Ανθρωποθυσίες σε περίεργες "θρησκείες"

Tου Paul Krugman / THE NEW YORK TIMES

Οπως κοιτάζω αυτό που σήμερα θεωρείται υπεύθυνη οικονομική πολιτική, μια εικόνα σχηματίζεται συνεχώς στο μυαλό μου. Ξέρω πως είναι υπερβολική, αλλά υπάρχει: Η ελίτ της πολιτικής –κεντρικοί τραπεζίτες, υπουργοί Οικονομικών, πολιτικοί που παρουσιάζονται ως υπερασπιστές της δημοσιονομικής αρετής–- ενεργούν σαν ιερείς κάποιας αρχαίας θρησκείας, απαιτώντας από εμάς ανθρώπινες θυσίες για να καθησυχάσουν την οργή αόρατων θεών.

Ναι, σας είπα πως η εικόνα είναι υπερβολική. Ομως, ανεχτείτε με για λίγο.

Στα τέλη του περασμένου έτους, η κοινή γνώμη επί της οικονομικής πολιτικής έκανε απότομη στροφή δεξιά. Οσο κι αν οι μεγάλες οικονομίες του κόσμου μόλις τότε είχαν αρχίσει να ανακάμπτουν, όσο κι αν η ανεργία παρέμενε σε καταστροφικά υψηλά επίπεδα σε μεγάλο μέρος των ΗΠΑ και της Ευρώπης, η δημιουργία θέσεων εργασίας έπαψε να βρίσκεται στην ατζέντα. Αντιθέτως, μας είπαν, οι κυβερνήσεις όφειλαν να στρέψουν όλη τους την προσοχή στη μείωση των δημοσιονομικών ελλειμμάτων.

Οι αμφισβητίες τόνισαν πως η περικοπή των δαπανών σε μια οικονομία υπό κάμψη δεν βελτιώνει τις μακροπρόθεσμες δημοσιονομικές προοπτικές, ενώ μάλιστα μπορεί να τις επιδεινώσει πνίγοντας την οικονομική ανάπτυξη. Ωστόσο, οι «Απόστολοι» της λιτότητας απέφυγαν κάθε προσπάθεια να κάνουν την αριθμητική πράξη. Αφήστε τους αριθμούς, είπαν: Χρειάζονται άμεσες περικοπές δαπανών για να οχυρωθούμε απέναντι στους «εκτελεστές με τα ομόλογα», επενδυτές που, παίρνοντας τον νόμο στα χέρια τους, θα στρέψουν τη σκανδάλη κατά των σπάταλων κυβερνήσεων, εκτινάσσοντας το κόστος δανεισμού και ανοίγοντας τον δρόμο στην κρίση. Δείτε την Ελλάδα, παρότρυναν.

Οι αμφισβητίες τόνισαν πως η Ελλάδα είναι ειδική περίπτωση, χώρα παγιδευμένη στη Ζώνη του Ευρώ, το οποίο την καταδικάζει σε πολυετή αποπληθωρισμό και στασιμότητα ό,τι κι αν πράξει η ίδια. Τα επιτόκια που πληρώνουν οι μεγάλες οικονομίες με το δικό τους νόμισμα –όχι μόνον οι ΗΠΑ, αλλά και η Βρετανία και η Ιαπωνία– δεν αφήνουν να υποθέσουμε πως οι εκτελεστές των ομολόγων είναι έτοιμοι να αναλάβουν δράση. Ούτε καν πως υπάρχουν.

Περιμένετε λίγο, προειδοποιούν οι «Απόστολοι»: Οι εκτελεστές μπορεί να είναι αόρατοι, αυτό όμως δεν σημαίνει πως δεν πρέπει να τους φοβόμαστε. Είναι ένα επιχείρημα που θα ακουγόταν παράξενο έστω και πριν από μερικούς μήνες, όταν η αμερικανική κυβέρνηση μπορούσε να δανειστεί για 10 χρόνια με επιτόκιο χαμηλότερο του 4%. Μας είπαν πως ήταν αναγκαίο να εγκαταλείψουμε τη δημιουργία θέσεων εργασίας, να βασανίσουμε εκατομμύρια εργαζόμενους, για να ικανοποιήσουμε απαιτήσεις που, μάλιστα, οι επενδυτές δεν διατύπωναν, όμως που «θα» διατυπώσουν στο μέλλον.

Το επιχείρημα γίνεται πιο αλλόκοτο τελευταία, όσο καθίσταται όλο και πιο σαφές ότι οι επενδυτές δεν ενδιαφέρονται για τα ελλείμματα, αλλά για τη στασιμότητα και τον αποπληθωρισμό. Και δείχνουν αυτό το ενδιαφέρον ωθώντας τα επιτόκια του χρέους των μεγάλων οικονομιών όχι υψηλότερα, αλλά χαμηλότερα. Την Πέμπτη, το επιτόκιο του 10ετούς κρατικού αμερικανικού ομολόγου ήταν μόλις 2,58%.

Πώς το εξηγούν αυτό οι «Απόστολοι»; Τελευταία μόδα είναι ο ισχυρισμός πως υπάρχει φούσκα στην αγορά ομολόγων. Πως οι επενδυτές δεν ενδιαφέρονται για την οικονομική αδυναμία – απλώς παρασύρονται. Και ιδού το παράλογο του επιχειρήματος: Πρώτα μας λένε να αγνοήσουμε τα οικονομικά μεγέθη και να υπακούσουμε στις βουλές των αγορών. Τώρα, να αγνοήσουμε τι λένε οι αγορές, γιατί βρίσκονται σε σύγχυση.

Γι’ αυτό βρίσκομαι κι εγώ να βλέπω παράξενες, πρωτόγονες θρησκείες που ζητούν ανθρωποθυσίες. Γιατί ναι, ζητούν ανθρωποθυσίες. Οποιος αμφιβάλλει για τα δεινά στα οποία υποβάλλει μια ασθενή οικονομία η περικοπή δαπανών, ας δει τις καταστροφικές επιπτώσεις των προγραμμάτων λιτότητας σε Ελλάδα και Ιρλανδία. Ισως αυτές οι χώρες να μην είχαν άλλη επιλογή. Ομως, στις ΗΠΑ έχουμε.

Ας προσθέσουμε και το χειρότερο: Πολλοί από τους πιο ένθερμους «Αποστόλους» της λιτότητας είναι, βέβαια, υποκριτές. Δείτε, π.χ., πόσο ξαφνικά έχασαν οι Ρεπουμπλικανοί το ενδιαφέρον τους για το έλλειμμα όταν τέθηκε ζήτημα κόστους διατήρησης των φοροελαφρύνσεων για τους πλούσιους...