Προειδοποιήσεις ενός καρμπονάρου

Tου Παντελη Μπουκαλα

«Ας είσαι καλά, Ευρώπη! που σε ορισμένες 

στιγμές ντροπής, 

μένεις άκαρδη, άπραγη σ’ αυτόν 

τον αφανισμό των λαών» 

έγραφε με στηλιτευτική ειρωνεία το 1822 ο φιλέλληνας Γερμανός ποιητής Κάρολος Αουγκούστ Μέμπολν.

Από την πλευρά της, η ελληνική ποίηση τίμησε τον φιλελληνισμό 

(«Γκαρδιακά χαροποιήθη 

και του Βάσιγκτον η γη, 

και τα σίδερα ενθυμήθη 

που την έδεναν κι αυτή» 

έγραφε ο Σολωμός στον «Υμνο»), ήξερε όμως πως 

«δεν είν’ εύκολες οι θύρες 

εάν η χρεία τες κουρταλεί». 

Οι θύρες των ηγεμόνων παραμένουν μανταλωμένες, ή ανοίγουν υπό τους όρους που θέτει η σκοπιμότητα, ακόμα κι όταν οι λαοί τους εκφράζουν ανιδιοτελές πάθος συμπαράστασης σε εξεγερμένα έθνη.

Οξύτατη καταθέτει την αντίθεσή του στο ενδεχόμενο να πέσει η Ελλάδα στην ανάγκη προστατών ο άλλος ποιητής του Αγώνα, ο Κάλβος, το 1826. Καχύποπτος ο καρμπονάρος και γνώστης της Ιστορίας, γνωρίζει ότι τίποτα δεν δωρίζεται δίχως βαρύ τίμημα, και ότι η ελευθερία η αποκτημένη με ξένη συνδρομή είναι λειψή, ποδηγετημένη. Το «παρά προστάτας να ’χωμεν» το προτιμά ακόμα κι αν οδηγεί στον αφανισμό 

(«της θαλάσσης καλύτερα 

φουσκωμένα τα κύματα 

να πνίξουν την πατρίδα μου 

ωσάν απελπισμένην, 

έρημον βάρκαν») 

 ή την εξαθλίωση 

(«καλύτερα, καλύτερα 

διασκορπισμένοι οι Ελληνες 

να τρέχωσι τον κόσμον 

με εξαπλωμένην χείρα 

ψωμοζητούντες»).

Πού οφείλεται το τόσο πάθος, το πείσμα; Σε επόμενες στροφές των «Ευχών» παρέχεται μια εξήγηση: 

«Διά να θεμελιώσητε 

την τυραννίαν», λέει ο Κάλβος απευθυνόμενος στις κεφαλές της Ευρώπης, 

«τιμάτε τον σταυρόν εις τας πόλεις σας, 

και αυτόν επολεμήσατε 

εις την Ελλάδα». 

Δηλαδή υποκρίνεστε, ο χριστιανισμός σας είναι φαρισαϊκός, συμφεροντολόγος, μέσον για να θεμελιώνονται ηγεμονίες και όχι τρόπος ζωής ή μέθοδος άσκησης φιλάλληλης πολιτικής. Ο Κάλβος είναι βέβαιος πως όποιος πολιτεύεται στο εσωτερικό της χώρας του με κυνισμό, κυνικότατα θα φερθεί και απέναντι σε άλλους λαούς. Γι’ αυτό κραυγάζει: 

«Και τώρα εις προστασίαν μας 

τα χέρια σας απλόνετε! 

τραβήξετέ τα οπίσω· 

βλέπει ο θεός και αστράφτει 

διά τους πανούργους». 

Μήπως διαψεύστηκε;