«Η αυστηρότητα είναι για τα μαθηματικά ό,τι το ήθος για τον άνθρωπο»

Ο ΜΑΡΚΟΥΣ ΝΤΙ ΣΟΤΟΪ ΜΙΛΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΤΟΥ

* Οι μαθηματικοί είναι μέρος μιας μεγάλης νομαδικής φυλής. Συνέρχονται ετησίως σε διάφορες διασκέψεις για να ανταλλάξουν τις ιστορίες τους και μετά χωρίζουν για να ακολουθήσουν τους δικούς τους, ξεχωριστούς πάλι, δρόμους.

* Πολλοί μαθηματικοί διασκεδάζουν να μαθαίνουν για νέες ανακαλύψεις, ακόμη και αν έχει περάσει η περίοδος της ακμής τους. Η επιθυμία να είσαι «εκεί», για να δεις ένα σπουδαίο πρόβλημα να λύνεται, έχει κρατήσει ζωντανούς και δραστήριους πολλούς μαθηματικούς.

* Διαβάζω μια μαθηματική απόδειξη με τον ίδιο τρόπο που ακούω ένα μουσικό κομμάτι. Ενα μαθηματικό κομμάτι ξεκινά και στην πορεία, καθώς η απόδειξη αναπτύσσεται, όπως ακριβώς μια συμφωνία, τα θέματα αρχίζουν να μετατρέπονται σε κάτι καινούργιο και απροσδόκητο. Αυτή είναι η δύναμη ενός μαθηματικού κομματιού: ακριβώς όπως το μουσικό αντίστοιχό του, «θέλει» να σε μεταφέρει κάπου αλλού, σε έναν καινούργιο κόσμο. Αλλωστε, όπως έχει πει και ο Λάιμπνιτς, «μουσική είναι η απόλαυση που βιώνει ο ανθρώπινος νους όταν μετρά χωρίς να συνειδητοποιεί ότι μετρά».

* Νομίζω ότι τα μαθηματικά αντιπροσωπεύουν για τους περισσότερους ανθρώπους έναν μαγικό κόσμο στον οποίο θέλουν πολύ να εισέλθουν, γι' αυτό και «πρωταγωνιστούν» σε έναν μεγάλο αριθμό ταινιών, μυθιστορημάτων και τηλεοπτικών σειρών.

* Ασφαλώς και υπάρχει μεγάλη ματαιοδοξία σε όσους ασχολούνται με τα μαθηματικά. Ο κάθε μαθηματικός θέλει να δει κάποτε το όνομά του να συνοδεύει κάποιο θεώρημα. Υπάρχει η αίσθηση ότι η λύση ενός μαθηματικού προβλήματος κάνει έναν μαθηματικό αθάνατο, αφού η απόδειξή του θα μείνει ζωντανή για πάντα.

* Κάποιοι λένε ότι τα μεγάλα άλυτα προβλήματα, όπως η υπόθεση του Ρίμαν, ίσως είναι καλύτερο να παραμείνουν άλυτα, εξαιτίας των μεγάλων μαθηματικών ανακαλύψεων που έχουν επιτευχθεί κατά την προσπάθεια λύσης τους. Οταν λύθηκε το θεώρημα του Φερμά, πέρα από την προφανή χαρά, κυριάρχησε και απογοήτευση, αφού αυτό το σπουδαίο πρόβλημα που ενέπνευσε τόσες άλλες μαθηματικές ανακαλύψεις, δεν υφίστατο πια.

* Στα μαθηματικά, εάν απομακρυνθείς από την αυστηρότητα του λογικού επιχειρήματος και επιχειρήσεις να χτίσεις το θέμα σου πάνω σε μη αποδεδειγμένες προτάσεις, είναι σαν να χτίζεις έναν πύργο με τραπουλόχαρτα. Ακριβώς όπως η βιβλική ιστορία για τα Σόδομα και τα Γόμορρα δείχνει το πού καταλήγει μια κοινωνία η οποία εξοβελίζει την ηθική της, τα μαθηματικά θα διαλύονταν εάν χανόταν η πίστη στην ανάγκη να αποδεικνύεται κάτι με αυστηρότητα προτού γίνει αποδεκτό ως μαθηματικός κανόνας. Ο μεγάλος μαθηματικός του 20ού αιώνα Αντρέ Βέιλ συνέλαβε στη φράση «Η αυστηρότητα είναι για τα μαθηματικά ό,τι το ήθος για τον άνθρωπο», μια από τις πιο βαθιά εδραιωμένες πεποιθήσεις των μαθηματικών.

5 επαναστάτες των μαθηματικών (κι ένα ροκ κομμάτι που τους ταιριάζει):

Αλαν Τιούρινγκ: ο Βρετανός μαθηματικός που «έσπασε» τον κωδικό Enigma των Γερμανών στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, ενώ αργότερα άρχισε να διερευνά τη δυνατότητα κατασκευής του πρώτου υπολογιστή.

