Δυο πολύ ενδιαφέροντα άρθρα περι ΕΥΡΩΟΜΟΛΟΓΩΝ

Τα ευρωομόλογα συμφέρουν

Του PAUL TAYLOR/ The New York Times

Η Γερμανίδα καγκελάριος Αγκελα Μέρκελ ήταν αποφασισμένη να πολεμήσει μέχρι θανάτου την ιδέα της έκδοσης ευρωομολόγου. Ο Γάλλος πρόεδρος Νικολά Σαρκοζί ήθελε να μείνει πιστός στη Γερμανία και να αποφύγει μια υποβάθμιση του χρέους της Γαλλίας, γι’ αυτό και συντάχθηκε με τις θέσεις της. Ωστόσο, η ιδέα της έκδοσης ευρωομολόγου, που ανήκει στον πρόεδρο του Eurogroup Ζαν-Κλοντ Γιουνκέρ και στον Ιταλό υπουργό Οικονομικών Τζούλιο Τρεμόντι, δεν θα εξαφανισθεί, επειδή βασίζεται στη λογική.

Ισως η κρίση χρέους της Ευρωζώνης πρέπει να επιδεινωθεί πολύ προτού αποφασίσει η Γερμανία να δεχθεί ένα τέτοιο άλμα δημοσιονομικής ενοποίησης της Ευρώπης. Επί εβδομάδες οι χρηματαγορές και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο στέλνουν στις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις το μήνυμα ότι δεν πρόκειται να λυθεί το πρόβλημα όσο η Ευρωπαϊκή Ενωση δίνει πακέτα διάσωσης.

Ακόμη κι αν η Αθήνα και το Δουβλίνο εφαρμόσουν κατά γράμμα τα προγράμματα του ΔΝΤ και της Ευρωπαϊκής Ενωσης, θα καταλήξουν με μικρότερες οικονομίες και μεγαλύτερο χρέος. Δημιουργώντας μια αγορά ευρωομολόγων εξίσου μεγάλη με εκείνη των ομολόγων του αμερικανικού Δημοσίου, το σχέδιο Γιουνκέρ - Τρεμόντι μπορεί να αποτρέψει την κερδοσκοπία εναντίον χωρών-μελών και να μειώσει το κόστος του δανεισμού τους. Μια ευρωπαϊκή υπηρεσία χρέους θα εκδίδει ευρωομόλογα που θα έχουν την εγγύηση συλλογικά όλων των χωρών και θα καλύπτουν τμήμα του δανεισμού των χωρών-μελών με ένα ενιαίο επιτόκιο. Ωστόσο, οι χώρες θα πρέπει να χρηματοδοτήσουν το υπόλοιπο χρέος τους χωρίς ευρωπαϊκή εγγύηση και να καταβάλουν γι’ αυτό υψηλότερα επιτόκια.

Ο Γάλλος οικονομολόγος Ζακ Ντελπλά και ο Γερμανός συνάδελφός του, Γιάκομπ φον Βαϊτσάκερ, πρότειναν, παράλληλα, να συγκεντρώσουν οι χώρες-μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης το χρέος τους μέχρι το 60% του ΑΕΠ τους και να το εκδώσουν ως «μπλε ομόλογα». Τα υπόλοιπα «κόκκινα ομόλογα» θα εκδίδονται σε εθνικό επίπεδο, έτσι ώστε να προβλέπεται μια ελεγχόμενη πτώχευση. 

Η Γερμανία εκφράζει φόβους ότι η έκδοση ευρωομολόγων θα αυξήσει το κόστος του δικού της δανεισμού και θα μειωθεί η διάθεση των χωρών για δημοσιονομική πειθαρχία. Οι φόβοι της δεν είναι δικαιολογημένοι. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Ενωσης Επαγγελματιών των Αγορών Ομολόγων, ένα κοινό ευρωπαϊκό ομόλογο θα μειώσει το κόστος του δανεισμού για όλους, συμπεριλαμβανομένου του Βερολίνου, εξ αιτίας της μεγάλης κλίμακας και της ρευστότητας της αγοράς. Το γεγονός ότι τα κράτη- μέλη θα κληθούν να καταβάλουν υψηλότερα επιτόκια για το τμήμα του χρέους τους που υπερβαίνει το όριο της Ευρωπαϊκής Ενωσης θα αποτελέσει κίνητρο για μια συνετή δημοσιονομική πολιτική. Η Γερμανία πρέπει να αντιληφθεί πόσο φθηνά μπορούν να είναι τα ευρωομόλογα αν συγκριθούν με το κόστος νέων και μεγαλύτερων πακέτων διάσωσης ή και πτωχεύσεων κρατών-μελών, καθώς ομόλογα αξίας δισ. ευρώ βρίσκονται στους ισολογισμούς γερμανικών τραπεζών.

