Οι κοινωνικές και οι οικονομικές επιπτώσεις του καπνίσματος

Του ΓΙΑΝΝΗ ΤΟΥΝΤΑ,

(αν. καθηγητή Κοινωνικής Ιατρικής, Κέντρο Μελετών Υπηρεσιών Υγείας Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών, προέδρου ΕΟΦ)

Οι μισοί θάνατοι από αυτούς που οφείλονται στη χρήση καπνού συμβαίνουν κατά τα πλέον παραγωγικά χρόνια της ζωής.  Αυτό έχει ως συνέπεια τη μείωση των δεικτών παραγωγικότητας και την απώλεια οικονομικών ευκαιριών για ανάπτυξη. Το γεγονός ότι οι πληθυσμοί που θα πληγούν περισσότερο είναι αυτοί που αποτελούν το βασικό παραγωγικό δυναμικό του πλανήτη καθιστά το πρόβλημα ακόμα σοβαρότερο, ενώ οι απώλειες παραγωγικότητας είναι τεράστιες. Αλλά εκτός από την πρώιμη θνησιμότητα, οι καπνιστές έχουν και μεγαλύτερη νοσηρότητα, γεγονός που συνεπάγεται αυξημένο αριθμό απουσιών από την εργασία, μειωμένη παραγωγικότητα κατά την εργασία και πρόωρη αποχώρηση από την εργασία.

Ασφαλώς, πέρα από τις έμμεσες οικονομικές απώλειες, τα προβλήματα υγείας που προκαλεί ο καπνός δημιουργούν μια τεράστια επιβάρυνση στα συστήματα υγείας. Οι χρόνιοι καπνιστές νοσηλεύονται συχνότερα, για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα και καταναλώνουν περισσότερους πόρους του συστήματος σε σύγκριση με τους μη καπνιστές. Ετσι, το κόστος θεραπείας και νοσηλείας τους είναι ιλιγγιώδες. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Παγκόσμιας Τράπεζας, το κόστος της φροντίδας υγείας για τα νοσήματα που σχετίζονται με το κάπνισμα ανέρχεται από 0,1 έως και 1,1% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος (ΑΕΠ). Εξαιτίας του κόστους αυτού, το κάπνισμα θεωρείται ο μεγαλύτερος παράγοντας δαπανών για το ασφαλιστικό σύστημα.

Το άμεσο και έμμεσο κόστος του καπνίσματος στην Ευρωπαϊκή Ενωση υπολογίζεται για το 2000 μεταξύ 97,7 και 130,3 δισ. ευρώ. Συνολικά, στις ΗΠΑ, το κόστος από την απώλεια της παραγωγικότητας και την επιβάρυνση των υπηρεσιών υγείας εκτιμάται ότι φτάνει τα 10,47 δολάρια για κάθε πακέτο τσιγάρων που πωλείται.

Για την Ελλάδα έχει υπολογιστεί ότι το κόστος περίθαλψης νοσημάτων που οφείλονται στο κάπνισμα ξεπερνά τα 2,14 δισ. ευρώ ετησίως, ποσό δυσανάλογα μεγάλο σε σχέση με τις δυνατότητες του συστήματος υγείας, ενώ ειδικότερα για το ΕΣΥ, η νοσηλεία ασθενών εξαιτίας του τσιγάρου κοστίζει περισσότερο από 500 εκατ. ευρώ ετησίως.

Αλλά και ο ίδιος ο καπνιστής επιβαρύνεται οικονομικά για την αγορά των τσιγάρων. Για μια μέση κατανάλωση 20 τσιγάρων την ημέρα, ένας Ελληνας καπνιστής ξοδεύει περίπου 60 ευρώ τον μήνα ή 720 ευρώ ετησίως. Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας, το κάπνισμα φτάνει να κοστίζει έως 80 ευρώ κατά μέσο όρο τον μήνα ή πάνω από 2,6 ευρώ την ημέρα. Το ποσό αυτό είναι πολύ μεγαλύτερο για πολλούς καπνιστές που καπνίζουν περισσότερα από 20 τσιγάρα την ημέρα.

Από την άλλη, σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση του ΠΟΥ, ο έλεγχος του καπνίσματος εξακολουθεί να υποχρηματοδοτείται. Ετησίως δαπανώνται 173 φορές περισσότερα δολάρια απ' όσα συλλέγονται ανά τον κόσμο από τον επιβληθέντα φόρο στον καπνό, προκειμένου να εφαρμοστούν αντικαπνιστικές δραστηριότητες. Οι δε αντικαπνιστικές δραστηριότητες που εφαρμόζονται καλύπτουν κάτω του 10% του παγκόσμιου πληθυσμού. Το 2009 μόνο σε 17 χώρες ίσχυαν αντικαπνιστικά μέτρα.

Μία ακόμα κρίσιμη παράμετρος είναι η κοινωνική διάσταση των επιπτώσεων του καπνίσματος. Στις περισσότερες χώρες, οι άνθρωποι από τα χαμηλότερα κοινωνικό-οικονομικά στρώματα έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να είναι καπνιστές, αλλά και να νοσήσουν ή να πεθάνουν από αιτίες που σχετίζονται με το κάπνισμα. Η καθημερινή κατανάλωση προϊόντων καπνού επιβαρύνει οικονομικά τις φτωχότερες οικογένειες και δυσχεραίνει την πρόοδο, ακόμα και την επιβίωσή τους. Τέλος, θα πρέπει να σημειωθεί ότι ένας καπνιστής ξοδεύει κατά μέσο όρο περισσότερα από 80.000 ευρώ για αγορά τσιγάρων στη διάρκεια της ζωής του.

Ιστοσελίδα Υγείας - Πρόληψης: http://www.neahygeia.gr/