Τοξικός ο χριστιανικός σιωνισμός στις ΗΠΑ

Του JAMES CARROLL / The New York Times

Ο φονταμενταλισμός είναι το πρόβλημα. Οι Εβραίοι έποικοι του κινήματος «Μέτωπο πίστης», με κεντρική ατζέντα την αποκατάσταση του βιβλικού Ισραήλ, αποτελούν τη μία έκφανση του φονταμενταλισμού. Οι οπαδοί της Τζιχάντ, που έχουν στόχο να επανασυστήσουν το χαλιφάτο του Ισλάμ, συνιστούν έτερη εκδήλωση θρησκευτικού φανατισμού. Πολλές φορές ακόμη γίνεται λόγος για παλαβούς Χριστιανούς, σαν τον διαταραγμένο Αυστραλό, ο οποίος είχε πυρπολήσει το τζαμί Αλ Ακσά στην Ιερουσαλήμ.

Ωστόσο, η έννοια του φονταμενταλισμού μπορεί να συσκοτίζει όσο και να φωτίζει, συγκαλύπτοντας τις πηγές προβλημάτων στα άκρα της θρησκευτικής πίστης. Τι θα συνέβαινε αν μια μετριοπαθής παράδοση, ριζωμένη στη Βρετανία και την Αμερική και όχι στη Μέση Ανατολή, είναι το ιστορικό «κλειδί» για να ξετυλιχθεί το κουβάρι; Οχι, δηλαδή, οι παράφρονες Χριστιανοί, αλλά οι κανονικοί πιστοί. Πώς θα σας φαινόταν αν ο φονταμενταλισμός είναι με άλλα λόγια όχι το έγκλημα αλλά η απόδειξη, η επιβεβαίωση μιας καταστροφικής, πλην όμως ευρέως διαδεδομένης στάσης που συμβάλλει στο πολιτικό αδιέξοδο και εξακολουθεί να υπονομεύει τις ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις Παλαιστινίων και Ισραηλινών;

Ο Χριστιανικός σιωνισμός αποτελεί συντόμευση για την ιδέα πως η επιστροφή των Εβραίων στους ιερούς τόπους είναι προϋπόθεση για την επιστροφή του Ιησού του Μεσσία. Οσοι πιστοί υιοθετούν αυτήν την άποψη στην κυριολεκτική της μορφή (και νοούνται γι’ αυτόν το λόγο ως φονταμενταλιστές) είναι κεντρικοί παίκτες στο παλαιστινιακό δράμα εδώ και δύο αιώνες.

Ενας συγκεκριμένος βιβλικός στίχος έχει αιχμαλωτίσει τη φαντασία τέτοιων Χριστιανών. Είθε η σωτηρία του Ισραήλ να προέλθει από τη Σιών! Οταν ο Θεός αναστρέψει την αιχμαλωσία του λαού του, ο Iάκωβος θα ανακουφιστεί και το Ισραήλ θα ευτυχήσει (ψαλμός 56:6), ενώ και ο Παύλος, στην επιστολή προς Ρωμαίους, αναφέρει ότι ολόκληρος ο λαός του Iσραήλ θα σωθεί, όπως έχει προφητευθεί: «Θα έρθει από τη Σιών ο Λυτρωτής και θα απομακρύνει τις ασέβειες από τον Iακώβ».

Οι Καθολικοί θεωρούσαν ανάθεμα την επιστροφή των Εβραίων, αλλά και η σπουδή των Προτεσταντών γι’ αυτήν την εξέλιξη δεν ήταν ανιδιοτελής. Οι Εβραίοι θα έπαιζαν απλώς ρόλο εργαλείου για τον τελικό θρίαμβο του Χριστιανισμού. Από την πλευρά τους οι Εβραίοι στο Ισραήλ θα αντιμετώπιζαν την επιλογή ανάμεσα στον προσηλυτισμό και τον αφορισμό.

Ολα αυτά μπορεί να ηχούν σαν ενδοθρησκευτική παραφιλολογία, αλλά ενέπνευσαν δύο από τους τρεις σημαντικότερους παράγοντες για τη δημιουργία και επιβίωση του κράτους του Ισραήλ, τη βρετανική παρέμβαση στην Παλαιστίνη και την αμερικανική υποστήριξη προς το εβραϊκό κράτος.