Το μοναδικό πρόβλημα είναι νομικής φύσης και είναι η αρχή της εθνικής ευθύνης για το δημόσιο χρέος που προβλέπεται στην ευρωπαϊκή συνθήκη. Υπάρχουν, όμως, προηγούμενα συλλογικού δανεισμού. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εκδίδει ήδη ομόλογα με την εγγύηση του κοινοτικού προϋπολογισμού και δανείζει χρήματα σε μέλη όπως η Ουγγαρία, η Λεττονία και η Ρουμανία. Η μεγαλύτερη πολιτική πρόκληση για οποιοδήποτε σύστημα ευρωομολόγων είναι να συμφωνηθεί ποιος θα καθορίζει την κατανομή των πιστώσεων και θα ορίζει τους δημοσιονομικούς όρους.

Τα ευρωομόλογα δεν λύνουν το πρόβλημα του χρέους

Tης Μιραντας Ξαφα

Με την κρίση εμπιστοσύνης προς την Ευρωζώνη να βαθαίνει, στην κρίσιμη σύνοδο κορυφής της 16ης Δεκεμβρίου οι ηγέτες της Ε.Ε. αποφάσισαν τη δημιουργία Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Στήριξης (ΕΜΣ) που θα διαδεχθεί το προσωρινό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας στη λήξη του, τον Ιούνιο του 2013. Η συμφωνία προβλέπει τη «συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα» στην επίλυση μελλοντικών κρίσεων, δηλαδή την υποχρέωση αναδιάρθρωσης χρέους με παράλληλο «κούρεμα» (haircut) της αξίας των ομολόγων στα οποία επένδυσαν ιδιώτες επενδυτές, εάν αυτό κριθεί απαραίτητο για τη βιωσιμότητα των δημόσιων οικονομικών της χώρας-μέλους που προσέφυγε στον μηχανισμό.

Τα δάνεια που θα παρέχει ο νέος μηχανισμός θα δίδονται υπό όρους και το «κούρεμα» θα προβλέπεται μόνο όπου είναι αναγκαίο, όπως συμβαίνει με τα δάνεια του ΔΝΤ. Οι ηγέτες της Ε.Ε. συμφώνησαν παράλληλα να αναθεωρήσουν τη Συνθήκη της Λισσαβώνας, ώστε ο νέος μηχανισμός να μη θεωρηθεί αντισυνταγματικός από το Συνταγματικό Δικαστήριο της Γερμανίας.

Ο επικεφαλής οικονομολόγος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, Γιούργκεν Σταρκ, θεωρεί ότι η μονιμοποίηση ενός ευρωπαϊκού ταμείου στήριξης των χωρών με δημοσιονομικά προβλήματα θα αποδειχθεί άχρηστη αν θεσπιστούν αξιόπιστοι κανόνες για τη δημοσιονομική πειθαρχία. Η Γερμανίδα καγκελάριος κ. Μέρκελ δεν θέλει, όμως, να αφήσει τίποτε στην τύχη. Ηδη συζητούνται δρακόντειες οικονομικές και πολιτικές κυρώσεις στις δημοσιονομικά απείθαρχες χώρες, που μπορεί να περιλαμβάνουν πρόστιμα που θα είναι συνάρτηση της υπέρβασης του ελλείμματος και του χρέους από τα όρια του 3% και 60% του ΑΕΠ, αντίστοιχα, που ορίζει η Ευρωπαϊκή Συνθήκη. Η «αυστηροποίηση» του Συμφώνου Σταθερότητας συμβάλλει στην αποτροπή μελλοντικών κρίσεων, δεν μπορεί όμως να αποκλείσει εκ προοιμίου το ενδεχόμενο μιας νέας. Θα πρέπει επομένως να θεσμοθετηθεί και μηχανισμός επίλυσης κρίσεων.

Η πρόσφατη αύξηση των spreads των ομολόγων των χωρών στην περιφέρεια της Ευρωζώνης υποδηλώνει ότι οι αγορές δεν εντυπωσιάστηκαν ιδιαίτερα από αυτή τη νέα πρωτοβουλία της Ε.Ε. Και αυτό, διότι σημαντικές λεπτομέρειες μένει να ξεκαθαριστούν, όπως π.χ. ποιο είναι το ύψος των πόρων που θα διαθέτει ο νέος μηχανισμός και ποιος θα καθορίζει το ύψος του «κουρέματος» που απαιτείται κατά περίπτωση. Ο μηχανισμός δεν μπορεί να είναι αμιγώς ευρωπαϊκός διότι οι επενδυτές σε ομόλογα της Ευρωζώνης βρίσκονται παντού στον κόσμο και θέλουν να συμμετάσχουν και αυτοί σε μια τυχόν διαπραγμάτευση που θα καθορίσει το ύψος των απωλειών κεφαλαίου που θα υποστούν. Κυρίως, όμως, οι αγορές ανησυχούν για το θεσμικό πλαίσιο που θα διέπει το υπάρχον χρέος, καθώς ο ΕΜΣ θα καλύπτει μόνο το χρέος που θα εκδοθεί μετά τον Ιούνιο του 2013.

Μία πρόταση που τέθηκε από τον πρόεδρο του Eurogroup κ. Γιουνκέρ και τον Ιταλό υπουργό Οικονομικών κ. Τρεμόντι είναι η έκδοση ευρωομολόγου, που θα έχει την εγγύηση συλλογικά όλων των χωρών-μελών και θα φέρει ενιαίο επιτόκιο που θα είναι ο μέσος όρος των επιτοκίων των χωρών της Ευρωζώνης. Τα ευρωομόλογα θα μπορούν να καλύψουν μέχρι 50% του νέου δανεισμού των χωρών-μελών, αλλά και να χρησιμοποιηθούν για να αγοράσουν το υπάρχον χρέος μιας χώρας-μέλους με «έκπτωση» που θα συνδέεται με το spread των ομολόγων της χώρας στη δευτερογενή αγορά. Δημιουργώντας μια μεγάλη και ρευστή αγορά ομολόγων παρόμοια με αυτή της Αμερικής, το ευρωομόλογο μπορεί να μειώσει το κόστος δανεισμού της Ευρωζώνης. Αλλά ο διάβολος βρίσκεται στις λεπτομέρειες: η Γερμανία στην ουσία καλείται να εγγυηθεί ένα τμήμα του χρέους των δημοσιονομικά αδύναμων χωρών-μελών, αντίθετα με την αρχή της εθνικής ευθύνης για το δημόσιο χρέος που ορίζει η Συνθήκη. Η αύξηση ρευστότητας της αγοράς ομολόγων είναι απίθανο να αντισταθμίσει την αύξηση του κόστους δανεισμού για τη Γερμανία, ενώ εκφράζονται φόβοι ότι το ευρωομόλογο θα μειώσει τη δημοσιονομική πειθαρχία. Δεν είναι περίεργο λοιπόν ότι η Γερμανία απέρριψε την πρόταση.

Είναι προφανές ότι ένα ομόλογο από μόνο του δεν λύνει κανένα πρόβλημα. Αντίθετα, μπορεί πράγματι κανείς να φανταστεί σενάρια όπου η δημοσιονομική πειθαρχία μειώνεται αντί να αυξάνεται. Το ευρωομόλογο θα βελτιώσει την κατάσταση μόνο αν συνοδεύεται από δεσμευτικούς στόχους για το έλλειμμα και απαγόρευση δανεισμού από άλλες πηγές.Αν, με άλλα λόγια, οι χώρες-μέλη κληθούν να εκχωρήσουν τη δημοσιονομική πολιτική σε κάποιο όργανο της Ε.Ε., όπως έχουν εκχωρήσει τη νομισματική πολιτική στην ΕΚΤ. Είναι όμως έτοιμες για κάτι τέτοιο; Μάλλον όχι.