Θα κατα-πιούμε και την αυθαίρετη δόμηση;

Αρθρο Του ΓΙΑΝΝΗ ΑΛΑΒΑΝΟΥ, τέως προέδρου του ΤΕΕ

Στις παραστάσεις του Θεάτρου Σκιών, το σκηνικό είναι δεδομένο και σταθερό. Από τη μια μεριά η Παράγκα και από την άλλη το Σαράι, σε ευθεία διαλεκτική αλληλεξάρτηση. Το Σαράι στηρίζει την Παράγκα και η Παράγκα στηρίζει το Σαράι. Και ανάμεσά τους, στο πλέγμα αυτής της διαλεκτικής σχέσης, ανδρώνονται και ευδοκιμούν Χατζηαβάτηδες και Βεληγκέκηδες.

Το συγκεκριμένο σκηνικό ακολούθησαν κατά βάση και όλες οι κατά καιρούς ρυθμίσεις περί αυθαιρέτων, με αποτέλεσμα η αυθαίρετη δόμηση όχι απλώς να μην εκλείψει, αλλά να διαιωνιστεί.

Προφανώς και το προτεινόμενο νομοσχέδιο, κάτω από το προκάλυμμα μιας -για τους τύπους- πράσινης ρητορείας, δομείται στο ίδιο σκηνικό. Το Σαράι αλληθωρίζει. Μιλάει για πράσινο, αλλά σκέπτεται τα γρόσια, περισσότερο παρά ποτέ, αφού πλέον στη Σκηνή έχει υπεισέλθει και ο Καταραμένος Οφις των Μεσοπρόθεσμων εισπρακτικών στόχων.

Ποια είναι η επιχειρηματολογία του κ. Παπακωνσταντίνου;

Οτι υπάρχουν περίπου 1.000.000 (;) αυθαίρετες κατασκευές, οι οποίες ούτως ή άλλως εκτός από μερικές κραυγαλέες περιπτώσεις, δεν πρόκειται να κατεδαφιστούν. Και ότι η τακτοποίησή τους έναντι καταβολής προστίμου είναι μια λύση που ικανοποιεί όλους. Ικανοποιεί τους παραβάτες που θα μπορούν έτσι να μεταβιβάσουν την ιδιοκτησία τους και απαλλάσσονται μιας οιονεί ομηρίας, ικανοποιεί τους νομοταγείς που βλέπουν να τιμωρείται διά του προστίμου η παρανομία, αλλά, κυρίως, κατά τον κ. Παπακωνσταντίνου, ικανοποιείται το κοινωνικό σύνολο. Που βλέπει να χρησιμοποιούνται σχετικές εισπράξεις για την αποκατάσταση του περιβαλλοντικού ισοζυγίου, όπως επίσης βλέπει να χαράσσεται πλέον μια κόκκινη γραμμή που τερματίζει την αυθαίρετη δόμηση.

Δεν νομίζω ότι υπάρχει κανένας πολίτης αυτής της χώρας που να συμμερίζεται τις επαγγελίες του υπουργού, για αναχαίτιση των αυθαιρέτων και αποκατάσταση του πριβαλλοντικού ισοζυγίου.

Δεν θα παρελθοντολογήσουμε. Δεν θα ανατρέξουμε στα μηδενικά αποτελέσματα που απέφεραν οι ανάλογες ρυθμίσεις προηγούμενων κυβερνήσεων της Ν.Δ. και του ΠΑΣΟΚ. Θα αρκεστούμε στον απολογισμό -γιατί, επιτέλους, κάποτε θα πρέπει να γίνει και αυτός- του τι απέδωσαν οι προηγούμενες ρυθμίσεις αυτής της κυβέρνησης για την «τακτοποίηση» των ημιυπαίθριων χώρων.

Ας καταθέσει λοιπόν το ΥΠΕΚΑ, πόσες κατεδαφίσεις έγιναν κατά τον τελευταίο ενάμιση χρόνο, βάσει τελεσίδικων δικαστικών αποφάσεων. Ας καταθέσει πόσα αυθαίρετα καταγράφηκαν, το τι έγινε με την ταυτότητα των κτηρίων. Ας καταθέσει τι έγινε με τους ελεγκτές δόμησης και, κυρίως, ας καταθέσει σε ποιο ποσοστό και σε ποιες περιοχές (έστω και ως μελέτη) αποκαταστάθηκε το περιβαλλοντικό ισοζύγιο κατά τις προβλέψεις του Συντάγματος. Οπως επίσης, ας καταθέσει ποιο ποσό από τις εισπράξεις τακτοποίησης των περίπου 700.000 δηλωθέντων παράνομων ημιυπαίθριων χώρων αξιοποιήθηκε στο πλαίσιο του Πράσινου Ταμείου.

