Κλειστά επαγγέλματα, ανοιχτά μυαλά

Του Μιχαλη Πιτσιλιδη

Διευθυντή του περιοδικού Popular Medicine.

Εληξε, σχετικά σύντομα κι αφού επέφερε ένα ακόμα πλήγμα στον τουρισμό, ο αναχρονισμός της μαύρης εμπορίας αδειών για οδικές μεταφορές. Στη διάρκεια της κινητοποίησης αναδείχθηκαν και πάλι μερικές από τις παθογένειες της σημερινής ελληνικής κοινωνίας. Ο «διάλογος» μεταξύ απεργών και αρμοδίων πολιτικών παραγόντων, για παράδειγμα, διεξαγόταν κυρίως 8 με 9 το βράδυ, στα τηλεοπτικά παράθυρα. Η αμοιβαία υπόσχεση περί λύσης της απεργίας με ταυτόχρονη άρση της επίταξης, δόθηκε το βράδυ του Σαββάτου, 31 Ιουλίου, σε τηλεοπτικό παράθυρο!

Μετά τις οδικές μεταφορές ακολουθούν, απαραιτήτως εντός του 2011, τα εξής, όπως αναφέρονται στη σελ. 72 της επίσημης μετάφρασης του Μνημονίου: «Κατά τη διάρκεια του επόμενου έτους, θα απελευθερωθούν κλειστά επαγγέλματα με τη μείωση των καθορισμένων αμοιβών και άλλων περιορισμών για τους δικηγόρους, τα φαρμακεία, τους συμβολαιογράφους, τους μηχανικούς, τους αρχιτέκτονες, τις οδικές μεταφορές και τους λογιστές». Αξίζει να γίνει εδώ μια ουσιώδης επισήμανση. Τα κλειστά επαγγέλματα βασίζονται σε νόμους και υπουργικές αποφάσεις που παραχωρήθηκαν από τα δύο μεγάλα κόμματα. Κατά κάποιον τρόπο, επομένως, αναζητούν τη λύση στο πρόβλημα εκείνοι που το δημιούργησαν. Πρόκειται για μια ιδιόμορφη ομοιοπαθητική προσέγγιση που θα ήταν, ασφαλώς, καταδικασμένη σε αποτυχία, αν δεν τελούσε υπό την εποπτεία της επάρατης «τρόικας».

Αλλωστε, μια απλή ανάγνωση του Μνημονίου δείχνει ότι αυτό ταυτίζεται, σε εξαιρετικά μεγάλο βαθμό, με τα προεκλογικά προγράμματα του ΠΑΣΟΚ και της Νέας Δημοκρατίας. Επομένως, τόσο τα πολιτικά στελέχη, όσο και τα εκατομμύρια των ψηφοφόρων, αποτελούν, κατά τεκμήριο, εν δυνάμει θιασώτες του εκσυγχρονισμού της χώρας, έστω κι αν αυτή επιτελείται σήμερα μέσω του Μνημονίου. Στην Ελλάδα, άλλωστε, η έννοια του κλειστού επαγγέλματος είναι πολύ ευρύτερη, καθώς σχεδόν στο σύνολο των επαγγελμάτων επικρατεί το εθιμικό δίκαιο της συντεχνίας ή της νεποκρατίας ή και των δύο. Οι καθηγητικές πανεπιστημιακές έδρες αποτελούν συχνά κληρονομιά ή προίκα. Πρόσφατα, πολύ νέα ηθοποιός άρχισε την καριέρα της από εκεί που ευελπιστούν να την τελειώσουν καταξιωμένοι συνάδελφοί της: από την Επίδαυρο, χάρη στις θέσεις που κατέχουν οι γονείς της. Τα παραδείγματα είναι άπειρα…

Τα κλειστά επαγγέλματα θεωρούνται αναχρονισμός και τροχοπέδη της ανάπτυξης, όχι τόσο επειδή προστατεύονται από ισχυρά εμπόδια εισόδου. Υπό αυτήν την έννοια, όλα τα επαγγέλματα που απαιτούν πανεπιστημιακούς τίτλους, έχουν ένα υψηλό εμπόδιο εισόδου: την εισαγωγή στο πανεπιστήμιο. Το πρόβλημα βρίσκεται στο γεγονός ότι στο εσωτερικό των κλειστών επαγγελμάτων δεν υφίσταται ή είναι εξαιρετικά μειωμένος ο ανταγωνισμός τιμών, για τα προσφερόμενα προϊόντα και υπηρεσίες. Το αναπόφευκτα αυξημένο αυτό κόστος μεταφέρεται στην κατανάλωση και μειώνει την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας.

