Επιστροφή σε βασικές έννοιες

Του Αγγελου Σταγκου

Προχθές, φίλος στενός, «αριστερής» κουλτούρας, όχι μόνο στα λόγια, αλλά κυρίως στη διαδρομή του, την καθημερινότητα και την πράξη, εκεί όπου ξεχωρίζουν τα πρόβατα από τα ερίφια, εξέφραζε την απαισιοδοξία του για το κατά πόσο η χώρα θα βγει από τη μαύρη τρύπα, στην οποία έχει πέσει. Απέδιδε δε την απαισιοδοξία αυτή όχι στην τρόικα και τα σκληρά μέτρα που έχει επιβάλει, αλλά κυρίως στη νοοτροπία και τη συμπεριφορά της ελληνική κοινωνίας, στη βούληση και την ικανότητα του πολιτικού προσωπικού, αλλά και στον λαϊκισμό των ηλεκτρονικών κυρίως μίντια.

Εκτιμά δηλαδή ο άνθρωπος ότι τώρα που έφτασε η ώρα να γίνουν οι αναγκαίες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, όχι μόνο γιατί το απαιτεί η τρόικα, αλλά γιατί όλοι θεωρητικά αναγνωρίζουν ότι πρέπει να γίνουν, θα υπάρξουν ακραίες αντιδράσεις, το πολιτικό προσωπικό δεν θα τολμήσει και τα μίντια θα λαϊκίζουν σε υπέρτατο βαθμό. Με αποτέλεσμα βέβαια να μην δοθεί η τέταρτη δόση και η χώρα να χρεοκοπήσει, με όλες τις συνέπειες που συνεπάγεται κάτι τέτοιο.

Ας ελπίσουμε ότι ο σοβαρός φίλος θα πέσει έξω στις εκτιμήσεις του. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι οι διαπιστώσεις στις οποίες τις βασίζει δεν είναι σωστές. Κάθε άλλο. Οπως σωστές είναι και οι διαπιστώσεις που περιλαμβάνει η ανακοίνωση της τρόικα μετά την ολοκλήρωση της αξιολόγησης, προκειμένου να δοθεί στην Ελλάδα η τρίτη δόση του δανείου από τον μηχανισμό στήριξης. Η διαφορά είναι ότι οι διαπιστώσεις του φίλου αφορούν την ατομική και πολιτική συμπεριφορά των Ελλήνων, των ταγών τους και της λεγόμενης τετάρτης εξουσίας, ενώ οι εκείνες της τρόικας αναφέρονται στα προβλήματα του Δημοσίου και της οικονομίας.

Στον βαθμό που το αποτέλεσμα που θα προκύψει από το τριετές πρόγραμμα οικονομικής πολιτικής εξαρτάται από τις δικές μας επιδόσεις και συμπεριφορές (και όχι από τις ευρωπαϊκές ή διεθνείς εξελίξεις), οι διαπιστώσεις του φίλου και της τρόικας συνδυάζονται. Θα πρέπει να ανατραπούν, να αλλάξουμε δηλαδή ως άτομα, ως κοινωνία και ως πολιτεία, για να επαληθευτούν οι ελπίδες ότι κάποια στιγμή θα ανακάμψει η χώρα. Αν πάλι, επιμείνουμε στις ίδιες νοοτροπίες και συμπεριφορές, το πολιτικό προσωπικό συνεχίζει να επιδεικνύει ατολμία και έλλειψη βούλησης και τα μίντια που δημιουργούν κλίμα εξακολουθούν να λαϊκίζουν, δεν πρόκειται βέβαια να εξυγιανθεί το Δημόσιο και να ορθοποδήσει η οικονομία. Απλά πράγματα…

Αλλά ενώ οι διαπιστώσεις που αφορούν τα προβλήματα του Δημοσίου και της οικονομίας είναι ορατές, μετρήσιμες και παραδεκτές σχεδόν από το σύνολο των πολιτών και των πολιτικών, αυτές που αναφέρονται στις κυρίαρχες συλλογικές νοοτροπίες και συμπεριφορές αμφισβητούνται από πολλούς. Που σημαίνει ότι πάρα πολλά πράγματα που συνιστούν τη λεγόμενη ελληνική πραγματικότητα πρέπει να τεθούν στο τραπέζι και να αναθεωρηθούν. Γιατί αλλιώς δεν πρόκειται να βγούμε από το αδιέξοδο στο οποίο οδηγηθήκαμε μόνοι μας, παρά τα περί του αντιθέτου θρυλούμενα.

Για παράδειγμα, θα πρέπει να δώσουμε νέες απαντήσεις στο ερώτημα τι είναι «προοδευτικό» και «αριστερό» και ποιος είναι «προοδευτικός» στη χώρα που ζούμε. Τι είναι το άνομο, τι συνιστά συμπεριφορά που παραβιάζει τους νόμους και τους κανόνες, ποιος είναι παράνομος και πώς θα μπει ένα «στοπ» στην ατιμωρησία. Τι είναι το παράλογο, ποιο το λογικό και ποιος παραλογίζεται. Τι σημαίνει κοινωνική ευθύνη, πώς εκδηλώνεται και ποιοι αδιαφορούν συστηματικά γι’ αυτήν. Πώς εννοείται ο επαγγελματισμός, γιατί χρειάζεται η συνέπεια, ποιος ο ρόλος της ιεραρχίας και της πειθαρχίας. Πώς θα επανέλθει η στοιχειώδης αγωγή στη συμπεριφορά. Με ποιο τρόπο θα προστεθεί στην κουλτούρα μας η ηθική της εργασίας. Από πού ξεκινά και πού τελειώνει η καταχρηστική συμπεριφορά. Τι είναι δίκαιο και τι είναι άδικο. Ποια είναι τα δικαιώματα, ποια τα προνόμια και ποιες οι υποχρεώσεις του πολίτη. Ακόμη και ποια είναι η σημασία του κράτους.

Ολες αυτές οι έννοιες θεωρούνται αυτονόητες, αλλά στην Ελλάδα έχουν διαστρεβλωθεί στην πράξη. Για αυτό και απαιτείται επιστροφή στα βασικά, όχι για να είναι «βιώσιμη η προσαρμογή», όπως υπογραμμίζει η ανακοίνωση της τρόικας, αλλά για να ξαναγίνει βιώσιμη η χώρα. Δεν είναι χώρες αγγέλων οι υπόλοιπες στην Ευρώπη, αλλά τουλάχιστον διατηρούν ένα ανεκτό επίπεδο καθημερινότητας και διατηρούν κάποια απαραίτητα στοιχεία κοινωνικής λειτουργίας και κοινής λογικής.

Η ελληνική κοινωνία δυστυχώς έχει αλλοτριωθεί σε σημαντικό βαθμό και γι’ αυτό δεν θα είναι εύκολη (και αντικειμενικά δεν είναι εύκολη) η επαναφορά στις βασικές έννοιες που καθορίζουν τη συμπεριφορά του πολίτη. Δεν αλλάζει από τη μία μέρα στην άλλη ένας λαός που έχει γαλουχηθεί με στρεβλώσεις. Για κάποιες όμως, όπως η ανομία, η παραβατικότητα, η ατιμωρησία η καταχρηστική συμπεριφορά, η ιεραρχία, η πειθαρχία, ο επαγγελματισμός, η πολιτεία πρέπει να ξεκινήσει άμεσα την προσπάθεια.