζόμενες πολιτικές αντί να σωθούν καταστρέφονταν. 

Στην άλλη πλευρά του διλήμματος, πληροφορούμαστε τώρα πως μερικές μορφές χρεοκοπίας δεν συνιστούν στ' αλήθεια χρεοκοπία. «Κάποιοι παίζουν με τις λέξεις, συγχέοντας σκόπιμα την ορολογία των οίκων αξιολόγησης με καταστάσεις επώδυνες για την πραγματική οικονομία», θα πει ο πρωθυπουργός, λες και τόσον καιρό δεν ήταν οι αγορές εκείνες που μας εξόρισαν και εκείνες που, με το βάναυσο για την πραγματική οικονομία πρόγραμμα, θελήσαμε να πείσουμε πως αξίζουμε να μας εμπιστευτούν και να μας αξιολογήσουν ξανά θετικά. 

Όπως κι αν μεταφράζεται στα ελληνικά το selective default, ακόμα κι αναγκαστικά να πτωχεύσουμε μελλοντικά, το «δυστυχώς» του Τρικούπη θα μεταφραστεί σε «ευτυχώς»