Το συνταγματικό κατοχυρωμένο περιβαλλοντικό ισοζύγιο δεν προστατεύτηκε. Ανατράπηκε με την αύξηση κατά 20% του συντελεστή δόμησης, λόγω τακτοποίησης των ημιυπαίθριων και λοιπών χώρων. Και μάλιστα, κατά τις δηλώσεις του υπουργείου, μόνο 5% αφορά ημιυπαίθριους χώρους, ενώ το λοιπό ποσοστό συναρτάται με υπόγεια, σοφίτες κ.λπ.

«Πράσινα Ταμεία» χωρίς προσωπικό

Ο κ. Παπακωνσταντίνου δήλωσε, ούτε λίγο-ούτε πολύ, ότι η ρύθμιση για το Πράσινο Ταμείο ουσιαστικά ακυρώθηκε γιατί, λόγω των δημοσιονομικών περικοπών, δεν έγινε δυνατόν να προσληφθεί το αναγκαίο προσωπικό!

Εν τέλει, το υπουργείο Περιβάλλοντος, αφομοιώνοντας τακτικές που ακολουθούσε μέχρι τώρα το υπουργείο Οικονομικών, αναπαράγει τη σχέση ανάμεσα στην Παράγκα και στο Σαράι, σχέση που εν τέλει εξέθρεψε και γιγάντωσε το πρόβλημα της αυθαίρετης δόμησης.

Η Ελλάδα έχει το θλιβερό προνόμιο να έχει συνδέσει τι μισή και πλέον έκταση της επικράτειάς της με την αυθαίρετη δόμηση. Η Ελληνική Πολιτεία, μέσα από τις κατά περιόδους ρυθμίσεις, την αυθαίρετη δόμηση την ανέχεται, τη συντηρεί, αλλά και την «εκμεταλλεύεται», τη χρησιμοποιεί ως ένα νόμισμα συναλλαγής με τον πολίτη. Γιατί όλες αυτές οι κατά περιόδους ρυθμίσεις δεν ήταν παρά εισπρακτικές μεθοδεύσεις ή/και προεκλογικές εξαγγελίες.

Αν κάτι βελτιωνόταν εξελικτικά, από νομοθέτημα σε νομοθέτημα, ήταν το πράσινο περιτύλιγμα. Περιτύλιγμα πάντα προσχηματικό και χάρτινο, αφού οι όποιες θετικές προβλέψεις για το περιβάλλον προτάθηκαν κατά καιρούς έμειναν ουσιαστικά ανενεργές. Οταν πέρυσι εντασσόταν στο Μνημόνιο η πρόβλεψη να εισπραχθεί μέσα στο 2011 ποσό 800.000 ευρώ από πρόστιμα επί της αυθαίρετης δόμησης (πέρα των ημιυπαίθριων χώρων), η κ. Μπιρμπίλη δήλωνε με έμφαση ότι είναι αδιανόητο η ίδια η Πολιτεία στον βωμό μιας εισπρακτικής λογικής να ισοπεδώνει τους κανόνες της. Σήμερα, που ο κ. Παπακωνσταντίνου τους ισοπεδώνει, είναι βέβαιο ότι ο κ. Σηφουνάκης θα βγει με πληθωριστικό πράσινο λόγο.

Κάτω από αυτούς τους όρους, η αντιπαλότητα προς τις ρυθμίσεις του ΥΠΕΚΑ είναι δεδομένη και επιβεβλημένη. Επιβάλλεται από τις ίδιες τις επιταγές του Συντάγματος, επιβάλλεται από την επιστημονική γνώση, όπως επίσης επιβάλλεται από τα απτά πορίσματα της ελληνικής και διεθνούς εμπειρίας.

Και η αντιπαλότητα αυτή εστιάζεται στη δομική και προφανή ανεπάρκεια των προτεινόμενων ρυθμίσεων να ανταποκριθούν στο βασικό στόχο: να τεθούν αξιόπιστα οι προϋποθέσεις για την αποτροπή μιας νέας γενιάς αυθαιρέτων.

Εξειδικεύουμε και διευκρινίζουμε:

* Οσον αφορά το ποια αυθαίρετα πρέπει να κατεδαφιστούν και ποια να παραμείνουν και να ενταχθούν σε πολεοδομικές ενότητες, το ΤΕΕ έχει διατυπώσει πάγια θέση, σύμφωνη με τις παραδεδεγμένες αρχές της Πολεοδομίας. Σε αρκετό βαθμό φαίνεται, με επιμέρους όμως σημαντικές εξαιρέσεις, να την αποδέχεται το υπουργείο.

