Υπνοβατώντας

Επιμέλεια: ΟΛΓΑ ΚΟΛΙΑΤΣΟΥ

Σε όλους είναι γνωστές περιπτώσεις ατόμων που σηκώνονται το βράδυ κι αδειάζουν το ψυγείο, άλλων που ξύπνησαν με κάποιες ανεξήγητες πληγές στο σώμα ή που τους πήρε ο ύπνος κάπου και βρέθηκαν το πρωί κάπου αλλού.

Η υπνοβασία είναι ένα αρκετά περίεργο φαινόμενο που δεν έχει ερευνηθεί επαρκώς και γι' αυτό δεν είναι ακριβώς γνωστό τι συμβαίνει στον εγκέφαλο όσων υπνοβατούν. Η έρευνα μέσω των ειδικών εργαστηρίων μελέτης των τεκταινόμενων κατά τη διαδικασία του ύπνου έχει ηλικία μόλις τριών δεκαετιών - και αρχικώς οι επιστήμονες ασχολήθηκαν με προβλήματα όπως το ροχαλητό ή η άπνοια (διακοπή, κατά διαστήματα, της κανονικής αναπνοής) κατά τη διάρκεια του ύπνου.

Η υπνοβασία συγκαταλέγεται μέχρι σήμερα στα πιο αινιγματικά φαινόμενα της ιατρικής. Απαντά συχνότερα στα μικρά παιδιά, όπου και δεν συνιστά σοβαρό ζήτημα, και μάλιστα σε ποσοστό 40% των ηλικιών τεσσάρων έως επτά ετών, ενώ το ποσοστό μειώνεται, στο 17%, με την πάροδο της ηλικίας έως τα 12. Εχει διαπιστωθεί ότι εμφανίζεται συχνότερα στα κορίτσια απ' ό,τι στα αγόρια και δεν είναι γνωστός ο λόγος, γιατί «εάν επρόκειτο για μέρος της φυσικής αναπτυξιακής διαδικασίας, πώς εξηγείται ότι δεν εμφανίζεται σε όλα;» όπως σχολιάζει χαρακτηριστικά ο Γερμανός ειδικός Ινγκο Φίτσε.

Οπως αναφέρει δημοσίευμα της ηλεκτρονικής έκδοσης του «Σπίγκελ», ο 49χρονος επιστήμων είναι επικεφαλής του Διακλαδικού Κέντρου Ιατρικής σχετικής με θέματα ύπνου στη «Σαριτέ» Βερολίνου και επίσης διευθυντικό στέλεχος της Γερμανικής Εταιρείας για Ερευνες του Υπνου. Στη χώρα της κεντρικής Ευρώπης ίσως δεν υπάρχει άλλος που έχει ασχοληθεί τόσο εντατικά με το φαινόμενο «Somnambulismus», όπως ονομάζεται επιστημονικώς η υπνοβασία.

Αγχος και αλκοόλ
«Πρόκειται, αναμφισβήτητα, για μία πολύ ενδιαφέρουσα κατάσταση / διαταραχή και πιστεύω ότι στο μέλλον θα ασχοληθούμε περισσότερο με το αντικείμενό της» λέει. Σύμφωνα με περαιτέρω εκτιμήσεις, το ποσοστό των ενηλίκων, που υπνοβατούν, φτάνει στο 3- 4%, όπου ισχύει η... ισοτιμία των δύο φύλων και οι περισσότεροι απ' αυτούς υπήρξαν υπνοβάτες και ως παιδιά.

Οι ειδικοί θεωρούν πως την κατάσταση επιτείνουν οι καταστάσεις που προκαλούν άγχος, η υπερβολική κατανάλωση οινοπνευματωδών, συγκεκριμένα φάρμακα και παθήσεις, όπως η άπνοια του ύπνου, οι ημικρανίες και το σύνδρομο Τουρέτ (πρόκειται για κληρονομική νευρολογική διαταραχή, που εμφανίζεται σε παιδική ηλικία και διακρίνεται από την εμφάνιση πολλαπλών φυσικών - κινητικών και φωνητικών τικ).

