Το κύκνειο άσμα της μεσαίας τάξης

Αρθρο εξαιρετικό

Του ΘΑΝΑΣΗ ΔΡΙΤΣΑ

(Καρδιολόγου στο Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο)

Τα δυσβάσταχτα οικονομικά μέτρα της κυβέρνησης επί της ουσίας δίνουν τη χαριστική βολή κυριότερα στη μεσαία τάξη ανθρώπων στον τόπο μας. Η μεσαία τάξη αποτελείται από νομοταγείς και φορολογικά συνεπείς μισθωτούς του δημόσιου ή ιδιωτικού τομέα που ζούσαν με έναν αξιοπρεπή μισθό μια ζωή με καλή ποιότητα. Τα εισοδήματα τους ήταν αποτέλεσμα μακροχρόνιας και σταθερής εργασίας, διέθεταν μόρφωση και ικανοποιητικό επίπεδο εκπαίδευσης χωρίς να κατάγονται από πάμπλουτες αστικές οικογένειες. Με άλλα λόγια, ό,τι πέτυχαν δεν τους χαρίστηκε ούτε κερδήθηκε σε κερδοσκοπικά παιχνίδια τύπου Χρηματιστηρίου.

Ημεσαία τάξη συνδέεται παγκόσμια με την άνθηση της δημοκρατίας και της οικονομικής προόδου και ουσιαστικά υπήρξε το καθαρό προϊόν των ιδεών της Γαλλικής Επανάστασης και του Διαφωτισμού. Επίσης η μεσαία τάξη συνδέθηκε με την ευγενή άμιλλα, την προώθηση της ιδέας της αριστείας και την επικράτηση της κοινωνίας των αρίστων του πνεύματος.

Αν και στον τόπο μας δεν αναπτύχθηκε ποτέ μια καθαρή αστική τάξη με την έννοια που υπήρξε στην Ευρώπη, όμως τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια (δηλ. δεκαετίες '50-'70) ο τόπος δημιούργησε μεσαία τάξη μορφωμένων που προήλθαν από υψηλού επιπέδου δημόσια ελληνική παιδεία π.χ. καθηγητές, δάσκαλοι, γιατροί της εποχής αυτής είχαν προέλθει μέσα από αξιολογικές διαδικασίες και εκπαιδευτική αυστηρότητα. Μάλιστα αυτή την εποχή υπήρξε η ακμή των προτύπων σχολείων, δηλ. δημόσια ελληνικά σχολεία μέσης εκπαίδευσης στα οποία φοιτούσαν δωρεάν, έπειτα από αυστηρή επιλογή, άριστοι μαθητές αλλά χωρίς ταξικές διαφορές. Πολλοί απόφοιτοι αυτών των σχολείων (βλ. Βαρβάκειο, Πειραματικό, Ιωνίδειος σχολή) διακρίθηκαν στις επιστήμες και τις τέχνες εντός και εκτός συνόρων και απετέλεσαν την πνευματική και κοινωνική αιχμή του δόρατος της μεσαίας τάξης.

Στην αρχή της δεκαετίας του '80 ο Ανδρέας Παπανδρέου (παρ' ό,τι σοσιαλιστής!) κατάργησε τα πρότυπα μη ταξικά αυτά σχολεία, δίνοντας έτσι ένα χτύπημα στην ιδέα της αριστείας που είναι υπεράνω κοινωνικών και οικονομικών διαφορών. Παράλληλα το χτύπημα εναντίον της μη ταξικής παιδείας δόθηκε και μέσα από την έλλειψη μηχανισμών αξιολόγησης εκπαιδευτικών και σπουδαστών που οδήγησε τη σημερινή δημόσια παιδεία στον βούρκο.

Ετσι άνοιξε ο δρόμος στα ιδιωτικά εκπαιδευτήρια και τα ξένα κολέγια, τα οποία άρχισαν να ανθούν προοδευτικά, αλλά εκεί βέβαια δεν μπορούσε να φοιτήσει ένας μαθητής της μεσαίας ή κατώτερης οικονομικής τάξης.

Προοδευτικά παραμερίστηκαν οι άνθρωποι της μεσαίας τάξης και κυριάρχησαν αυτονόητα και στην πολιτική ζωή του τόπου υπερ-αστοί, απόφοιτοι κολεγίων και ιδιωτικών σχολείων βορείων προαστίων που κάποια στιγμή βρέθηκαν και σε φημισμένα πανεπιστήμια τύπου Harvard (όχι αναγκαία ως επιλογή αριστείας αλλά ως οικονομική δυνατότητα σπουδών). Πιθανολογώ ότι πολλοί εκ των υπουργών της τωρινής και της προηγούμενης κυβέρνησης ανήκουν σε αυτήν τη σούπερ-αστική κατηγορία, που μεγάλωσε με νταντάδες και σωματοφύλακες και είναι πλήρως αποκομμένη από τη βιοτική μάχη που δίνουν πλέον οι άνθρωποι της μεσαίας τάξης.

Είναι βέβαιο ότι το τεράστιο άνοιγμα της κοινωνικής ψαλίδας που θα ρίξει στον βούρκο της φτώχειας όλο και περισσότερους ανθρώπους της σημερινής μεσαίας τάξης θα συνδεθεί στο μέλλον με λιγότερη δημοκρατία, με χειρότερη υγεία, με έκρηξη βίας και με κοινωνική αδικία. Ισως η μεσαία τάξη είναι η μόνη που έχει τα προσόντα, την εμπειρία και την εντιμότητα που χρειάζεται έτσι ώστε να αντισταθεί μαχητικά τώρα στην παρακμή της χώρας μας.