Εννοιολογικά

ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΓΕΩΡΓΟΥΣΟΠΟΥΛΟΥ

ΚΟΝΤΑ ΣΤΟΝ ΝΟΥ. ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΙΔΙΟ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΠΑΙΔΕΙΑ ΚΑΙ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ; ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΙΔΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ; ΣΚΕΦΤΟΜΑΙ ΠΩΣ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΑΝΟΗΤΟΙ ΟΙ ΞΕΝΟΙ ΕΛΛΗΝΙΣΤΕΣ ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΜΕ ΟΥΜΑΝΙΣΤΙΚΗ ΜΟΡΦΩΣΗ Σ΄ ΑΝΑΤΟΛΗ ΚΑΙ ΔΥΣΗ ΠΟΥ ΣΥΝΗΘΩΣ ΑΦΗΝΟΥΝ ΑΜΕΤΑΦΡΑΣΤΗ ΣΤΗ ΓΛΩΣΣΑ ΤΟΥΣ ΤΗ ΛΕΞΗ ΚΙ ΩΣ ΕΚ ΤΟΥΤΟΥ ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΗΣ ΕΝΝΟΙΑΣ ΠΑΙΔΕΙΑ.

Εξάλλου ένα από τα σημαντικότερα γερμανικά περιοδικά, που το αντέγραψε τουλάχιστον ως τίτλο παλιότερα και ο Παπανούτσος, ΠΑΙΔΕΙΑ, έτσι στα αρχαιοελληνικά (και τα νεοελληνικά), ονομαζόταν. Παιδεία είναι και ένα από τα θεμελιώδη βιβλία για την ουσία αυτής της πολυδύναμης και πολύχυμης πλατωνικής έννοιας του Β. Γαίγκερ. Πάντως οι Ευρωπαίοι έχουν την ανάλογη λέξη, δάνειο από τη λατινική που μετέφραζε την ουσία της ελληνικής έννοιας, τη λέξη Cultura σ΄ όλες τις γλωσσικές της εντοπιότητες. Καλλιέργεια. Οι καλλιεργημένοι αυτοί με βάθος αιώνων εμπειρίας λαοί αντιδιαστέλλουν την έννοια Culture από την έννοια της λέξης Civilisation. Αυτή την τελευταία ο Κοραής μετέφρασε σε Πολιτισμό.

Η σύγχυση στα καθ΄ ημάς μεγάλωσε όταν εγκαταλείψαμε την έννοια Καλλιέργεια και την ουσία της έννοιας Παιδείας και εγκαινιάσαμε τους νεολογισμούς πνευματικός πολιτισμός και υλικός πολιτισμός. Πόση φαιά ουσία έχει θυσιάσει η φροντιστηριακή βοηθητική των πρετ α πορτέ εκθέσεων για να ορίσουν τη διαφορά, άσ΄ τα να πάνε.

Ο καθαρεύων 19ος αιώνας ονόμασε Υπουργείο Παιδείας (και μάλιστα παλιότερα- έως πρόσφατα «Εθνικής») παραπέμποντας στην πλατωνική παράδοση του όρου. Και πιθανόν παρ΄ όλο που το κυβερνητικό αυτό στρατηγικό πόστο κυρίως με την Αγωγή, την Εκπαίδευση, επιτηδεύονταν, όμως πριν τη χούντα ήλεγχε και τον χώρο των Τεχνών, της Λογοτεχνίας, του Θεάτρου, της Μουσικής και του όλου «πνευματικού πολιτισμού», άρα είχε το δικαίωμα να διεκδικεί την ενασχόληση με την Καλλιέργεια, τη Μόρφωση, την Κουλτούρα. Ηρθε όμως η αγράμματη σ΄ όλα χούντα και άφησε τον γενικό τίτλο Εθνική Παιδεία στο υπουργείο για την Αγωγή και την Εκπαίδευση και ίδρυσε Υπουργείο Πολιτισμού.

Στην αρχή μάλιστα ηλιθιωδώς ονομαζόταν «Υπουργείο Πολιτισμού και Επιστημών». Σχήμα εν διά δυοίν. Πώς λέμε: «Δεν τραγουδούσε σαν πουλί ουδέ σαν χελιδόνι»; Ετσι.

Αλλο τώρα αν στο Νέο Υπουργείο Παιδείας και Διά Βίου Εκπαίδευσης ανήκουν οι Επιστήμες ως σπουδή, τα πανεπιστήμια και οι βιβλιοθήκες, ενώ στο Υπουργείο Πολιτισμού τα μουσεία, οι αρχαιολογικοί χώροι, οι δραματικές σχολές, οι ορχήστρες κ.λπ. Το περιεχόμενο των Σπουδών της Αρχαιολογίας, των Νεοελληνικών Σπουδών π.χ. το καθορίζει ο υπουργός Παιδείας αλλά τις ανασκαφές και τα αρχαιολογικά προβλήματα, τους λογοτέχνες και την ιστορία της Λογοτεχνίας το Υπουργείο Πολιτισμού. Μύλος.

