Το Νομπέλ της Τιεν Αν Μεν

Από την ΤΕΤΑ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ

tetpapa@otenet.gr

Η Λου Σία, η σύζυγός του, έφυγε στις 9 Οκτωβρίου από το Πεκίνο για να πάει να τον επισκεφτεί και να του πει το σπουδαίο νέο.

Στις φυλακές όπου κρατείται, σε απομόνωση βέβαια. Κάπου στη βορειοανατολική Κίνα. Οταν τον πληροφόρησε ότι σε εκείνον απενεμήθη το Νομπέλ Ειρήνης 2010, ο Λιου Σιαομπό δακρύζοντας της είπε: «Αυτό το βραβείο είναι για τους μάρτυρες της Τιεν Αν Μεν».

Λιου Σιαομπό. Ο τιμηθείς με αυτή την τόσο υψηλή διάκριση βρίσκεται πίσω από τα σίδερα. Και η μεγάλη πλειονότητα των συμπατριωτών του, λόγω της λογοκρισίας, αγνοεί τη βράβευσή του.

Με το Νομπέλ Ειρήνης, ο ηλικίας 54 ετών Λιου Σιαομπό έγινε τελικά ο κατ' εξοχήν εκπρόσωπος του αγώνα εναντίον του κινεζικού καθεστώτος. Δεν νομίζω ότι υπάρχει άλλο πιο διεστραμμένο καθεστώς σε ολόκληρο τον πλανήτη: άγριος καπιταλισμός με την μπαγκέτα του κομμουνιστικού κόμματος, μηδέν δικαιώματα και υπό το μηδέν πολιτικές ελευθερίες.

Συγχαρητήρια, πρώτα πρώτα, στη Νορβηγική Επιτροπή που απένειμε το βραβείο στον Λιου Σιαομπό. Και δεν υπέκυψε στις πιέσεις. Αγνόησε τις οργισμένες προειδοποιήσεις του Πεκίνου. Συγχαρητήρια, λοιπόν, διότι δεν έβαλε τα οικονομικά συμφέροντα πάνω από τα ανθρώπινα δικαιώματα. Οταν κάτι τέτοιο συμβαίνει, και δεν συμβαίνει συχνά, καλό είναι να το επισημαίνουμε.

Ο Λιου Σιαομπό είναι ο πρώτος Κινέζος ο οποίος τιμήθηκε με Νομπέλ Ειρήνης και ένας από τους τρεις (στα εκατό και πλέον χρόνια της ιστορίας του βραβείου) που η απονομή τον βρήκε στη φυλακή.

Μάιος 1989. Στην Πλατεία Τιεν Αν Μεν. Ο Λιου Σιαομπό ήταν εκεί στη μεγαλειώδη ειρηνική εξέγερση. Από τους πρωτεργάτες. Από την πρώτη ημέρα και έως το τέλος. Νέος πανεπιστημιακός ήδη, ενθάρρυνε τους φοιτητές του να διεκδικήσουν πολιτικές ελευθερίες και δημοκρατικά δικαιώματα. Η «άνοιξη» του Πεκίνου κράτησε έναν μήνα. Τη νύχτα της καταστολής, 3 προς 4 Ιουνίου, ο Λιου Σιαομπό συνέβαλε στις διαπραγματεύσεις με τον στρατό. Και έτσι μπόρεσαν οι τελευταίοι που είχαν παραμείνει στην Πλατεία να γλιτώσουν από τη σφαγή.

Ο Λιου Σιαομπό, εξυπακούεται, ότι από την Πλατεία της Τιεν Αν Μεν βρέθηκε κατ' ευθείαν στη φυλακή. Είκοσι μήνες για τον «προδότη». Δεν ήταν η πρώτη ούτε η τελευταία φορά.

Θα σταθώ τώρα, σε αυτό το νήμα που συνδέει -όσο και αν φαίνεται εκ πρώτης παράδοξο- την Πράγα με το Πεκίνο. Με μια λέξη που τα περικλείει όλα: «Χάρτα».

Πράγα. «Χάρτα '77». Η περίφημη πολιτική διακήρυξη Τσέχων και Σλοβάκων αντιφρονούντων διανοουμένων με την οποία ζητούσαν ευρύ εκδημοκρατισμό. Η πρωτοβουλία τους έδωσε πνοή στην «παράλληλη κοινωνία» και συνέβαλε στην κατάρρευση του καθεστώτος δέκα χρόνια αργότερα. Θυμίζω ενδεικτικά ορισμένους από εκείνους που διαμόρφωσαν το κείμενο της «Χάρτας '77» και έβαλαν πρώτοι την υπογραφή τους -Γιαν Πατότσκα, Πάβελ Κόχουτ, Ιβαν Κλίμα, Βάτσλαβ Χάβελ.

Πεκίνο. «Χάρτα '08». Το μανιφέστο των Κινέζων αντιφρονούντων που θέτει τις βάσεις για την ειρηνική μετάβαση της Κίνας σε ένα μοντέλο, το οποίο θα σέβεται τα ανθρώπινα δικαιώματα και όπου το κομμουνιστικό κόμμα δεν θα μονοπωλεί την εξουσία ούτε θα έχει προνόμια. Ο Λιου Σιαομπό συνέβαλε καθοριστικά στη συγγραφή του. Σημειώστε ότι μόλις κυκλοφόρησε, στα τέλη του 2008, συγκέντρωσε δέκα χιλιάδες υπογραφές. Η «Χάρτα '08» είναι φανερό -ακόμη και από το όνομά της- ότι έχει ως πηγή έμπνευσης τη «Χάρτα '77».

Ο Λιου Σιαομπό βρίσκεται τώρα στη φυλακή, όπου εκτίει ποινή έντεκα χρόνων, ακριβώς λόγω της «Χάρτας '08».

Πράγα - Πεκίνο. Ο Βάτσλαβ Χάβελ, από τις αρχές του 2010, με δημόσιες παρεμβάσεις του πρότεινε επανειλημμένως να δοθεί το Νομπέλ Ειρήνης στον Λιου Σιαομπό. Και δεν έκρυψε τον ενθουσιασμό του όταν ανακοινώθηκε η βράβευση. Παρομοίως δεν κρύβει την αλληλεγγύη του στους Κινέζους αντιφρονούντες που, στις πιο αντίξοες συνθήκες και με βαρύ κόστος, ζητούν δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις.

«Χάρτα '77». Αντιφρονούντες. «Χάρτα '08». Μια ορισμένη ποιότητα και ήθος πολίτη που χαρακτηρίζει αυτούς οι οποίοι αντιπαρατέθηκαν και αντιπαρατίθενται στην ολοκληρωτική εξουσία· όπως έκανε τότε ο Βάτσλαβ Χάβελ, όπως κάνει τώρα ο Λιου Σιαομπό.

Μόλις η Λου Σία επέστρεψε από τις φυλακές πίσω στο Πεκίνο, οι αρχές την έθεσαν σε κατ' οίκον περιορισμό. Κανείς δεν μπορεί να τη συναντήσει. Της έκοψαν το σταθερό τηλέφωνο. Της έφραξαν το κινητό.

Πρόλαβε όμως και έστειλε με twitter το μήνυμα του Λιου Σιαομπό -ότι δηλαδή αφιερώνει το Νόμπελ Ειρήνης στα θύματα της σφαγής στην Πλατεία Τιεν Αν Μεν.