Σε αντίθεση με τις περισσότερες άλλες διαταραχές του ύπνου, κατά τον κλινικό ορισμό υπνοβασία δεν συμβαίνει κατ' ανάγκην κατά τη διάρκεια της φάσης βαθέος ύπνου - αρκεί το άτομο ν' ανασηκωθεί μισοκοιμισμένο, ν' ακουμπήσει τα πόδια στο πάτωμα και να ξαναπέσει στο κρεβάτι. Με βάση το ηλεκτρονικό εγκεφαλογράφημα, οι υπνοβάτες συνήθως βρίσκονται σε κατάσταση ημιτελούς ξυπνήματος, κατά τη διάρκεια του οποίου ορισμένα μέρη του εγκεφάλου λειτουργούν κανονικά, ενώ άλλα παραμένουν κατά κάποιον τρόπο «εν υπνώσει», αναφέρει πρόσφατο άρθρο της γερμανικής εβδομαδιαίας εφημερίδας «Τσάιτ».
Πιο πολύπλοκη γίνεται η κατάσταση όταν το κοιμώμενο άτομο ενεργοποιείται κατά τη διάρκεια της λεγόμενης φάσης REM (ονειρικής). «Μία διαταραχή της συμπεριφοράς κατά την ονειρική φάση του ύπνου είναι σπανιότερη, αλλά πιο επικίνδυνη απ' ό,τι η υπνοβασία», λέει ο Ι. Φίτσε. «Τα άτομα ζουν έντονα τα όνειρά τους και όταν ονειρεύονται "παλεύουν και μάχονται" στο κρεβάτι».

Πολύ λίγα γνωρίζουμε για όσα συμβαίνουν στον εγκέφαλο όσων υπνοβατούν. «Κατά τη φάση του βαθέος ύπνου μειώνεται η δραστηριότητα στον πρόσθιο λοβό (preafrontal Cortex), τμήμα του εγκεφαλικού φλοιού, υπεύθυνου μεταξύ άλλων για λειτουργίες όπως η επαγρύπνηση, η λήψη αποφάσεων και η αίσθηση του δικαίου. Αυτό επηρεάζει τον έλεγχο του μεταιχμιακού συστήματος (limbic system), που συμμετέχει στη δημιουργία συναισθημάτων και βίας -πράγμα που μπορεί να ερμηνεύσει τις βίαιες ενέργειες των υπνοβατών», διευκρινίζει στη γερμανική ιστοσελίδα ο δρ Φίτσε.

Σημείο «επαφής»
Στη διαδικασία της υπνοβασίας συμμετέχουν επίσης τμήματα του θαλάμου-σημείου «επαφής» του εγκεφαλικού φλοιού και άλλων τμημάτων του εγκεφάλου, όπως και το «Corpus striatum» - «ραβδωτό σώμα», το οποίο συντονίζει τις στερεότυπες κινήσεις. Αυτό εξηγεί ορισμένες κινήσεις των υπνοβατών - «μιμήσεις» καθημερινών κινήσεων σε εγρήγορση, όπως μία επίσκεψη στην κουζίνα.
Ο Γερμανός ειδικός αποκαλύπτει ότι ο ίδιος συνήθως χορηγεί στους υπνοβάτες που παρακολουθεί ένα μέτριο υπνωτικό, που συντομεύει τις φάσεις του βαθέος ύπνου - και σταδιακά η δοσολογία μειώνεται μέχρι να συμπληρωθεί περίπου ένας χρόνος οπότε και η χρήση διακόπτεται εντελώς. Στα εργαστήρια ύπνου της «Σαριτέ» συλλέγονται απ' αυτόν και την ερευνητική του ομάδα στοιχεία για τη μελλοντική δημιουργία μιας τράπεζας δεδομένων σχετικά με την υπνοβασία που θα εκτιμηθούν αργότερα στατιστικώς προκειμένου να εντοπιστούν σημεία υπεύθυνα για διαφόρων μορφών διαταραχές του ύπνου.

πηγη ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