Τόποι αλληλεγγύης ή "μη-τόποι" της "άνετης μοναξιάς"?

Του Ρούσσου Βρανά

rvranas@otenet.gr

«Αν ένας τόπος µπορεί να οριστεί ως τόπος σχέσεων, ιστορίας και ταυτότητας, τότε ένας τόπος που δεν µπορεί να οριστεί ως τόπος σχέσεων, ιστορίας και ταυτότητας είναι ένας µη τόπος», έγραφε ο κοινωνικός ανθρωπολόγος Μαρκ Οζέ. «Ο υπερµοντερνισµός παράγει µη τόπους».

Σε µια εποχή που ο πλούσιος Βορράς είναι σήµερα πια γεµάτος από γιγάντιες πόλεις που κάτω από το µέγεθος και το βάρος τους συντρίβονται σχέσεις, ιστορίες και ταυτότητες, µερικοί πολεοδόµοι και αρχιτέκτονες σκύβουν πάνω από τις παραγκουπόλεις του φτωχού Νότου για να αντλήσουν έµπνευση για το µέλλον. Ενας από αυτούς είναι ο νεαρός Ματίας Σαντόα Ετσανόβε, διπλωµατούχος της Οικονοµικής Σχολής του Λονδίνου και του Πανεπιστήµιου Κολούµπια. Παθιασµένος µε την ισορροπηµένη πολεοδοµική ανάπτυξη, συνεργάζεται µε τους κατοίκους του Νταραβί, µιας γιγάντιας παραγκούπολης όπου ζουν ένα εκατοµµύριο ψυχές, στην καρδιά της Βοµβάης. Ο βασκοελβετός πολεοδόµος είναι ένας από εκείνους που σκύβουν πάνω από το γεµάτο ζωή χάος της παραγκούπολης για να ανανεώσουν τη δηµιουργικότητά τους. 

Το σχέδιό του; Να συµβάλει στην ανοικοδόµηση της παραγκούπολης. Ενας σωρός καλύβια από χαρτόνι, πέτρα και τούβλα, µε υποτυπώδες ηλεκτρικό και µε ανοιχτές αποχετεύσεις, το Νταραβί παραµένει ένας τόπος ακραίας φτώχειας. Στον τόπο που έγινε γνωστός σε όλον τον κόσµο, όταν γυρίστηκαν εκεί σκηνές της ταινίας «Slumdog Millionaire», οι κάτοικοί του νιώθουν αφόρητη τη µιζέρια τους. Οπως όµως γράφει το περιοδικό «Ινρόκς», είναι εξοργισµένοι από τον τρόπο που κάποιοι προσπαθούν να τους βγάλουν από αυτήν.

Σε ντοκιµαντέρ που προβλήθηκε στο φεστιβάλ του Μπιαρίτς,ο Ελβετός Λουτζ Κόνερµαν δείχνει πώς αυτή η παραγκούπολη απειλείται σήµερα από τις µπουλντόζες των εργολάβων. Οι αρχές της Βοµβάης θέλουν να µιµηθούν τα πολεοδοµικά σχέδια των µεγαλουπόλεων. Και βρήκαν πρόθυµους επενδυτές να απαλλοτριώσουν τη γη, να ξηλώσουν τις παράγκες και να χτίσουν. Με αυτή ντην υπόσχεση στους κατοίκους της παραγκούπολης: Θα µας αφήσετε να κάνουµε ό,τι θέλουµε κι εµείς θα σας βάλουµε σε σωστά σπίτια µε φθηνή τιµή. Η ιδέα τους ενθουσίασε επενδυτές και τραπεζίτες, αλλά ξεσήκωσε τους κατοίκους του Νταραβί. Η Εθνική Ενωση Κατοίκων Παραγκουπόλεων της Ινδίας αντιπροτείνει την ανοικοδόµηση του Νταραβί, αλλά από τα κάτω προς τα πάνω: µε πιστώσεις που θα επιτρέψουν στους κατοίκους του να ξαναχτίσουν µόνοι τους τα σπίτια τους. Γιατί οι τρωγλοδύτες επιµένουν σε αυτό;

Οι κάτοικοι του Νταραβί φοβούνται πως, αν αφεθούν στους εργολάβους, αυτοί θα τους χτίσουν µια πόλη χωρίς την κοινοτική αλληλεγγύη που µέχρι τώρα τους κρατάει ζωντανούς, όπως τόσες και τόσες άλλες πόλεις που χτίζονται στον υπόλοιπο κόσµο, όπου κανείς δεν γνωρίζει τον γείτονά του. Γι’ αυτό σήµερα οι πολεοδόµοι σκύβουν από πάνω τους, όπως οι ερευνητές σε αποικίες µυρµηγκιών. Αισθάνονται πως κάτι έχουν να µάθουν από αυτούς. Η κοινωνική ζωή δεν µπορεί να ευδοκιµήσει στους µη τόπους, έλεγε ο Μαρκ Οζέ.  Μονάχα η µοναξιά που τη βιώνουµε ως άνεση.