Ο Μπετόβεν στην Κινσάσα

Από την ΜΑΡΙΑ ΧΟΥΚΛΗ

Μου αρέσει πολύ να ανακαλύπτω «διαμάντια στη λάσπη». Ακολουθείστε με…

Στην Κινσάσα, την πρωτεύουσα του Κονγκό, όπου η ίδια η επιβίωση είναι άθλος, μια ομάδα ανθρώπων καθημερινά ξοδεύει ώρες για να ταξιδέψει από το ένα άκρο της πόλης στο άλλο, προκειμένου να βρει χώρους όπου θα κάνει πρόβες κλασσικής μουσικής.

Ποιοι είναι αυτοί οι άνθρωποι που ζουν σε μια από τις φτωχότερες πόλεις του κόσμου και κάνουν ένα μακρύ, χαοτικό ταξίδι μετά από μια δύσκολη μέρα σκληρής δουλειάς για να συγκεντρωθούν σε μια ασφυκτική αυλή, όπου κάθονται με τις ώρες και κάνουν πρόβες Handel και Orff – μουσική που δεν έχει σχέση με την παράδοση του Κονγκό και φαντάζει το ίδιο εξωτική όπως το γκολφ;

Η ομάδα των μουσικών είναι μέλη της Orchestre Symphonique Kimbanguiste, της μόνης συμφωνικής ορχήστρας που υπάρχει σε ολόκληρη την κεντρική Αφρική. Παίζει Ευρωπαϊκή κλασσική μουσική. Μέχρι τώρα δεν έχει δεχθεί καμία πρόσκληση για να δώσει παραστάσεις αλλά τα μέλη της δεν το βάζουν κάτω. Σε μια χώρα που παράγει αφρικανικούς ρυθμούς, ποπ, ρούμπα και ρεγκε, η Orchestre Symphonique Kimbanguiste επιμένει στο όνειρο της. Σε πείσμα των ήχων της πόλης τους όπου παντού ακούγεται μονότονα η δυστυχία αλλά μια δυστυχία τρυφερή: σαν τις φωνές των παιδιών που παίζουν σε βρώμικες αλάνες. Σαν το θόρυβο που κάνουν τα γυμνά πόδια πάνω στη ξεραμένη λάσπη και το ξύσιμο του κουταλιού στα άδεια πιάτα. Ή σαν τα μουρμουρίσματα ανδρών και γυναικών σε μισοσκότεινα διαμερίσματα, όπως το διαμέρισμα της Nathalie Bahati στη λεωφόρο Yassa. Η Bahati είναι 34 ετών και φλαουτίστα, μια τους 200 μουσικούς της παράξενης αυτής μπάντας.

Οι σκηνές σουρεαλιστικές.

Στον κεντρικό δρόμο της Κινσάσα πηγαινοέρχονται σκουριασμένα λεωφορεία χωρίς πόρτες βγάζοντας πνιχτούς ήχους που μπερδεύονται με τις φωνές των πραματευτάδων: όλοι σαν ζωντανές διαφημίσεις διαλαλούν τα φτηνοπράγματά τους, χτυπώντας τα χέρια ή αυτοσχέδιες κουδουνίστρες, ξύλα και άδεια κιβώτια. Ένα υπαίθριο μάθημα στην τέχνη της ακρόασης.

Μόλις στρίψεις τη γωνία, πίσω από έναν πλαστικό καταπράσινο αυλόγυρο σε περιμένει μια ευρωπαϊκή κακοφωνία που μεγαλώνει τη γενική αναταραχή.

Μια μικρή χορωδία τραγουδά ακούραστα τις δύσκολες λέξεις "Freude, schöner Götterfunken, Tochter aus Elysium" στο ρυθμό της Ενάτης Συμφωνίας του Μπετόβεν. Πιο δίπλα τέσσερις βιολιστές παλεύουν με ένα απόσπασμα από το Μότσαρτ, χωρίς να πτοούνται από την αδυναμία τους να συντονιστούν. Κάνουν πρόβες κάθε απόγευμα, στο ύπαιθρο και μόνο όταν βρέχει μεταφέρονται σε μια κοντινή αίθουσα. Τις Κυριακές παίζουν, σταματούν τις πρόβες για να παίξουν στις εκκλησίες.

Το 2006, οι ειρηνευτικές δυνάμεις που είχαν αναπτυχθεί στην Κινσάσα πήραν μαζί τους και μουσικά όργανα για να τα δώσουν στην ερασιτεχνική ορχήστρα της πόλης. Τα μουσικά όργανα τους είχαν λεηλατηθεί κατά τη διάρκεια του τελευταίου γύρου των ταραχών και έπαιζαν φλάουτα κατασκευασμένα από κομμάτια πλαστικών σωλήνων στους οποίους είχαν ανοίξει τρύπες.

Σκηνές σαν βγαλμένες από όνειρο.

Η Mireille Kinkina και η υπόλοιπη χορωδία , στέκεται στο κέντρο μιας αίθουσας χορού, και τραγουδούν συναρπαστικά τον Ψαλμό 42 όπως τον μελοποίησε ο Felix Mendelssohn.

Ένας βιολοντσελίστας περπατάει ξυπόλητος μέσα στη λάσπη. Προσπαθεί να να κρατήσει ισορροπία από λακκούβα σε λακκούβα και αποφεύγει με μαεστρία σχοινοβάτη τα πεταμένα καλώδια υψηλής τάσης, αγκομαχώντας κάτω από βάρος του βιολοντσέλου.

Μια τούμπα λάμπει, πυρωμένη από τις αντανακλάσεις πίσω από σωρούς σκουπιδιών που σιγοκαίνε και η φράση "Alle Menschen werden Brüder" («Όλοι οι άνθρωποι γίνονται αδέρφια») από την Ενάτη Συμφωνία του Μπετόβεν είναι αδέξια γραμμένη με κιμωλία σε σχολικό μαυροπίνακα σε μια φτωχογειτονιά.

Γιατί το κάνουν αυτό;

«Όταν τραγουδάω, νιώθω ότι είμαι ένας ολόκληρος άνθρωπος. Ζω σε έναν διαφορετικό κόσμο» λέει η τραγουδίστρια Mireille Kinkina. Και ο τενόρος Trésor Wamba θεωρεί ότι οι δυο πιο σημαντικοί καλλιτέχνες στον κόσμο είναι ο Michael Jackson και Λουτσιάνο Παβαρότι. Το όνειρό του είναι να έχει το δικό του σόλο σένα μεγάλο θέατρο

Για τον Wamba και τους άλλους ερμηνευτές, η κλασσική μουσική είναι επίσης ένας τρόπος να βιώνουν τη θρησκεία, είναι μια πνευματική εμπειρία όπως λένε, ο ορισμός της ομορφιάς και της προόδου. Τους δίνει αυτοεκτίμηση και ένα αίσθημα υπεροχής. Σε έναν κόσμο όπου κυριαρχούν η αυθαιρεσία και η διαφθορά, όλα αυτά τα στοιχεία αποτελούν καθημερινό θρίαμβο.

Άλλωστε η ίδια η Orchestre Symphonique Kimbanguiste είναι ένα θαύμα: έχει επιβιώσει από δυο απόπειρες πραξικοπημάτων, αλλεπάλληλες πολιτικές κρίσεις και έναν πόλεμο.

*Η εξαίσια περιγραφή αυτής της ωραίας ιστορίας ανήκει στη δημοσιογράφο του Spiegel, Elke Schmitter.

PROTAGONGR