Ομοφυλόφιλος εν μέσω μιας συντηρητικής κοινωνίας, κυνηγήθηκε και αναγκάστηκε να υποστεί ορμονοθεραπεία. Αυτοκτόνησε δαγκώνοντας ένα μήλο ποτισμένο με κυάνιο. Του ταιριάζει το «Englishman in New York» για τον στίχο του «Α gentleman would walk but never run». Ο Τιούρινγκ, ένας τζέντλεμαν της επιστήμης, παρά τις διώξεις που υπέστη, έκανε αυτό ακριβώς: βάδισε αξιοπρεπέστατα στη ζωή του, δεν έτρεξε, ακόμη κι όταν οι αλλεπάλληλες πιέσεις είχαν μετατρέψει την καθημερινότητά του σε ζωντανή κόλαση (βλ. «Αλαν Τιούρινγκ», εκδ. «Τραυλός»).

Γκριγκόρι Πέρελμαν: ο γνωστός Ρώσος μαθηματικός που, φυσιογνωμικά, «φέρνει» στον Θεόφιλο Σεχίδη. Το 2006, ο Πέρελμαν αρνήθηκε 1 εκατομμύριο δολάρια, χρήματα που συνόδευαν το βραβείο Κλέι, το οποίο, χάρη στην απόδειξή του της Εικασίας του Πουνκαρέ, είχε κατακτήσει. Θα του ταίριαζε το κομμάτι των Μπιτλς «Can't buy me love», εννοώντας ως αγάπη τον αγνό έρωτά του για την επιστήμη των μαθηματικών, τον οποίον τα αμερικανικά δολάρια στάθηκαν αδύναμα να «αγοράσουν» (βλ. «Ο Ρώσος μαθηματικός» και η «Εικασία του Πουανκαρέ» από τις εκδόσεις «Τραυλός»).

Τζον Νας: μαθηματική ιδιοφυΐα, όμως εξαιρετικά βασανισμένος, αφού ταυτόχρονα με τις πρωτότυπες μαθηματικές ιδέες που παρήγαγε, είχε να αντιμετωπίσει κρίσεις παρανοϊκής σχιζοφρένειας. Τον υποδύθηκε ο Ράσελ Κρόου στην ταινία «Ενα υπέροχο μυαλό». Του ταιριάζει το κομμάτι «Crazy train» του Οζι Οσμπουρν, αφού και ο Νας διασχίζει τη ζωή σαν «τρελό τρένο», με ένα μυαλό που τρέχει με ασύλληπτη ταχύτητα αλλά, ίσως και εξαιτίας αυτού, κινδυνεύει να εκτροχιαστεί κάθε στιγμή (βλ.«Θεωρία Παιγνίων», εκδ. «Ευρασία»).

Μπέρναρντ Ρίμαν: η περίφημη «υπόθεσή» του αποτελεί ίσως το δυσκολότερο μαθηματικό πρόβλημα που παραμένει άλυτο. Ο Ρίμαν, ντροπαλός από μικρός, πέρασε πολλές δυσκολίες εξαιτίας οικονομικών δυσχερειών. Η βιαστική μετακόμισή του στην Ιταλία εν μέσω πολέμου Πρωσίας-Ανόβερου είχε ως αποτέλεσμα τον θάνατό του σε ηλικία 39 ετών (βλ. «Υπόθεση Ρίμαν», εκδ. «Τραυλός»). Του ταιριάζει το «Paper in fire» του Τζον Κούγκαρ Μέλενκαμπ, τόσο για την... οικονόμο του, που έβαλε φωτιά στα χαρτιά του μετά τον θάνατό του, με αποτέλεσμα να χαθεί σημαντικό μέρος της δουλειάς του, όσο και για το μαθηματικό όνειρό του, αυτό μιας «μεγάλης» λύσης, το οποίο, όταν το πλησίασε, το είδε να καίγεται σαν «χαρτί στη φωτιά»...

Αντρέ Βέιλ: συνελήφθη σαν κατάσκοπος στη Φινλανδία, παρ' ολίγον να εκτελεστεί και, εν συνεχεία, απέδειξε το σπουδαίο του θεώρημα, ενώ ήταν στη φυλακή, περιμένοντας να δικαστεί στη Γαλλία. Τελικά έφτασε αισίως τα 92... Του ταιριάζει, εξαιτίας... φυλακής, το «Chain gang» του Σαμ Κουκ («that's the sound of the men, working on the chain gang, All day long they're singin» (hooh! aah!) (hooh! aah!), (hooh! aah!) (hooh! aah!)».

ΠΗΓΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