Παρ’ όλα αυτά, υπήρχαν πάντοτε πρόσθετα στοιχεία που έπαιζαν ρόλο, όπως η αυτοκρατορική επέκταση, ο κοσμικός σιωνισμός, τα αποθέματα πετρελαίου και οι πολιτικές των υπερδυνάμεων. Ωστόσο, ο θρησκευτικός ζήλος των Χριστιανών έκαιγε επίμονα. Οταν ο Βρετανός πρωθυπουργός Λόιντ Τζορτζ απέστειλε τον στρατάρχη Εντμουντ Αλενμπι στην Παλαιστίνη το 1917, ούτε η στρατιωτική ούτε η πολιτική στρατηγική είχε ιδιαίτερη σημασία. Ο Τζορτζ είπε στον Αλενμπι να καταλάβει την Ιερουσαλήμ και «να την προσφέρει στον βρετανικό λαό ως χριστουγεννιάτικο δώρο».

Η χριστιανική προοπτική της επανεγκατάστασης των Εβραίων στη βιβλική γη ώθησε πολλούς Ευρωπαίους να ταξιδέψουν στην Ιερουσαλήμ. Η περιοχή της δυτικής Ιερουσαλήμ, γνωστής ως «Γερμανικής Παροικίας», κατοικήθηκε από Γερμανούς Ευαγγελιστές που ήρθαν για να προσελκύσουν Εβραίους. Το ίδιο συνέβη και στην «Αμερικανική Παροικία», από την οποία απομένει το ομώνυμο κομψό ξενοδοχείο στην ανατολική Ιερουσαλήμ.

Στην πραγματικότητα, οι Χριστιανοί σιωνιστές έγιναν ισχυρότεροι στις ΗΠΑ απ’ ό,τι στην Ευρώπη. Πάνω από 3,5% των Αμερικανών ήταν Ευαγγελιστές Χριστιανοί και το όραμα αυτό ενέπνευσε τους περισσότερους εξ αυτών. Η ιδέα που ξεκίνησε ως εμμονή των θρησκευόμενων γενικεύτηκε και άγγιξε ακόμη και προσωπικότητες, τόσο αποστασιοποιημένες όσο ο Αβραάμ Λίνκολν. «Η επιστροφή των Εβραίων στην Παλαιστίνη είναι ένα ευγενικό όνειρο, το οποίο μοιράζονται πολλοί Αμερικανοί», έγραφε το 1863.

Η άρνηση του Βατικανού να αναγνωρίσει το κράτος του Ισραήλ, το 1948, απηχούσε την Καθολική θεολογία της εβραϊκής διάχυσης. Στον αντίποδα, η ευαγγελική άποψη για την ανάγκη επιστροφής των Εβραίων ώθησε τον πρόεδρο Χάρι Σ. Τρούμαν να αναγνωρίσει το Ισραήλ εντός λίγων ωρών από την ανακήρυξη της ανεξαρτησίας του.

Εκτοτε, η αμερικανική πολιτική είναι ένα μείγμα πολιτικών επιλογών, ηθικών δεσμεύσεων και εκλογικών σκοπιμοτήτων. Οι Αμερικανοί όμως είναι αληθινά περήφανοι γι’ αυτό που έκανε ο Τρούμαν. Οποια κι αν ήταν τα κίνητρά του, η υποστήριξη προς το Ισραήλ ήταν η σωστή οδός.

Σήμερα, η κατάσταση είναι πολύ διαφορετική, καθώς η θρησκευτική Δεξιά τείνει να εξελιχθεί σε πυλώνα της αμερικανικής πολιτικής στο Μεσανατολικό. Αναζητώντας μια μορφή Ρεαλπολιτίκ, οι Ισραηλινοί ηγέτες συνεργάζονται με ένα αντιδραστικό θρησκευτικό κίνημα στις ΗΠΑ, που ουσιαστικά επιζητεί την εξάλειψη της εβραϊκής πίστης. Ο αμερικανικός χριστιανικός σιωνισμός είναι μια ιδιαίτερα τοξική μορφή σύγχρονου φονταμενταλισμού. Βλάπτει σοβαρά το Ισραήλ, την Παλαιστίνη, τις ΗΠΑ και την ειρήνη.