Τώρα που η παρούσα κυβέρνηση προχώρησε σε τόσο φανταχτερούς νεολογισμούς στην ονομασία των υπουργείων δεν ήταν ευκαιρία να ονομάσει επιτέλους Υπουργείο Εκπαίδευσης και Επιμόρφωσης το Υπουργείο Παιδείας και επιτέλους Υπουργείο Παιδείας και Διά Βίου Καλλιέργειας το Υπουργείο Πολιτισμού;

Πόσο κάποιοι ανατρεπτικοί του γλυκού νερού παλιότερα δεν είχαν παρεξηγήσει τους γνωστούς και θαυμάσιους στίχους του «Τοίχου» των Πινκ Φλόιντ. Ταυτίζοντας στην κούτρα τους την κουλτούρα, την παιδεία, την καλλιέργεια με την Εκπαίδευση, Εducation, που ζητούσαν να γκρεμίσουν οι ταλαντούχοι καλλιτέχνες μπουχτισμένοι από τη δομή, το περιεχόμενο και την αποικιακή ιδεολογία της βρετανικής εκπαίδευσης;

Γιατί βέβαια άλλο η καλλιέργεια, τμήμα της οποίας είναι και τα σπουδαία τραγούδια των Μπιτλς, του Ντίλαν, του Σαββόπουλου (για να αναφερθώ σε συγκεκριμένα) κι άλλο πράγμα η Αγωγή, η Εducation, από το λατινικό duco που σημαίνει άγω, καθοδηγώ, κατευθύνω.

Αντιλαμβάνεται λοιπόν κανείς ότι ένα Υπουργείο Παιδείας, Κουλτούρας, Καλλιέργειας, τέλος πάντων Μόρφωσης υλοποιεί τη συνταγματική επιταγή ότι το Κράτος, η Πολιτεία, οφείλει να ενισχύει, να στηρίζει και να δημιουργεί τις προϋποθέσεις ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητας των πολιτών μέσω των επιτευγμάτων του ανθρώπινου πνεύματος.

Αντίθετα ένα Υπουργείο Εκπαίδευσης, Διά Βίου Επιμόρφωσης και Αγωγής προσδιορίζει την ύλη, τις μεθόδους, τα όρια και τους όρους παροχής εκείνων των απαραίτητων γνώσεων που περιγράφουν το μοντέλο πολίτη και παραγωγικού στελέχους που οραματίζεται η εκάστοτε κοινωνία μέσω των δημοκρατικά εκλεγμένων αντιπροσώπων της, αλλά μοντέλα πολιτών ή υπηκόων ή δούλων καθορίζουν και τα τυραννικά, τα φασιστικά ή πάσης φύσεως (θρησκευτικά) καθεστώτα.

Η χιτλερική και σταλινική Εκπαίδευση προγραμμάτιζε και καθοδηγούσε μέσω των οργάνων της το μοντέλο του άριου ή του σοβιετικού πολίτη. Ομως την ίδια εποχή ο Τόμας Μαν, ο Μπρεχτ, ο Αϊνστάιν, ο εβραίος επίσης Ράινχαρντ αποτελούν αναπόσπαστο και ουσιώδες τεκμήριο, όπως και ο Παστερνάκ, ο Σολζενίτσιν, η Πόποβα των αντίστοιχων πνευματικών παραδόσεων της Γερμανικής και της Ρωσικής Παιδείας.

Η ελληνική γλώσσα και όταν αφομοιώνει και όταν τροποποιεί ή μεταποιεί ξένους όρους κάνει πάντα σωστά τη δουλειά της, όχι όμως πάντα και όσοι τη μεταχειρίζονται με ιδεοληπτικά ή δογματικά κριτήρια. Ετσι ορθά λέγεται ο τάδε είναι εκπαιδευτής οδηγών, σκύλων, βατραχανθρώπων, πράγμα που σημαίνει πως κατέχει και διδάσκει τεχνικές, τρόπους αφομοίωσης και έχει μέτρα αξιολόγησης επιδόσεων. Δεν παράγει πάντως μορφωτικά αγαθά. Τα διαχειρίζεται, τα ταξινομεί και τα μεταδίδει. Και δεν είναι μικρό προσόν και ταλέντο να είσαι δάσκαλος, δηλαδή διαμεσολαβητής γνώσεων και πάροχος αξιών που προτείνει ως εφόδια η Πολιτεία.

Τέλος πάντων ας ονομάσουμε κάποτε ό,τι ζητάμε, ό,τι κάνουμε και ό,τι σχεδιάζουμε και οραματιζόμαστε με το σωστό του όνομα.

Δεν είναι αστείο να αναχωρεί ο υπουργός Πολιτισμού από την Ελλάδα και μόλις περάσει τα σύνορα και βρεθεί με συναδέλφους του της Ε.Ε. να γίνεται υπουργός Κουλτούρας; Εχετε ακούσει πουθενά ο ανάλογος δημόσιος λειτουργός να ονομάζεται υπουργός της Civilisation;!

Ο σταυρός του Χριστού ανήκει στον πολιτισμό της ξυλουργικής τέχνης των Εβραίων, ως όργανο εκτέλεσης ανήκει στην κουλτούρα των Ρωμαίων.