* Οσον αφορά το ύψος των προστίμων, το ΤΕΕ έχει διατυπώσει την άποψη, που άλλωστε αποτελεί κοινό τόπο, ότι ρυθμίσεις εξαιρετικά αυστηρές οδηγούν σε απαγορευτική επιβάρυνση του πολίτη και, εν τέλει, λειτουργούν αποτρεπτικά στον έλεγχο των αυθαιρέτων. Συγγένεια με τις θέσεις του ΥΠΕΚΑ φαίνεται να υπάρχει και για το Σώμα των Ελεγκτών Δόμησης.

* Οσον αφορά τις ευθύνες των μηχανικών, ισχύει ο ίδιος κανόνας των εξαιρετικά αυστηρών ρυθμίσεων-ποινών, άρα υπάρχει μεγάλη απόκλιση από τις θέσεις του ΥΠΕΚΑ. Επιπλέον όμως πόσες αντιστάσεις μπορεί να αντιτάξει ο άνεργος μηχανικός (εκτιμάται ένα ποσοστό της τάξης του 30% στο σύνολο) στα βάρη των ευθυνών, ηθικών - νομικών - ουσιαστικών, που του επιρρίπτει η κυβέρνηση με τη μονιμοποίηση της αυθαίρετης δόμησης, όταν αυτή είναι και η μόνη δυνατότητα εργασίας που του προσφέρει στον τόπο του; Επιστημονικά δεν είναι καθόλου απλή η περίπτωση π.χ. της βεβαίωσης της στατικής επάρκειας ενός αυθαίρετου κτίσματος.

Για την επίτευξη του θεμελιακού στόχου της αποτροπής μιας νέας γενιάς αυθαιρέτων είναι αναγκαίο να ακολουθηθούν τρεις βασικές πολιτικές, οι οποίες όμως δεν ανακοινώνονται:

Χρήσεις γης και πολεοδομικός σχεδιασμός

* Πρώτον, να καθοριστούν παντού χρήσεις γης και να ολοκληρωθεί με γρήγορες διαδικασίες ο πολεοδομικός σχεδιασμός (κάτι που τώρα προβλέπεται από τον εφαρμοστικό νόμο, με κατ' εξαίρεση διαδικασίες, μόνο για την παραχώρηση προς εκμετάλλευση της δημόσιας γης. Δηλαδή προβλέπεται, χωρίς να υποστηρίζεται από μια «σφαιρική» και «συνολική» αντιμετώπιση του θέματος, όπως θα υπαγόρευαν οι αρχές της επιστήμης της Πολεοδομίας. Ετσι, ακόμα και αν δεχτούμε ότι θα δημιουργηθούν πράσινες περιοχές ανά δήμο και η σχετική εξαγγελία δεν αποτελεί μια ακόμα «φιοριτούρα», ποια θα είναι η τύχη της στο πλαίσιο των προβλέψεων για εκχώρηση της δημόσιας γης;).

* Δεύτερον, να αστυνομευθεί πλήρως η αυθαίρετη δόμηση, εγχείρημα που, καθώς είχε καταλήξει σχετική μελέτη του ΤΕΕ, δεν απαιτεί σε ετήσια βάση παρά μόλις το 1/40 των ήδη εισπραχθέντων από τα πρόστιμα επί των ημιυπαίθριων χώρων.

* Τρίτον, να κωδικοποιηθεί και να απλουστευθεί η πολεοδομική νομοθεσία, ώστε να μην είναι δεκτική πολλών ερμηνειών.

Τα πρωταρχικά αίτια της αυθαίρετης δόμησης ανιχνεύονται σωρευτικώς σε πλείονες τομείς. Ανιχνεύονται στις κυβερνήσεις, αλλά ανιχνεύονται και στους πολίτες, στην ευαισθησία τους και στην προσφορότητά τους να αντιδράσουν.

Οταν με το Μνημόνιο αυξάνεται ο φόρος στην γκαζόζα, θα πρέπει να αντιδράσουμε που «φορολογείται» η αυθαίρετη δόμηση; Ναι. Γιατί και με αυτήν την πρόβλεψη, όπου αποκλειστική αφετηρία της είναι η είσπραξη και θα αποδειχθεί και ως μοναδικό της αποτέλεσμα, υποσκάπτεται η ανάπτυξη, υποβαθμίζονται ακραία οι τουριστικές προοπτικές, αποξενώνεται ο πολίτης από τον κοινό χώρο, το κοινό περιβάλλον και την κοινή του ιδιοκτησία, ανατρέπεται και παγιώνεται προς το δυσμενέστερο το περιβαλλοντικό ισοζύγιο. Αν κάποιους δεν τους φοβίζει η βροχή γιατί έχουν βραχεί, αυτό δεν μπορεί να συμβεί με όλους μας και για όλα.