Ο Καραγκιόζης εντός μας

Tου Κωστα Λεονταριδη

Σύνθετη περίπτωση και διαφιλονικούμενη προσωπικότητα ο Καραγκιόζης. Τούρκοι και Ελληνες διεκδικούσαν την πατρότητά του, αντλήθηκαν επιχειρήματα από την προφορική παράδοση, τη λαογραφία και την καθημερινότητα, πρόσφατα παρενέβη και η UNESCO, που σαν μικροβιολόγος αποφάνθηκε ότι στις φλέβες του Καραγκιόζη κυλάει τουρκικό αίμα. Αντιδράσαμε τότε μπας και βρούμε το δίκιο μας, ακούστηκαν φωνές για εξεύρεση κοινά αποδεκτής λύσης με τους γείτονες, ενώ από επίσημα χείλη εκφράστηκε κάτι πολύ πιστευτό: 

«ο Καραγκιόζης είναι αναπόσπαστο κομμάτι του δικού μας πολιτισμού».

Πιο ψύχραιμοι ημέτεροι μελετητές, με μπόλικη δόση διπλωματίας, αποδεικνύουν ότι ακόμα κι αν ο δύσμορφος χάρτινος ήρωας πλάστηκε στην Ανατολία, μετακομίζοντας στα δικά μας εδάφη σταδιακά εξελληνίστηκε, υιοθέτησε γλώσσα και συνήθειες, ελαττώματα και προτερήματα της φυλής. Ο Καραγκιόζης έγινε λαϊκός ήρωας πρώτης γραμμής, ευέλικτος και ευπροσάρμοστος στις κοινωνικές και ιστορικές συγκυρίες, πανταχού παρών, υπάκουος στον χρήστη του και κατανοητός απ’ όλους τους θεατές του. Στα επιδέξια χέρια του Μόλλα, του Χαρίδημου, του Σπαθάρη και τόσων άλλων, ο Καραγκιόζης γινόταν πότε γιατρός, πότε φούρναρης και πότε δάσκαλος, άλλοτε νταής κι άλλοτε καρπαζοεισπράκτορας, διατηρώντας πάντα ακμαίο το ηθικό και το θράσος του, φύτρωνε εκεί που δεν τον έσπερναν, καταφερτζής και αισιόδοξος ακόμα κι όταν πέθαινε της πείνας.

Στο πανί του θεάτρου σκιών, όλος ο θίασος φώτιζε επί σειρά δεκαετιών, σε πόλεις και χωριά, βουνά και νησιά, την Ελλάδα της στενωπού που διατηρούσε βαθιά πίστη στον από μηχανής Θεό της. Σταθερή αξία ο Καραγκιόζης, παρενέβαινε με τις φτωχές του (αλλά για διάστημα μιας-δύο ωρών ψυχοτονωτικές) δυνάμεις στις καρδιές των Ελλήνων.

Σήμερα που η στωική του συμβία Αγλαΐα, τα τέκνα του Κολλητήρι, Μιρικόκος και Κοπρίτης, ο ραγιάς φίλος του Χατζηαβάτης, ο ανόθευτος μπάρμπα Γιώργος, ο ωραιοπαθής Μορφονιός τείνουν να γίνουν μουσειακό είδος, τεμαχίζεται κατά βούληση ο χαρακτήρας του Καραγκιόζη. Δημόσια πρόσωπα, καβγαδίζοντας, χρησιμοποιούν το όνομά του αποκλειστικά ως ύβριν και τα δύσοσμα ή φαιδρά πεπραγμένα τα βαφτίζουν καραγκιοζιλίκια. Ωστόσο, όταν μια επιλογή δεν είναι ποινικά κολάσιμη, πόσοι από εμάς δεν υποδυόμαστε κάποια στιγμή από ανάγκη ρόλο Καραγκιόζη; Πόσοι δεν συνάπτουμε συμμαχίες και φιλίες με άτομα που πληρούν όλα τα στοιχεία ταυτότητας ενός Καραγκιόζη; Πόσοι δεν έχουμε βοηθηθεί από κάποιον Καραγκιόζη ή έχουμε καλύψει ευθύνες μας πίσω από την καμπούρα του;

Η εξήγηση του Διονύση Σαββόπουλου «κείνο που με τρώει κείνο που με σώζει είναι που ονειρεύομαι σαν τον Καραγκιόζη…» αποκαθιστά σε βάθος ψυχής την άρρηκτη σχέση του καθενός «καθωσπρέπει» δυτικόφρονα από εμάς, με τον ελληνοπρεπέστατο ανατολίτη χάρτινο αδελφό.