Μπροστά στη νέα δεκαετία

Tου Ηλια Μαγκλινη

Μουδιασμένα Χριστούγεννα στο κατώφλι μιας νέας δεκαετίας. Τα ’00s τελειώνουν σε μία εβδομάδα και μπαίνουμε σιγά σιγά στη δεκαετία του ’10. Πριν από δέκα ακριβώς χρόνια, τον Δεκέμβριο του 1999, ατενίζαμε την αυγή ενός νέου αιώνα, μιας νέας χιλιετίας. Η Ελλάδα διένυε την πρώτη τετραετία της κυβέρνησης του Κώστα Σημίτη, η έννοια του εκσυγχρονισμού ήταν στην ημερήσια διάταξη, τα έργα για τους Ολυμπιακούς Αγώνες ξεκινούσαν σιγά σιγά, εκείνα του Μετρό ολοκληρώνονταν και μια αισιοδοξία επικρατούσε στην ατμόσφαιρα.

Η ανατολική Ευρώπη ζούσε τα δέκα χρόνια από την κατάρρευση του «υπαρκτού», ενώ την άνοιξη εκείνης της χρονιάς το ΝΑΤΟ είχε βομβαρδίσει τη Σερβία και στους δρόμους της Αθήνας είχαμε διαδηλώσεις από πολύ κόσμο: οι βόμβες απεμπλουτισμένου ουρανίου ένωσαν ως διά μαγείας ακροδεξιούς και κομμουνιστές στον πόλεμο κατά της Νέας Τάξης Πραγμάτων. Ωστόσο, κανένας τους δεν περίμενε αυτό που θα ακολουθούσε μετά την προεδρία του Δημοκρατικού Μπιλ Κλίντον.

Η αλήθεια είναι ότι στο πνεύμα του νέου αιώνα μάς έμπασε βίαια η 11η Σεπτεμβρίου του 2001. Πόσα άλλαξαν μετά από αυτή την ημερομηνία, κυρίως με πόσο εκκωφαντικό τρόπο μπήκε ο φόβος στη ζωή μας – κι όχι μόνο σε στενά πολιτικά πλαίσια. Η ζωή αντέγραψε το Χόλιγουντ των ταινιών καταστροφής, το Αφγανιστάν και το Ιράκ επανέφερε μνήμες Βιετνάμ, αρχίσαμε ξαφνικά να συζητάμε τη χρησιμότητα ή μη των βασανιστηρίων, κι ύστερα προστέθηκε ο φόβος της αρρώστιας, των μεταλλαγμένων, η μανία της αποστείρωσης, ο τρόμος της κλιματικής αλλαγής, εσχάτως και ο μπαμπούλας ενός νέου οικονομικού κραχ. Ηταν όλο μια φούσκα και τώρα έσκασε; Ισως όχι ακριβώς μια μεγάλη φούσκα αλλά πολλές μαζεμένες.

Μπήκαμε, λοιπόν, ταχύτατα στον 21ο αιώνα. Οι άνθρωποι των αρχών του 20ού έπρεπε μάλλον να περιμένουν πάνω από μια δεκαετία: το 1914, με την έκρηξη του Πρώτου Παγκοσμίου, και το 1917, με τη Ρωσική Επανάσταση, ο κόσμος οδηγήθηκε στα νέα δεδομένα του λεγόμενου και «αιώνα των άκρων». Για ορισμένους ιστορικούς, ήταν ένας λειψός αιώνας – τερμάτισε το 1989.

Το μόνο βέβαιο είναι ότι με έναν περίεργο τρόπο τα τελειώματα και οι αρχές ενός αιώνα είναι εποχές κρίσεων, δραστικών και δραματικών μεταβολών. Ζούμε μια τέτοια κατάσταση. Μέρα με τη μέρα. Η αβεβαιότητα περισσεύει σήμερα, όπως και η ανασφάλεια. Αλλά αυτό δεν είναι κάτι καινούργιο. Ας αναλογιστούμε πόση ανασφάλεια θα ένιωθαν οι Ευρωπαίοι το 1939.

Το καινούργιο μάλλον είναι η παντελής απουσία ηγετών που να στέκονται στο ύψος των περιστάσεων.

Ο Χέγκελ βέβαια το είχε πει καθαρά: «Δεν μπορεί να είσαι μπροστά από την εποχή σου. Στην καλύτερη περίπτωση θα είσαι η εποχή σου».

Δεν είναι λίγο. Και το καινούργιο εδώ ίσως να είναι ότι αυτό δεν αποτελεί μόνο ζητούμενο από τους ηγέτες αλλά και από εμάς. Είναι κάτι στο οποίο καλούμαστε όλοι: να είμαστε η εποχή μας.