Χρειάζεται, όμως, μεγάλη προσοχή κατά την «απελευθέρωση». Τυπικό παράδειγμα τα φαρμακεία. Σήμερα ισχύουν σε αυτά, όλα τα χαρακτηριστικά του κλειστού επαγγέλματος: διοικητικοί περιορισμοί (αποστάσεις και πληθυσμιακή αναλογία), σταθερές λιανικές τιμές με απαγόρευση (!) εκπτώσεων, αλλά και υποχρεωτική λειτουργία υπό μορφή προσωπικής επιχείρησης ή ομόρρυθμης εταιρείας μεταξύ φαρμακοποιών. Για την επικείμενη απελευθέρωση θα πρέπει, ωστόσο, να ληφθούν υπόψη αρκετές και σημαντικές ιδιαιτερότητες.

Η Ελλάδα έχει σήμερα, αναλογικά, τα περισσότερα φαρμακεία από κάθε άλλη χώρα της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Αναλογούν περίπου 900 κάτοικοι ανά φαρμακείο. Αν αρθούν πλήρως οι διοικητικοί περιορισμοί, αφενός θα υπάρξει έκρηξη στη δημιουργία νέων φαρμακείων, ιδιαιτέρως στα σημεία υψηλής συνταγογράφησης (π.χ. κάτω από ιατρεία ΙΚΑ) και αφετέρου θα παρουσιαστεί μαζική μετακίνηση φαρμακείων, τα οποία σήμερα εξυπηρετούν λόγω κατανομής, κυριολεκτικά και την τελευταία γειτονιά της Ελλάδας.

Αλλωστε, στις περισσότερες χώρες της Ευρώπης ισχύουν περιορισμοί. Η χώρα είναι φανερό ότι δεν χρειάζεται περισσότερα φαρμακεία, ούτε εταιρείες φαρμακείων, με την προϋπόθεση ότι αίρονται κάποιοι γελοίοι περιορισμοί όπως π.χ. η απαγόρευση... πώλησης ή μεταφοράς του φαρμακείου, ακόμα και σε ιδιόκτητο κατάστημα.

Το βασικό πρόβλημα συνίσταται στο υψηλό, ενιαίο και σταθερό ποσοστό κέρδους (33% επί της χονδρικής ή 25% επί της λιανικής τιμής). Η εφαρμογή κλιμακούμενου ποσοστού κέρδους που θα μικραίνει όσο ακριβότερο είναι το φάρμακο, χωρίς να ξεπερνάει, τελικά, ένα συγκεκριμένο ποσόν (πλαφόν κέρδους), φαίνεται πως είναι πλέον απαραίτητο. Αλλωστε και το Μνημόνιο αναφέρεται σε «μείωση των καθορισμένων αμοιβών» και όχι σε ελεύθερες εκπτώσεις ή διαπραγματεύσεις μεταξύ Ταμείων και φαρμακοποιών. Παράλληλα, ωστόσο, θα πρέπει να θεσπιστούν στοιχειώδης αμοιβή εκτέλεσης συνταγής αλλά και ελάχιστο ανασφάλιστο ποσό ανά συνταγή, προκειμένου να υπάρξει αξιόλογο όφελος για τα Ταμεία και όχι απλώς διάλυση του φαρμακευτικού επαγγέλματος, λόγω ταυτόχρονης μείωσης των τιμών των φαρμάκων και του ποσοστού κέρδους. Δυστυχώς, η συνδικαλιστική ηγεσία των φαρμακοποιών, όπως κι εκείνη των ιδιοκτητών φορτηγών, «δεν το συζητάει», με αποτέλεσμα να μην είναι έτοιμη να εκπροσωπήσει εποικοδομητικά τον κλάδο στις επικείμενες διαπραγματεύσεις…