Ημέρα γεμάτη θλίψη για τον θάνατο αλλά και ελπίδα για την ανάσταση είναι η Μεγάλη Παρασκευή για τον χριστιανισμό. Την ημέρα αυτή τηρείται αυστηρή νηστεία, ενώ οι πιστοί στις εκκλησίες παρακολουθούν με κατάνυξη το τελετουργικό της περιφοράς του Επιταφίου.
Σύμφωνα με τους θεολόγους, σήμερα κυριαρχεί η «χαρμολύπη», ο θρήνος για τον θάνατο αλλά και η προσμονή της ανάστασης.
Για τον λόγο αυτό, οι ιερείς μόλις τελειώσουν οι «Ωρες», το πρωί της Μεγάλης Παρασκευής, βγάζουν τα μαύρα άμφια και ενδύονται ανοιχτόχρωμα περιμένοντας το θαύμα.
Η παρουσία των πιστών στην περιφορά του Επιταφίου είναι συμβολική, αφού πρόκειται για εκδήλωση συμπαράστασης στο πένθος. Τον ίδιο χαρακτήρα έχουν και τα εγκώμια που ψάλλονται το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής: είναι ουσιαστικά ο θρήνος των ανθρώπων και των Αποστόλων που ενώνεται με τον θρήνο της Παναγίας για τον Χριστό.
Αυτά τα εγκώμια για τον Υιό του Θεού μπροστά στη φθορά της ανθρώπινης υπόστασής του, συναντιούνται περίπου 2.000 χρόνια μετά, με τα λόγια της μάνας που σπαράζει καταμεσής του δρόμου για τον 25χρονο αδικοχαμένο γιο της στις διαδηλώσεις του 1936 στη Θεσσαλονίκη.
Ετσι γεννήθηκε ο «Επιτάφιος» του Γιάννη Ρίτσου, ένα ποίημα με κεντρικό μοτίβο τον μητρικό πόνο.
Το έργο του ποιητή περνά στο ευρύ κοινό όταν μελοποιείται, αρκετά χρόνια μετά, από τον Μίκη Θεοδωράκη, και γίνεται λαϊκό τραγούδι.
Οι «επιτάφιοι» ωστόσο έχουν μακραίωνες ρίζες. Η τιμή προς τους νεκρούς με εγκώμια και θρήνους απαντάται από την αρχαιότητα. Οι επιτάφιοι λόγοι εκφωνούνται για να τιμηθούν οι νεκροί των μαχών αλλά και τα πολεμικά έργα των προγόνων. Ο «Περικλέους Επιτάφιος» του Θουκυδίδη -που διδάσκεται στο Ενιαίο Λύκειο- αποτελεί ύμνο στην Αθηναϊκή Πολιτεία την εποχή που τα ηνία της κρατούσε ο Περικλής και εξιδανίκευση του πολιτεύματος της Αθήνας σε αντιδιαστολή με εκείνο της Σπάρτης. Διαφορετικού ωστόσο χαρακτήρα είναι ένας «επιτάφιος» της ελληνιστικής εποχής. Αυτός του Σείκιλου, του λυρικού ποιητή που αφιέρωσε στη γυναίκα του Ευτέρπη ένα επιτάφιο επίγραμμα, το οποίο αποτελεί το αρχαιότερο τραγούδι που έχει σωθεί ολόκληρο.
Οι «Επιτάφιοι» του Ελληνισμού τιμώνται, απαγγέλλονται, τραγουδιούνται, διδάσκονται.
ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΚΑΡΙΩΤΟΓΛΟΥ
Ο Επιτάφιος και η αναπαράσταση της Αποκαθήλωσης
Ο Επιτάφιος ουσιαστικά δεν είναι αυτό το "έπιπλο", το κουβούκλιο δηλαδή που βλέπουμε τη Μεγάλη Παρασκευή. Στην πραγματικότητα, είναι ένα ύφασμα χρυσοκέντητο που αναπαριστά τον Χριστό τη στιγμή της Αποκαθήλωσης. Εκεί απεικονίζεται ο Χριστός νεκρός ενώ γύρω του βρίσκεται η Μητέρα του Μαρία και οι Απόστολοι που θρηνούν. Αυτό το χρυσοκέντητο ύφασμα με την αναπαράσταση της Αποκαθήλωσης, το μεταφέρουν οι ιερείς από την Αγία Τράπεζα σε αυτό το κουβούκλιο που είναι ξυλόγλυπτο και ο λαός με ευσέβεια το φροντίζει και το περιποιείται με λουλούδια.
Αυτό το κουβούκλιο επί της ουσίας αναπαριστά το σπήλαιο όπου τοποθετήθηκε το Σώμα του Χριστού κατά τα έθιμα των Ιουδαίων. Σε αυτό το «έπιπλο», πλάι στο ύφασμα όπου απεικονίζεται ο νεκρός Ιησούς τοποθετείται πάντα το Ευαγγέλιο γιατί θέλει να δηλώσει ότι αυτή είναι η διδασκαλία του θανόντος. Η μέρα της Μεγάλης Παρασκευής είναι η κορύφωση του Πάθους και η κάθοδος του Ιησού στη χώρα των νεκρών και αυτό γίνεται για να διακηρύξει και στις νεκρές ψυχές το μήνυμα της Αναστάσεως, ώστε ολόκληρος ο κόσμος να ελπίζει στην υπερνίκηση του θανάτου.
* Ο Αλέξανδρος Καριώτογλου είναι διδάκτωρ Θεολογίας
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου