Από τον νόµο των ανθρώπων στον νόµο της ζούγκλας...

ΑΡΘΡΟ ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΟ

Του Ρούσσου Βρανά

rvranas@otenet.gr

Η προφητεία για την εξαφάνιση της πολιτικής εξουσίας είχε διατυπωθεί από νωρίς. Οχι σαν απώλεια του ρόλου της, αλλά σαν εκούσια παραίτηση από αυτόν. «Πολιτικές και οικονοµικές συµµαχίες θα µετατοπιστούν, νοµίσµατα θα καταρρεύσουν, κυβερνήσεις θα πέσουν», προέβλεπε ο καθηγητής των Οικονοµικών Μάικλ Χάντσον µετά την εκδήλωση της οικονοµικής κρίσης γι αυτά που θα ακολουθήσουν.

Η οικονοµική κρίση συνεπάγεται αναπόφευκτα την πολιτική κρίση του συστήµατος, την καταστροφή της πολιτικής εξουσίας που εδώ και δύο αιώνες το εξυπηρέτησε αδίστακτα και γενναιόδωρα. Οχι πως λυπούµαστε γι αυτό. Απλώς το παρατηρούµε. Οι ελίτ έχουν χάσει πια το δικαίωµά τους να κυβερνούν. «Κάθε χώρα έχει τις δικές της ελίτ»,  έλεγε ο αυστριακός οικονοµολόγος Γιόζεφ Σούµπετερ. «Το σηµαντικό είναι να τις αλλάζει κάπου - κάπου». Αυτό συνέβαινε στις δυτικές δηµοκρατίες όταν ακόµη ευηµερούσαν.

Οχι πια. Γι αυτό σήµερα η δυσαρέσκεια είναι τόσο µεγάλη. Μπροστά στην οικονοµική κατάρρευση, οι κυβερνώντες κρύβουν τα προβλήµατα κάτω από το χαλί και διατηρούν το στάτους κβο προκειµένου να µην ξεφύγει ο έλεγχος από την κυρίαρχη ελίτ. Δεν έχουµε δηλαδή να κάνουµε µε τυφλές οικονοµικές διαδικασίες, αλλά µε εξαιρετικά οργανωµένες στρατηγικές παρεµβάσεις κρατών και χρηµατοπιστωτικών θεσµών που έχουν σκοπό να «λύσουν» την κρίση µε τους δικούς τους όρους. Γι αυτό σήµερα οι πολιτικές ηγεσίες είναι τόσο λίγο δηµοφιλείς.

Στην εποχή του Διαφωτισµού, η εγκαθίδρυση της δηµοκρατίας ήταν µια διαδικασία επαναστατική που αποκτούσε νοµιµοποίηση από τη συµµετοχή του λαού. Η νοµιµοποίηση των σύγχρονων δηµοκρατιών έχει γίνει σήµερα µια διαδικασία αντιδραστική. Δεν πείθει τον λαό να συµµετάσχει σε αυτήν. Λέξη µαγική, που έχει αντικαταστήσει τον Θεό, η «Δηµοκρατία» θεωρείται από µόνη της αρκετή, µολονότι επιτρέπει κάθε λογής πολιτικές χειραγωγήσεις. Και φέρνει µαζί της µία κρίση νοµιµότητας των ηγετών. 

Το καταφύγιο στο οποίο το πολιτικό σύστηµα έχει εναποθέσει τις τελευταίες του ελπίδες είναι οι έκτακτες καταστάσεις. Συνταγµατικές εγγυήσεις που ύστερα από τις µεγάλες επαναστάσεις των τριών τελευταίων αιώνων θεωρούσαµε δεδοµένες, σήµερα καταπίπτουν, καθώς οι κυβερνήσεις επικαλούνται συνεχώς καταστάσεις έκτακτης ανάγκης για να αποδεσµευτούν από τις υποχρεώσεις τους έναντι των πολιτών τους. «Πρόκειται για µια πρωτοφανή µορφή επιβολής, στην οποία οι δηµοκρατικοί θεσµοί παίζουν κεντρικό ρόλο, παρά τη διακηρυγµένη ουδετερότητά τους», λέει ο κοινωνιολόγος Λικ Μπολτανσκί. Και η έκφραση της λαϊκής βούλησης, που µόνο αυτή δίνει εγκυρότητα σε µια δηµοκρατία, έχει πάψει πια να είναι δεσµευτική για τους πολιτικούς.

Η αποτυχία του Οµπάµα, η προβλεπόµενη πτώση της κυβέρνησης Μέρκελ µετά τις εκλογές της Βάδης-Βυρτεµβέργης τον Μάρτιο, η κυβερνητική αστάθεια στην Πορτογαλία, η γενικευµένη εξέγερση κατά του Σαρκοζί, δεν είναι παρά η επιβεβαίωση πως το πολιτικό προσωπικό του συστήµατος έχει πια εξαντληθεί: τόσο, που αναγκάζεται να αναθέτει τη διαχείριση της κρίσης του σε πτωµατικές κυβερνήσεις. Η ύφεση κατατρώγει τη δηµοκρατική νοµιµότητα, καθώς οι χώρες περνούν ταχύτατα από τον νόµο των ανθρώπων στον νόµο της ζούγκλας.